هورخبر –  پیامبر اسلام، محمد(ص)، در سفر حج الوداع که در سال ۱۰ هجری قمری برگزار شد، علی بن أبی طالب(ع) را به عنوان جانشین و ولی خود معرفی کرد. این تعیین جانشینی دارای برخی دلایل و مفاد مذهبی است که در ادامه به آن می پردازیم.

مسلمانان باور دارند که این تعیین بر اساس فرمان خداوند صورت گرفته است. در سوره المائده آیه ۶۷ قرآن کریم آمده است: “ای پیامبر! آنچه از سوی پروردگارت [درباره ولایت و رهبری علی بن أبی طالب امیرالمؤمنین(علیه السلام) بر تو نازل شده ابلاغ کن؛ و اگر انجام ندهی پیام خدا را نرسانده ای. و خدا تو را از[آسیب و گزند] مردم نگه می دارد؛ قطعاً خدا گروه کافران را هدایت نمی کند.” این آیه تأئید می‌کند که خداوند پیامبر را برای اعلام خلافت و رهبری علی(ع) منصوب کرده است.

از همین رو پیامبر اسلام در طول زندگی خود علی(ع) را به عنوان جانشین و ولی خود معرفی کرد و از او در بسیاری از رویدادها و مواقع به عنوان وصی و جانشین خود یاد کرد. این شامل حوادثی مانند غدیر خم، صلح حدیبیه و واقعه ثقیف است.

علی(ع) با دارا بودن دانش و قدرت علمی فراوان، توانسته بود در بسیاری از موارد پاسخگویی به سوالات و مسائل دینی و شرعی بپردازد. این قدرت علمی و تجربه علی(ع)، او را برای تدبر در احکام دینی و رهنمودهای اسلامی مناسب می‌ساخته است.

همچنین علی(ع) به عنوان فردی با اعتبار، صداقت و ثبات شخصیت شناخته می‌شد. او در طول زندگی خود به اثبات تعهد و امانتداری خود نسبت به اسلام و پیامبر(ص) پرداخته است. این ویژگی‌ها باعث شد که پیامبر(ص) ایشان را به عنوان جانشین خود انتخاب کنند.

علی(ع) در بسیاری از مواقع حساس و مهم دینی و اجتماعی نیز نقش بسیار مؤثری را ایفا کرده است. او در مواجهه با تهدیدات دینی و همچنین در جنگ‌های مهم در دوران پیامبر(ص) و پس از آن، نقش مهمی داشته است. این حضور در مواقع حساس، او را به گزینه مناسبی برای جانشینی پیامبر(ص) تبدیل کرده است.

واقعیت دیگر این است که علی(ع) با داشتن حکمت و قدرت سیاسی، می‌توانسته به خوبی جامعه را پس از رحلت پیامبر(ص) اداره کند. او با داشتن شجاعت و عدالت، به توانایی مدیریت امور اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جامعه اطمینان می‌بخشید.

همچنین علی(ع) از اولین مسلمانان و رهروان پیامبر(ص) بوده است. او در زمان رسالت و پس از آن، همواره با پیامبر(ص) همراه بوده و ارتباط نزدیکی با ایشان داشته است. این وفاداری و ارتباط نزدیک با پیامبر (ص)، او را به گزینه‌ای قابل اعتماد برای جانشینی وی تبدیل کرده است.

اما علی(ع) از خاندان پیامبر(ص) مورد تأیید و اعتبار بوده است. این تأیید از سوی اهل بیت، او را به گزینه‌ای قابل قبول برای جانشینی پیامبر(ص) تبدیل کرده است.

با اعلام علی(ع) به عنوان جانشین پیامبر(ص) در سفر حج الوداع، برای حفظ وحدت و استقرار نظم در امت اسلامی بسیار مهم بود. با تعیین جانشین، احتمال بروز اختلافات و تفرقه در امت کاهش یافت و وحدت در میان مسلمانان تقویت شد.

در سویی دیگر علی(ع) با داشتن استعدادها و صفات لازم، به عنوان رهبری روحانی و اجتماعی بسیار مناسب تلقی می‌شد. او قادر به انتقال دستورات دینی، حل اختلافات اجتماعی و ارائه راهکارهای مناسب بود. این ویژگی‌ها باعث شد که او به عنوان جانشین پیامبر(ص) منتخب شود.

علی(ع) به عنوان جانشین پیامبر(ص)، توانایی حفظ عدالت و اجرای آن را داشت. او بر اساس اصول اسلامی، به مسئولیت‌پذیری در اداره امور عمومی، توزیع عادلانه منابع و مبارزه با ستم و فساد عمل می‌کرد.

همچنین با توجه به حق الناس(حق مردم)، پیامبر(ص) برای حفظ استمرار راهبری و رهنمودگری اسلام، علی(ع) را به عنوان جانشین خود معرفی کرد. این باعث شد که پس از رحلت پیامبر(ص)، رهبری مستمر در جامعه اسلامی وجود داشته باشد.

در نتیجه، تعیین علی(ع) به عنوان جانشین پیامبر(ص) در آخرین سفر حج، بر اساس تأکیدات قرآنی، نیازهای اجتماعی و معیارهای دینی و سیاسی صورت گرفت. این تعیین هدف‌گذاری برای حفظ وحدت امت، تداوم رهبری و اجرای عدالت در جامعه اسلامی بود.