هورنیوز – سازمان‌های مردم‌نهاد یا سَمَن اَشکال و نحوهای مختلف در سراسر جهان استفاده می‌شود و با توجه به بافت کلامی که در آن مورد استفاده قرار گرفته، به انواع گوناگون سازمان‌ها اشاره می‌کند.

سازمان مردم‌نهاد، در کلی‌ترین معنایش، به سازمانی اشاره می‌کند که مستقیماً بخشی از ساختار دولت محسوب نمی‌شود، اما نقش بسیار مهمی به‌عنوان واسطه بین فردْفردِ مردم و قوای حاکم و حتی خود جامعه ایفا می‌کند.(۱)

در سال های اینده سمن ها در سطح ملی و بین المللی تعیین کننده سرنوشت دولتها در کسب مشروعیت و معروفیت و نیز یکی از پایه های مردم سالاری و رشد تعالی جامعه مدنی و ایجاد تقویت امنیت ملی، گسترش فرهنگ های دیروز و امروز و معرفی بسترهای توسعه و اقتصاد و آخرین سلاح سبز انسانها به نام گفتگوی تمدنها در مقابل جنگ تمدنهاست.

اما در تعریف کلی تر سمن ها سازمانی با شخصیت حقوقی مستقل, غیر دولتی, غیر انتفاعی و غیر سیاسی است که برای انجام فعالیت داوطلبانه با گرایش فرهنگی, اجتماعی, مذهبی, بشردوستانه و بر اساس قانونمندی و اساسنامه مدون, رعایت چارچوب قوانین موضوعه کشور و مفاد آیین نامه های اجرایی آن فعالیت می کند.

سازمان مردم نهاد نه وابسته به دولت است و نه اثری از حاکمیت درون آنها پیدا می‏شود و نه بودجه‏ای از دولت به صورت رسمی می‏گیرد ولی دارای اساسنامه مدون است و تشکیلاتش از قبل ثبت شده و یکی از مهمترین خصوصیات NGO داوطلبانه بودن آن است که با توجه به نیاز جامعه ایجاد می‏شود.(۲)

در این نامه به نقش مهم سمن ها در توسعه فرهنگ شهروندی و پی بردن به ماهیت، وظایف و پتانسیل های موجود در آنها و خدمات مشترکی که شهرداری های استان و سمن ها میتواند به شهروندان ارائه بدهند توضیح خواهم داد و اشاره نیز شکل گیری ستاد ساماندهی سازمان های مردم نهاد شهرداری تهران خواهم نمود.(۲)

کارکرد سازمانهای مردم نهاد در شهرداری ها:

１) اطلاع رسانی و آگاه سازی عمومی (ارتباطات) ۲) جلب مشارکت مردمی (بسیج عمومی) ۳) جذب سرمایه ها و منابع کوچک مردمی (بسیج منابع) ۴) ایجاد، گسترش و تقویت هماهنگی بین دولت ومردم۵) گسترش نظارت عمومی  بر سرمایه های مادی و غیر مادی ملی ۶) ارزیابی فعالیت های خرد و کلان دولت و جامعه ۷) افزایش بهره وری در استفاده بهینه از منابع عمومی ۸) هنجار سازی از میان کارکردهای جلب مشارکت مردمی- بسیج منابع- نظارت و ارزیابی
اقداماتی که سازمانهای مردم نهاد میتوانند به شهرداری ها ارائه بدهند

الف) اقدامات اجرایی

۱) عضوگیری: رسمی و غیر رسمی در جلب مشارکت عمومی در جهت همکاری با سازمان های دولتی ۲) برنامه ریزی و نظارت و ارزیابی طرح های فرهنگی و عمرانی که در اینده در شکل گیری مدرن شهرها موثر اند. ۳) بهره وری استاندارد و بهینه از منابع طبیعی و نگهداری از محیط زیست شهرها ۴) انجام امور حمایتی: دستگیری از مستمندان و بیماران خاص ۵) ایجاد اشتغال زایی و درآمدزایی: توسط خیریه ها، اجرای نمایشگاه ها، پیگیری تحقیقات، انجام پروژه های مشترک و جذب کمک های دولتی، مردمی، بین المللی برای امورات عمومی۶) اطلاع رسانی عمومی: توسط خبرنامه، پوستر، اطلاعیه، اینترنت.

