گاهی اعتراض واجب می‌شود
هورنیوز – حجت الاسلام و المسلمین رضا حیدری در دومین نشست از سلسله نشست‌های نقش مراکز علمی و حرکت به سوی تمدن اسلامی با موضوع جایگاه اعتراض در جامعه که امروز (۳ آبان‌ماه) در دانشگاه پیام نور اهواز برگزار شد، اظهار کرد: اگر واژه اعتراض را در کتب فقهی جستجو کنیم این واژه پیدا نمی‌شود لذا این واژه گرچه عربی است اما متاخرا ایجاد شده است مثل واژه حجاب که در ۱۰۰ سال قبل به این معنی که امروز در نظر گرفته می‌شود، نبود بلکه به جای آن از کلمات عفاف، ستر و… استفاده می‌شد.
وی افزود: معنای واژه اعتراض، نوعی انتقاد و اعلام مخالفت و برنتافتن با سخن یا روش مدیریت است. در حوزه امر به معروف و نهی از منکر موضوع اعتراض به یک منکر مطرح است همچنین امر به معروف در واقع اعتراض به این است که چرا ترک فعل شده است. عنوان تظلم‌خواهی یکی از عناوینی است که ذیل اعتراض قرار دارد و اگر کسی مظلوم واقع شد می‌تواند فریاد بکشد. البته جهر به سوء یعنی درشت‌گویی و فریاد زدن ناپسند است مگر برای کسی که مظلوم واقع شده است.
این مدرس حوزه و پژوهشگر گفت: ما از ۲۵۰ سال امامت ۱۱ امام، تنها حکومت‌داری ۴ سال و ۹ ماه امیرالمومنین(ع) و شش ماه امام حسن(ع) را داریم و عملا الگوی عملی را نه برای حکومت‌داری و نه برای حکم‌داری نداریم، جز چند منشور و آیین‌نامه حکومتی و نامه امام علی به مالک اشتر که می‌فرمایند اگر مردم اعتراض دارند به سخن‌شان گوش بده، مردم باید بدون لکنت و حضور نظامیان بتوانند اعتراض کنند.
حیدری افزود: تصور ما از امر به معروف باید درست شود. امر به معروف ناظر له امور سیاسی و حاکمان و مدیریت است تا امور فردی.
وی یادآور شد: توجه به این نکته لازم است که این اعتراض به عنوان حق برای مردم و افراد مطرح است. وقتی امام سجاد(ع) رساله حقوق می‌نویسد حق استاد بر شاگرد را می‌گوید و حق شاگرد بر استاد را نیز می‌گوید. در ازای هر حقی، تکلیفی وجود دارد. اگر حاکم حق دارد اطاعت شود و رعیت ملکف است که تبعیت کند، طبیعتا رعیت هم حق دارد اعتراض و انتقاد کند و سخن بگوید. چون این‌ها در ذیل حقوق و آزادی و حریت انسان است.
این مدرس حوزه و پژوهشگر ادامه داد: ما با تقوا، عصمت و تقدس حاکمیت مواجه هستیم و با یک دوگانگی حاکم جور و حاکم عدل یعنی نظام مقدس و نظام ستمشاهی روبه‌رو می شویم و دوگانگی درست می‌کنیم. لذا می‌بینیم که افراد گمان می‌کنند که هر گونه انتقاد و سخن گفتن، لزوما معنای بدی دارد؛ باید برای این مساله فکری کرد.
وی افزود: ما در این چهل و چند سال اخیر، تولید محتوا نداشتیم. اخیرا مقام معظم رهبری از حوزه علمیه و دانشگاه مطالباتی داشته است ولی خیلی دیر است و امیدواریم که زودتر به نتیجه برسد. به هر حال در دنیای جدید تنها بحث اعتراض مطرح نیست بلکه علوم سیاسی، روانشناسی، بانکداری، حقوق بین‌الملل، اقتصاد و… نیز بحث‌هایی هستند که باید برای آن‌ها فکری شود. ما در این حوزه عقبیم و وضع و روزمان، وضع خوبی از نظر تولید محتوا در علوم اسلامی نیست.
حیدری با انتقاد از واکنش مجلس خبرگان به اتفاقات اخیر، یادآور شد: مجلس خبرگان در حوادث اخیر بیانیه داد و کل حرف این بود که حجاب، واجب شرعی است و قانون حکومت است و لازم الاجرا. از کرامات شیخ ما این بود شیره را خورد و گفت شیرین است! شما که جمعی مجتهد و عالم دینی هستید، شما تولیدات خود را بیرون دهید. دبیرخانه شورای مجلس خبرگان باید از نهادهای زیرمجموعه حامیت تولید محتوا بخواهد.
وی عنوان کرد: این ادبیات که ما آمده‌ایم افراد را به بهشت ببریم، ادبیات دین نیست. این ادبیات حکومت‌داری نیست. حفظ ارزش‌ها باید باشد اما تغییر در شیوه‌ها نیز ضروری است. ما در شیوه‌ها باید تجدید نظر کنیم و مبانی فقهی را روزآمد کنیم.
این مدرس حوزه و پژوهشگر با اشاره به اینکه حاکم حق دارد اعتراض بشنود، بیان کرد: اعتراض به معنای امروز یعنی انتقاد که در آن درشتی هم وجود دارد و صدا بالا رفتن دارد و این گاهی واجب می‌شود و حاکم حق دارد اعتراض بشنود. در نظام فکری دینی حاکم را نباید از حقش محروم کرد، حق دارد بشود و بازخورد ببیند. پس هم حق حاکمت و هم حق مردم است. امام علی(ع) تعبیری در این خصوص دارند که می‌فرمایند حق من بر شما این است که در حضورم و غیابم خیرخواهم باشید؛ که می‌توانیم آن را به معنای اعتراض و انقاد بدانیم، چون برخی این را به معنای چشم گفتن تفسیر کرده‌اند که البته این گونه نیست. اما این انتقاد، رو به اصلح و تغییر خوب است و نه رو به خراب کردن وضعیت. بنابراین باید عقلانیتی حاکم باشد.
حیدری تاکید کرد: وقتی اعتراض و انتقاد بالا می‌گیرد و از مرز خود خارج می‌شود و تبدیل به شورش می‌شود، نباید کاری کرد که وحدت جامعه دینی به هم بریزد چون این باعث ضعیف شدن می‌شود. حاکم دینی باید کاری کند تا اتفاقی نیفتد و ساز و کاری بیندیشد. نباید به گونه‌ای صحبت کرد که بهانه به دست دشمن داد که البته این تنها خطاب به مردم نیست بلکه خطاب به حاکم هم هست. مکانیزم گوش شنوا باید فعال باشد و به مردم پیام داد که حرف شما را شنیدیم. لذا وقتی این از دایره خارج شد نمی‌توان تنها مردم را ملامت کرد؛ این موضوع، دو سویه است. طبیعتا باید اخلاق رعایت شود و سازندگی وجود داشته باشد.
وی در پایان گفت: ما کرسی آزاداندیشی داریم اما باید قدری بهتر باشیم. نیاز به الفت بیشتری با سازمان امام امت وجود داشته باشد البته سازمان امام و نه شخص امام؛ این مغالطه است. خیلی وقت‌ها وقتی کسی از مسئولان انتقاد می‌کند، ولایت فقیه و رهبری را سپر قرار می‌دهند و خود پشت آن قایم می‌شوند.
ایسنا