چه کسی سانتریفیوژ «فوق مدرن» ایران را سر برید؟!
بنا بر این گزارش، پس از به توافق رسیدن ایران و ۵+۱، وقتی که هیأت‌های کارسناسی دو طرف درباره چهارچوب اجرایی توافق در حال مذاکره بودند، آینده سانتریفیوژهای پیشرفته و نسل جدید ایران ـ که در بخش تحقیقاتی تأسیسات نطنز قرار دارند ـ به گرهی بر سر راه مذاکرات تبدیل شد.
سرانجام صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی با شفاف و بی‌ابهام دانستن بخش مربوط به تحقیق و توسعه فعالیت‌های هسته‌ای اظهار داشت که متخصصان سازمان انرژی اتمی ایران در مذاکرات اخیر ژنو با استدلال‌های خود، بی‌‌پایه بودن استدلال طرف مقابل را اثبات کرده و در پایان این حق ایران در استفاده تحقیقاتی از سانتریفیوژهای نسل جدید پذیرفته شده است.
نخستین گزارش آژانس پس از این توافقات، در بیستم فوریه منتشر شد و مدیرکل آژانس در بخشی از گزارش خود به فعالیت‌های تحقیقاتی ایران پرداخته است.
یک هفته پس از انتشار این گزارش، برخی منابع داخلی با استناد به این گزارش و در خبری با تیتر «سانتریفیوژ فوق مدرنی قربانی توافق ژنو شد» مدعی شدند: «استناد ۱ +۵ به صفت «کنونی» (Current) در متن توافق ژنو بود و می‌گفتند ایران صرفا می‌تواند برنامه تحقیق و توسعه غنی‌سازی کنونی خود را ادامه بدهد و نمی‌تواند این برنامه را وسیع‌تر از اینکه هست بکند؛ بنابراین، حق نصب ماشین جدید در بخش تحقیق و توسعه و تست آن را ندارد. در پاراگراف سی‌ام از گزارش اخیر آژانس در این باره آمده است: «در چهارم دسامبر ۲۰۱۳ (سیزدهم آذر ۱۳۹۲)، ایران پرسش‌نامه اطلاعات طراحی به روز شده‌ای را درباره «سانتریفیوژهای جدید» تکی که این کشور آن را IR-۸ نامگذاری و در بخش تحقیق و توسعه نطنز نصب کرده در اختیار آژانس قرار داد».
آژانس سپس شرح داده که این ماشین گازدهی نشده و قابلیت غنی سازی آن تست نشده مانده است. به این ترتیب می‌توان نتیجه گرفت که توافق ژنو عملا برنامه تحقیق و توسعه ایران را هم Halt کرده و این خسارتی بسیار بزرگ برای صنعت هسته‌ای ایران خواهد بود.
اما واقعیت چیست؟
در بند سی‌ام گزارش مدیرکل آژانس آمده است:
از گزارش قبلی دبیرکل تاکنون، ایران متناوب به تزریق UF۶ به ماشین‌های IR-۶s به صورت تکی و نیز به ماشین‌های از نوع IR-۱، IR-۲m، IR-۴ و نیز IR-۶ گاهی به صورت تکی و گاهی به صورت آبشارهایی با اندازه گوناگون ادامه داده است. یک تک سانتریفیوژ IR-۵ همچنان منتظر تزریق UF۶ است.
در چهارم دسامبر ۲۰۱۳، ایران یک پرسش‌نامه طراحی به آژانس ارائه کرد که در آن ایران به آژانس از قصد خود برای نصب یک تک سانتریفیوژ جدید به نام IR-۸ در بخش تحقیق و توسعه خبر داده است. از پانزدهم دسامبر به این سو، آژانس یک غلاف محافظ جدید را بدون اتصالات دیده است.
گزارش آژانس همچنین در پاورقی مربوط به نوع سانتریفیوژهای مورد استفاده در بخش تحقیقاتی که به آن‌ها گاز تزریق شده، نوشته است: «در پانزدهم فوریه، یازده سانتریفیوژ IR-۴، هفت سانتریفیوژ IR-۶، یک سانتریفیوژ IR-۶s و یک سانتریفیوژ IR-۵ با هم در آبشار ۲، چهارده سانتریفیوژ IR-۱ در آبشار شماره ۳، تعداد ۱۶۴ سانتریفیوژ نوع IR-۴ در آبشار شماره ۴ و تعداد ۱۶۲ سانتریفیوژ R-۲m در آبشار پنجم نصب شده بودند».
نکته جالب اینکه منبعی که خبر قربانی شدن سانتریفیوژهای فوق مدرن ایران را منتشر کرده، از روز توافق در ژنو، تا کنون همواره مدعی بوده که بنا بر توافق ژنو، ایران صرفا می‌تواند برنامه تحقیق و توسعه غنی‌سازی کنونی خود را ادامه بدهد. این در حالی است که ترجمه رسمی توافق ژنو اظهار می‌دارد: «ایران به فعالیت‌های تحقیق و توسعه تحت نظارت خود، از جمله فعالیت‌های تحقیقاتی و توسعه‌ای فعلی در عرصه غنی‌سازی که برای انباشت اورانیوم غنی‌شده طراحی نشده‌اند، ادامه خواهد داد».
این دو ادعا به روشنی با یکدیگر متفاوت هستند.
از سوی دیگر، این سایت مدعی شده که «توافق ژنو عملا برنامه تحقیق و توسعه ایران را هم Halt کرده و این خسارتی بسیار بزرگ برای صنعت هسته‌ای ایران خواهد بود». این در حالی است که گزارش آژانس به روشنی این ادعا را باطل می‌داند و بر پایه آن برنامه‌های تحقیق و توسعه هسته‌ای ایران، همچنان با جدیت در جریان است.