ب) فرهنگ سازی

۱) برگزاری جلسات مذهبی ۲) گسترش تبلیغات فرهنگی و هنر: تئاتر، موسیقی، نقاشی، فیلم و..۳) ایجاد هویت: فردی و جمعی و افزایش تعصبات ملی و مذهبی در برابر جنگ نرم فرهنگی بیگانگان ۴) ایجاد روحیه مسئولیت پذیری به مردم و ایجاد تعهد شهروندان نسبت به نگهداری اموال عمومی و ارزشهای فرهنگی ۵) پاسداری از آثار باستانی و میراث فرهنگی و طبیعی

ج) آموزش عمومی

۱) شرکت در کنفرانس های آموزشی ۲) برگزاری کارگاه و سمینارهای آموزشی ۳) تربیت نیروی متخصص

۴) بازدید و افزایش سفرهای تحقیقاتی، اردوهای میراث فرهنگی و طبیعی و مذهبی ۵) برگزاری سخنرانی های عمومی و علمی برای رشد آگاهی شهروند نسبت به تغییرات جهان پیرامون ۶) ارایه مشاوره به کارکنان، مدیران ارشد و مردم در ایجاد نگرشی نو در مدیریت استاندارد نوین شهری

د)پژوهش

۱) نیاز سنجی اجتماعی ۲) افزایش کارآیی۳) معرفی نمونه ها ۴) روان کاوی نظرها

‌‍ه) ایجاد ارتباط با بخش های دولتی

۱)دادن مشورت و برگزاری جلسات مشترک فرهنگی و عمرانی ۲)انجام پروژه های مشترک ۳) بیان اشکال ها و پیشنهاد در راستای بهبود امور شهری ۴)نظارت و کنترل پروژه های دولتی و شهرداری ها

معرفی ستاد ساماندهی سازمان های مردم نهاد شهرداری تهران

هم اکنون ستاد ساماندهی فعالیت های سازمان های مردم نهاد شهر تهران با ترکیبی از اعضای کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای اسلامی شهر تهران، نمایندگانی از کمیسیون های اصلی شورای اسلامی شهر تهران ، نماینده وزارت کشور و نماینده شهردار تهران و حضور اعضای ١٨ کارگروه  و نماینده سازمان های مردم نهاد و … که زیر نظر ستاد فعالیت می کنند.

طرح تشکیل ستاد ساماندهی فعالیت های سازمان های مردم نهاد در شهر تهران با امضای سه نفر از اعضای شورای اسلامی شهر تهران به شماره ١۵٧۵١ به تاریخ ٢۴/٧/٨۵ در دبیرخانه شورای اسلامی شهر تهران ثبت و در بیست و هفتمین جلسه رسمی – علنی شورای اسلامی شهر تهران (دوره دوم) برگزار و اعلام وصول شد و جهت بررسی به کمیسیون فرهنگی، اجتماعی و زیست شهری ارجاع شد و پس از بررسی های لازم در روز سه شنبه بیستم فروردین ماه ١٣٨٧ مفاد آن مشتمل بر ٣ ماده و ۵ تبصره به اتفاق آرای موافق (١۵ رأی اعضای شورای اسلامی شهر تهران) به تصویب رسید.

ترکیب اعضای ستاد :

الف ) دو نفر ا اعضای کمیسیون فرهنگی، اجتماعی و زیست شهری شورای اسلامی شهر تهران با تصویب شورا.

ب) دو نفر نماینده از دیگر کمیسیون های اصلی شورای اسلامی شهر تهران (کمیسیون توسعه و عمران شهری و کمیسیون اقتصادی، برنامه و بودجه و امور حقوقی) با تصویب شورا. یک نفر نماینده از وزارت کشور و یک نفر نماینده تام الاختیار از سوی شهردار تهران.

ه) دو نفر از کارشناسان خبره در این زمینه که دارای دانش (دارای مدرک حداقل کارشناسی) و تجربه حضور و همکاری با این سازمانها را داشته باشند به پیشنهاد کمیسیون فرهنگی، اجتماعی و زیست شهری و تصویب شورا.

و) سه نفر نماینده منتخب سازمان های مردم نهاد شهر تهران به نمایندگی از سوی آن ها.

