تلقی بیمار از داروی تجویزی به عنوان یک داروی جدید می‌تواند خطرآفرین باشد، همچنین مسمومیت دارویی می‌تواند به صورت عمدی یا تصادفی پیش آید، بسیاری از مسمومیت‌های دارویی به‌صورت ناخواسته و غیرعمد اتفاق می‌افتد.

کارشناس ارشد دارویی معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی اهواز در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در این شهرستان اظهار کرد: این گونه مسمومیت‌ها عموما ناشی از مصرف مقادیر فراتر از حد درمانی داروها است.

فرخ رامش با بیان اینکه داروها از یک حداکثر مجاز در مقدار مصرف برخوردارند و فراتر از آن با علایم و نشانه‌هایی همراه خواهد بود که مسمومیت دارویی خوانده می‌شود، افزود: سمیت دارویی گاه می‌تواند با مصرف دارو در محدوده مجاز اما در دوره‌ای طولانی تر از حد مجاز نیز رخ دهد.

وی در ادامه تصریح کرد: وقوع سمیت دارویی غیرعمد به چند طریق می‌تواند رخ دهد که اشتباه در دوز مصرفی یکی از شایع‌ترین دلایل آن است.

این دکتر داروساز گفت: اشتباه در دوز مصرفی می‌تواند ناشی از اشتباه در خواندن دوز دارو بر روی برچسب دارویی رخ دهد که این مورد خصوصا در سالمندان شایع‌تر است، بنابراین کمک به مصرف دارو در چنین بیمارانی می‌تواند از برخی موارد مسمومیت‌های دارویی جلوگیری کند.

رامش با بیان اینکه یکی دیگر از موارد ایجاد اشتباه در دوز مصرفی داروها، ناشی از عدم شناسایی ماده موثر دارویی است، افزود: این بدین معنا است که بیمار عموما به نام تجاری دارو که بر روی جعبه دارویی قید شده، توجه می‌کند و چیزی از نام اصلی یا به اصطلاح ژنریک دارو که به‌صورت کوچک‌تر و در زیر نام تجاری دارو قید شده، نمی‌داند، بنابراین چنین بیماری چنانچه پس از تکرار مجدد همان دارو توسط پزشک، دارویی با نام تجاری متفاوت از داروخانه دریافت کند آن را دارویی جدید تلقی می‌کند، چرا که معمولا داروهای یکسان اما با اسامی تجاری مختلف می‌توانند از لحاظ ظاهری حتی شکل و اندازه قرص نیز متفاوت باشد.

کارشناس ارشد دارویی معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی اهواز با بیان اینکه تلقی بیمار از داروی تجویزی به عنوان یک داروی جدید گاه می‌تواند خطرآفرین باشد، اضافه کرد: در این شرایط، بیمار یک دارو را دوبار مصرف کند و این خصوصا در مورد داروهایی که فاصله بین دوز درمانی و دوز سمی آنها اندک است می‌تواند حادثه‌آفرین شود.

رامش گفت: مورد سوم سمیت دارویی، می‌تواند ناشی از مصرف غیرعمدی دارو توسط کودکان باشد، به‌عنوان مثال چنین مواردی می‌توان به مصرف اشتباهی قرص فروس‌سولفات (آهن) توسط کودکان اشاره کرد که حتی مصرف مقادیر نه چندان زیاد چنین دارویی می‌تواند، حتی حیات کودک را به مخاطره اندازد.

این دکتر داروساز تصریح کرد: بنابراین توجه به عدم در دسترس بودن داروها می‌تواند راه پیش‌گیری از بروز چنین مسمومیت‌هایی باشد و سمیت دارویی گاه می‌تواند حتی در مقادیر مصرف مجاز داروها نیز رخ دهد.

این کارشناس گفت: چنین مواردی معمولا زمانی رخ می‌دهند که بیمار به چند بیماری مختلف مبتلا بوده و داروهای متعدد از چند پزشک دریافت می‌دارد و معمولا پزشک را نیز از داروهای مصرفی و بیماری‌های قبلی خود آگاه نمی‌کند، چنین مواردی می‌تواند منجر به بروز تداخلات دارویی بین داروهای مصرفی بیمار شود.

