هورنیوز – تا ماه های گذشته خراسان رضوی در رتبه اول حاشیه‌نشینی کشور قرار داشت و خوزستان رتبه دوم ،اما در جدیدترین آمار کشور از حاشیه نشینی در روزهای اخیر ، خوزستان با بیش از یک میلیون نفر جمعیت حاشیه نشین در رتبه نخست قرار گرفت. طبق برآوردها، از ۱۴ میلیون نفر جمعیت حاشیه‌نشین و ساکن سکونتگاه‌های غیررسمی در سال ۱۴۰۰، همچنان خوزستان با یک‌میلیون و ۷۵۰ هزار نفر، در رتبه اول قرار دارد. خراسان‌رضوی با اختلاف حدود ۱۰ هزارنفری دوم، تهران با ۱.۶ میلیون نفر سوم و استان البرز نیز با نزدیک به ۱.۲ میلیون نفر، در رتبه چهارم است.

مهاجرت گستره و بی رویه از روستاها و ظهور پدیده حاشیه نشینی در خوزستان با راه اندازی طرحهای بزرگ کشت و صنعت و یا احداث سد بر روی رودخانه های استان کلید خورد که همین امر سبب تخریب روستاها و کوچ اجباری ساکنین روستاهای زیرآب رفته شد که البته کماکان این مساله ادامه دارد ضمن اینکه نباید از عواملی همچون وجود مشکلات معیشتی در روستاها،عدم دسترسی به امکانات بهداشتی و آموزشی، سیاست تمرکز گرائی دولتها و بی‌توجّهی در خدمات رسانی به روستاها و مانند آن در تشویق روستائیان به مهاجرت و سکونت در حاشیه شهرها غافل شد.

روایت پیدایش حاشیه نشینی بر پیکر یک کلانشهر

ناگفته نماند اصلاحات ارضی سال ۱۳۴۰ شمسی یکی از موضوعات تحول‌آفرین در رشد آهنگ مهاجرت از روستاها به کلانشهر ها شد. طبق تحقیقات صورت‌گرفته حدود ۴۰ درصد ساکنان منبع آب و حصیرآباد اهواز، پس از این تکانه از شهرهای مختلف به‌ویژه مسجدسلیمان، ایذه، امیدیه و بهبهان به‌سمت اهواز مهاجرت کردند که به‌دلیل بضاعت محدود مالی در سکونت گاه‌های غیررسمی ساکن هستند.

حاشیه‌نشینی درشهر اهواز نیز تابعی از روند حاشیه‌نشینی در کل کشور است. آغاز این پدیده در این شهر به دهه قبل از سال ۱۳۲۰ برمی‌گردد. البته از دهه ۱۳۴۰ به‌دنبال انجام اصلاحات ارضی و تحولات اقتصاد نفت و افزایش درآمد کشور، مهاجرت روند افزایشی داشته است.

جنگ تحمیلی نیز یکی دیگر از تکانه‌های تحول‌آفرین در غرب خوزستان بود که باعث مهاجرت ساکنان شهرهای مختلف از جمله هویزه، آبادان و خرمشهر به‌ سمت شهر اهواز شد. این دسته از مهاجران بر خلاف دسته پیش تمایلی به مهاجرت نداشتند و به ‌یک‌باره در شرایط خارج از کنترل قرار گرفتند از این رو هنوز نتوانسته‌اند با شرایط موجود در حاشیه شهر کنار بیایند.

دسته سوم مهاجران، مهاجرانی هستند که تحت‌تأثیر اغوا و افسون شهر و همچنین برخی نیز به‌دلیل اندوه مزمن روستا به حاشیه شهر پناه آورده‌اند. ایجاد شرکت نفت و تأسیسات وابسته به آن و نیاز به نیروی کارگر ساده و متخصص در ایجاد دانشگاه و… در اهواز باعث رشد مهاجرت و شهرنشینی شد.

نکته قابل تامل این داستان تلخ این است که تعداد ساکنان مناطق حاشیه‌نشین در خوزستان”بیش از جمعیت پنج استان ایلام، خراسان شمالی، سمنان، خراسان جنوبی و کهگیلویه و بویراحمد است”و تعداد زیادی از این جمعییت فقط ساکن حاشیه شهر اهواز هستند.

گفتنی است مناطق حاشیه نشین خوزستان به علت توسعه ناعادلانه و سیاست‌گذاری‌های غلط از داشتن برخی امکانات عمرانی، بهداشتی، فرهنگی، آموزشی و ورزشی محروم‌اند.