ریاست ستاد :

ریاست ستاد برابر مصوبه شورای اسلامی شهر تهران به عهده رئیس کمیسیون فرهنگی، اجتماعی و زیست شهری شورای اسلامی شهر تهران می باشد.

وظایف ستاد :

الف) تشویق و حمایت و پشتیبانی از ایجاد و تشکیل سازمان های مردم نهاد و فعالیت قانونی آن ها.

ب) حمایت و پشتیبانی معنوی، حقوقی، تشکیلاتی و مالی از سازمان ها و انجمن های مردم نهاد.

ج) ایجاد بانک اطلاعات از سازمان های مردم نهاد در شهر تهران با استفاده از امکانات موجود.

د) برقراری تعامل شورای اسلامی شهر تهران، شهرداری تهران و دیگر سازمان ها و نهاد ها و دستگاه های اجرایی و مجموعه مدیریت شهری با سازمان های مردم نهاد به منظور تمهید شرایط و امکانات لازم برای فعالیت های این سازمان ها در زمینه تحقق اهداف و وظایف آن ها خصوصاً در مسائل زیست محیطی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، توسعه و عمران شهری و شهرسازی، حقوق شهروندی، هنری، ورزشی، تفریحی، امور تعاونی و امثالهم.

ه) مطالعه و امکان سنجی جهت واگذاری و تصدی های شهری و شهرداری قابل واگذاری به این سازمان ها وفق ضوابط و تنظیم برنامه اجرایی لازم جهت این امر و نظارت بر حسن اجرای آن ها.

و) ایجاد زمینه تعامل و ارتباط پویا و منظم بین سازمان های مردم نهاد با هم در حوزه مدیریت شهری.

ز) تلاش جهت ارتقای توانمندی، سطح دانش و مهارت های سازمان های مردم نهاد.

ح) فراهم آوردن زمینه مشارکت و مشاورت در برنامه ریزی، طراحی و تصمیم سازی در اجذای پروژه های شهری در زمینه های مختلف وفق ضوابط و مقررات و همچنین نظارت عام و ارزیابی در حسن اجرای پروژه ای شهری به عنوان دیده بان و یار شورا.

ط) تهیه و تدوین و تصویب دستورالعمل ها و آیین نامه ها مورد نیاز جهت انجام وظایف و مأموریت های ستاد.

شروع چرخه فعالیت ستاد :

١) راه اندازی و فعال کردن دبیرخانه ستاد.

٢ ) برگزاری جلسات ستاد به صورت پانزده روز یک بار.

۳ ) فراخوان سمن های فعال شهر تهران از طریق رسانه های عمومی.

۴) ثبت نام و دریافت مدارک سمن ها و ایجاد بانک اطلاعات.

۵ ) ساماندهی و گروه بندی سمن ها متناسب با کارکردهای تخصصی.

۶) دعوت از سمن ها متناسب با نوع تخصص آن ها و برگزاری جلسات هماهنگی و انتخاب یک شورای برنامه ریزی توسط سمن های عضو.

۷ ) شبکه سازی و ایجاد ارتباط ارگانیک بین سمن های تخصصی در سطح جغرافیایی (منطقه – ناحیه – محله).

٨) تشکیل شورای دبیران منتخب سمن ها با محوریت ریاست و اعضای ستاد ساماندهی فعالیت های سمن ها.

فرایند کارکرد ستاد :

ایجاد روابط سیستمی و تخصصی سمن ها با مدیریت شهری مشارکت سمن ها در تصمیم سازی و توسعه فعالیت ها، کاهش هزینه ها و ارتفای اثربخشی خدمات مدیریت شهری چابک سازی سازمان شهرداری با رویکرد برون سپاری خدمات اجتماعی افزایش سطح مهارت اقشار جامعه در شناخت و حل مسائل شهروندی با بهره مندی از منابع موجود غیردولتی

مشارکت کانون های تخصصی محلی در امور خدمات اجتماعی

تحقق مدیریت واحد شهری

وظایف دبیران کارگروه های تخصصی :

تشکیل جلسه شورای مرکزی سمن ها مناطق، نواحی ، محلات

ایجاد تعاملی هدفمند و تخصصی بین سمن ها در سطوح مختلف

شناخت توانمندی های بالقوه سمن های عضو گروه

شناسایی فرصت های موجود در مدیریت شهری با هدف مشارکت سمن ها در توسعه خدمات شهرداری

زمینه سازی در جهت ارتقای مهارت سمن ها در توسعه فعالیتهای اجنماعی و تحقق اصل ۴۴ قانون اساسی

اما وضعیت امروز سازمان های مردم نهاد استان خوزستان چگونه است؟

استانداری خوزستان در دولت تدبیر و امید با خیزشی ناگهانی تعداد انجمن های کمتر ۱۰۰ عضو خود را به نزدیک عدد ۴۰۰ سمن ثبت  شده رساند! و این رشد ناگهانی در ثبت سمن ها نیازمند مدیریتی توانمند است.