رامش ادامه داد: هر چند در برخی موارد تداخلات دارویی مشکل خاصی را سبب نمی‌شوند اما مواردی نیز وجود دارد که یک دارو می‌تواند منجر به بروز سمیت ناشی از داروی دیگر شود.

وی با اشاره به اینکه بروز تداخلات دارویی می‌تواند با داروهای بدون نسخه، داروهای گیاهی و مکمل‌ها نیز در کنار داروهای تجویزی توسط پزشک، رخ دهد، خاطرنشان کرد: آگاه ساختن پزشک و داروساز از داروهای قبلی پیش از استفاده از داروهای جدید می‌تواند راهکار پیشگیری از وقوع سمیت دارویی در این موارد باشد.

این کارشناس تصریح کرد: داروها به جز تداخل با دیگر داروها، داروهای گیاهی، مکمل‌ها و غیره می‌توانند با برخی بیماری‌ها نیز تداخل اثر زیان‌بار داشته باشد و این بدین معنا است که وجود برخی بیماری‌های زمینه‌ای همچون بیماری‌های کبدی، کلیوی، قلبی، عروقی و غیره می‌تواند بر سلامت دارو تاثیرگذار باشد.

رامش با بیان اینکه مصرف برخی داروها حتی با مقادیر مجاز در چنین بیمارانی می‌تواند آسیب‌رسان باشد، گفت: راهکار در این مورد آگاه ساختن پزشک از وجود بیماری زمینه‌ای است، همچنین پزشک نیز با تغییر دوز داروی تجویزی و یا عدم تجویز آن (بسته به بیماری ونوع دارو) می‌تواند از بروز سمیت دارویی جلوگیری کند.

این دکتر داروساز تصریح کرد: به جز بیماری زمینه‌ای برخی شرایط دیگر همچون سن بیمار، وجود یک وضعیت فیزیولوژیک خاص مانند بارداری، شیردهی و غیره  نیز بر سلامت داروی تجویزی تاثیر گذارند و عدم توجه به آنها می‌تواند یک داروی سالم در شرایط طبیعی را به دارویی به شدت آسیب‌رسان مبدل کند.

وی گفت: آخرین موردی که در بروز سمیت دارویی می‌توان بدان اشاره کرد، استفاده از داروهای غیرمجاز و قاچاق است.

رامش در ادامه خاطرنشان کرد: اگر چه عبارت داروی غیرمجاز با داروی قاچاق، لزوما به یک معنا نیست، اما از آنجا که داروهای قاچاق بدون نظارت وزارت بهداشت وارد کشور می‌شوند و اطمینانی از صحت ماده یا مواد موثره دارویی ذکر شده برروی جلد آنها وجود ندارد و همانند داروهای غیرمجاز با آنها برخورد می‌شود.

کارشناس ارشد دارویی معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی اهواز تصریح کرد: داروها و فرآورده‌های دارویی غیرمجاز می‌توانند به صورت قاچاق وارد شده باشند و یا به صورت زیرزمینی در داخل تولید شده باشند و چنین فرآورده‌هایی گاه به عنوان گیاهی و تحت عناوینی چون کاهنده یا افزاینده وزن، کمک به ترک اعتیاد، رفع مشکلات جنسی و غیره عرضه می‌شود.

رامش در پایان افزود: این داروها و فراورده‌های دارویی به‌دلیل وجود ترکیبات ناسالم و آسیب‌رسان قابلیت مصرف ندارند.

وی، راهکار پیشگیری از وقوع چنین آسیب‌هایی را خرید دارو و فرآورده‌های دارویی اعم از گیاهی و غیر گیاهی تنها از داروخانه با تجویز پزشک و مشاوره داروساز عنوان کرد و گفت: چرا که وزارت بهداشت، تنها جایگاه عرضه قانونی داروها را داروخانه‌ها می‌داند و موظف به اعمال نظارت بر داروخانه‌ها برای حصول اطمینان از سلامت داروهای عرضه شده است، بنابراین عدم خرید دارو و فرآورده‌های دارویی و مکمل‌های غذایی که از شبکه‌های ماهواره‌ای یا فضاهای مجازی در اینترنت تبلیغ می‌شوند و یا در هر مکانی غیر از داروخانه عرضه می‌شوند، راهکار پیشگیری از آسیب ناشی از آنها است .