همچنین برخی از نقاط حاشیه نشین در اهواز، امروز به نقاط پرجمعیت این کلانشهر تبدیل شده‌ اند و مسئولین شهری و استانی ضمن اینکه نتوانسته اند یک برنامه جامع شهری برای جلوگیری از مهاجرت به حاشیه شهرها تدوین کنند، از ساماندهی این مناطق نیز غافل مانده اند.

در سال ۱۳۹۵ حاشیه نشینی به عنوان یکی از ۵ اولویت رسیدگی به آسیبهای اجتماعی مورد بحث قرار گرفت و مقرّر شد که وزارت کشور به عنوان مسئول رسیدگی به آسیبهای اجتماعی به این مساله بپردازد.

عبدالرضا رحمانی‌فضلی وزیر وقت کشور، رشد حاشیه نشینی بعد از معضل اعتیاد را دومین بستر آسیب های اجتماعی خوزستان عنوان کرد و وعده داد در آینده ای نزدیک حاشیه نشینی در خوزستان بویژه اهواز را در دستور کار شورای اجتماعی قرار داده و گفته بود در سال ۱۳۹۵ اعتباری معادل ۱۰۰ میلیارد تومان بودجه به این بخش حاشیه شهر اختصاص داده شده است.

حال بیش از ۶ سال از ارائه آمارهایی از بودجه هایی که فقط در تریبون های دولت تدبیر و امید عنوان شد می گذرد و همچنان کمبودهای خدمات آموزشی، فرهنگی، ورزشی، محیط ناسالم و غیربهداشتی، فاضلاب، ناهنجاریهای اجتماعی، ضعف در جمع آوری پسماند و پساب، عدم مشارکت مناسب در توسعه شهری، پائین بودن سطح تحصیلات و مهارتهای حرفه ای و اقتصادی، افاضات در همان مرحله ماند و اقدام موثری در این زمینه صورت نپذیرفت.

همچنین قریب به یک سال از اولین گفتگوی خبرنگار این رسانه با صادق خلیلیان استاندار خوزستان مبنی بر اینکه ساکنین حاشیه نشین چشم به انتظار اقدامات دولت آیت الله رییسی هستند می گذرد و استاندار خوزستان وعده داد الویت کاری وی بهبود شرایط مناطق محروم خوزستان و اجرای پروژه های عمرانی در این مناطق باشد.

استاندار خوزستان معتقد است مناطق حاشیه نشین علیرغم ظرفیت های بزرگ و منابع غنی در محرومیت به سر می برند. وی تاکید کرد مطابق با سیاست های دولت سیزدهم قطعا با برنامه ریزی مدون خواهیم توانست مناطق محروم را در یک چهارچوب توسعه متوازن قرار دهیم و با اجرای عدالت کلیه مناطق را به رشد و توسعه متوازن برسانیم.

حال کسب رتبه اول خوزستان در رشد حاشیه نشینی نسبت به سایر استانهای کشور در عمر یکساله دولت سیزدهم بر عدم تحقق اولویت های مسئولین استانی در این زمینه صحه می گذارد، گویی بر خلاف وعده های استاندار خوزستان مبنی بر اولویت قرار دادن حل معضلات حاشیه نشینی آنچنان که باید نگاهی به سر و سامان دهی به روند افزایشی رشد مناطق حاشیه نشینی در خوزستان نیست.

گفته می شود که در کشور حدود ۱۰ میلیون نفر در سکونتگاه های غیررسمی حاشیه شهرها زندگی می کنند که سهم استان خوزستان نزدیک به یک میلیون و هشتصد هزار نفر است و بدیهی است که مردم این استان در مرحله اوّل از دولت و مجلس انتظار دارند که در جهت کاهش آسیبهای حاشیه نشینی شرایطی در روستاها فراهم کنند که نه تنها روستائیان از مهاجرت و حاشیه نشینی منصرف، بلکه حاشیه نشینان فعلی نیز در مهاجرت معکوس به زادگاه، بتوانند برخلاف دوران حاشیه نشینی زندگی عزتمندانه و توام با آرامش را در زادگاه خود و در کنار خویشاوندانشان آغاز کنند و در مرحله بعد، وزارت کشور و وزارت مسکن و شهر سازی به عنوان متولّیان رسیدگی به آسیبهای اجتماعی و بهسازی سکونتگاه های غیررسمی انتظار میرود که به وظایف خود در این زمینه عمل کنند.

منبع: رهیاب