سمن های استان خوزستان در ۹ حوزه تخصصی: ۱- میراث فرهنگی و گردشگری۲-محیط زیست ۳-درمانی و حمایتی-۴-امور خیریه و مذهبی ۵-امور فرهنگی و هنری ۶- اسیب های اجتماعی ۷- حقوق شهروندی و اقوام ۸- توسعه و پژوهش شهری ۹- علمی و فناوری و شامل نماینده منتخب سمن های استانداری و نماینده سمن های شهرستان ها، شورای مشورتی سمن ها و ۷ شبکه تخصصی سمن های مربوط در حوزه مدیریت امور اجتماعی استانداری و فرمانداری های استان خوزستان فعالیت میکنندو تمامی این سمن های فعلی استان بدون هیچ پشتوانه مالی و معنوی جدی در حال خدمت رسانی به همه شهروندان خوزستان هستند.

بعنوان نماینده سازمان های مردم نهاد استان خوزستان پس از دو سال تلاش های شبانه روزی جهت پرکردن خلا های ارتباطی بین سمن ها و سازمان های دولتی خوزستان به این حقیقت تلخ اعتراف میکنم بیشتر سازمان های مردم نهاد خوزستان بخاطر وجود مشکلات مالی، بی توجهی مدیران کلان استانی و عدم همراهی رسانه های جمعی بومی در بازتاب تلاش های آنها هم اکنون دچار رکود در اجرای فعالیتها قانونی و عدم ایجاد ارتباط و تعامل بین مردم و دولت شده اند.

آیا مدیریت های فرهنگی، اجتماعی، زیست محیطی، خیریه، حمایتی و درمانی امروز استان توانایی پاسخگویی به این تعداد سمن و مطالبات عمومی را دارند؟!

آیا استانداری خوزستان توانایی کنترل و ارزش یابی عملکرد ها و حمایت معنوی و سازمانی کافی برای توانمند سازی سمن های استان را دارند؟

آیا برای ترمیم بدنه ضعیف مدیریت های کلان فرهنگی و اجتماعی امروز استان ( مدیران بازمانده از مدیریت بی گفتمان، فرد محور و بزرگان همه چیز دان… )  در راستای تقویت حقوق شهروندی و پاسخگویی به این بخش فعال جامعه مدنی نباید هر چه زود تر اقدامات اصلاحاتی و تغییرات بنیادین در افراد بر اساس شایسته سالاری و معیارهای علمی مدیریت کلان صورت بپذیرید؟

آیا نباید دستگاه حاکمیت امروز استان شهرداران و شورای های اسلامی استان خوزستان را نسبت به نقش و جایگاه سمن های استان آگاه نموده و ملزم به ارایه خدمت رسانی نماید؟

و در پایان چند پرسش مهم و کلی از شهرداران و منتخبان امروز شورای اسلامی شهر های خوزستان پس از گذشت ۴ سال می پرسم؟!

چقدر توانستند در توسعه این بخش از جامعه مدنی در حوزه های فعالیتتان سهیم باشید؟

چقدر توانستید برای توسعه فرهنگی شهر ها از وجود سمن های شهرستان های خود بهره مند شوید؟

چقدر به وجود و ماهیت سازمان های مردم نهاد ایمان، اعتقاد و اعتماد دارید؟

چقدر نسبت به جایگاه مهم سمن ها آگاهی و شناخت کافی دارید؟

به امید روزی که ما نمایندگان مردم و دولت ها نسبت به نقش و حضور سازمان های مردم نهاد در توسعه کلان استان و کشور ایمان بیاوریم.

مجید کیوانی – نماینده سازمان های مردم نهاد خوزستان

منابع:
۱-wikipedia.org
۲-aftabir.com