طرح استانی شدن انتخابات برای سومین بار در ۹ دوره مجلس شورای اسلامی مورد توجه نمایندگان قرار گرفته است. این طرح از ابتدای مطرح شدن تا کنون واکنش‌های مختلفی را به خود دیده است.

گروهی با تکیه بر دلایل و فواید اجرای این طرح به موافقت با آن پرداخته‌اند و گروهی تنها به معایب احتمالی آن می‌پردازند و به کلی آن را رد می‌کنند. در این میان دولت نیز علی‌رغم موافقت کلی با اجرای این طرح بر این نکته تاکید دارد که باید آسیب‌های آن نیز شناسایی و مورد توجه قرار گیرد. با توجه به این که به گفته محمدرضا باهنر، نایب رئیس مجلس شورای اسلامی، تکلیف طرح استانی شدن انتخابات باید تا نیمه خرداد ماه امسال مشخص شود، به نظر می‌رسد این طرح طی هفته جاری و هفته‌های بعد به صحن علنی مجلس بیاید. این در حالی است که خبر می‌رسد برخی نمایندگان نیز در تدارک درخواست نامه‌ای برای مسکوت گذاشتن این طرح و انتقال بررسی آن به مجلس آینده هستند. طرح استانی شدن انتخابات از این قرار است که در صورت تصویب نهایی آن، در انتخابات مجلس شورای اسلامی، محدوده جغرافیایی هر استان به عنوان حوزه انتخابیه اصلی و حوزه‌های انتخابیه موجود تابعه استان، حوزه انتخابیه فرعی محسوب می‌شوند. براین اساس، تعداد آرا در شهرستان‌ها دارای سقف مشخص خواهد بود و تعداد آرای کاندیداها در شهر خودشان باید از میزان سقف تعیین شده بیشتر باشد، تا آرای آنها در استان نیز مورد شمارش قرار گیرد. در نهایت نامزدی که بیشترین رای را آورد وارد مجلس می‌شود.موافقان استانی‌شدن انتخابات مجلس دلایلی مثل ایجاد کلان‌نگری در دیدگاه نمایندگان، کاهش تاثیر روابط قومی و قبیله‌ای در انتخابات و شایسته‌سالاری و پررنگ‌تر شدن نقش احزاب در انتخابات را به عنوان نقاط قوت طرح مطرح می‌کنند و در مقابل مخالفان آن نیز افزایش هزینه‌های کاندیداتوری و امکان ورود پول‌های کثیف به عرصه انتخابات، بی‌توجهی به مناطق کمتر توسعه‌یافته و محروم و کاهش مشارکت مردمی به دلیل عدم آشنایی و وابستگی به کاندیداها را به عنوان نقاط تاریک طرح مطرح کرده‌اند. دو دیدگاه میانه نیز در این زمینه وجود دارد. یک نگاه نکات مثبت و منفی طرح را در کنار هم می‌بیند و معتقد است می‌توان با کار کردن بیشتر روی طرح استانی شدن، نتیجه بهتری گرفت که این خود قطعا مستلزم وقت بیشتری خواهد بود و در نتیجه این طرح در انتخابات امسال مجلس اجرایی نخواهد شد.
نگاه دیگر ضمن صحه گذاشتن بر برخی آسیب‌ها و ایرادهای شکل فعلی برگزاری انتخابات، بر این نکته تاکید دارد که طرح فعلی بین استانی‌شدن و شهرستانی بودن بلاتکلیف است و می‌تواند زمینه تعبیرهای دلبخواه و بهانه‌های مختلف را فراهم کند.

طرحی محبوب اصلاح‌طلبان و معتدل‌ها
به طور کلی موافقان این طرح اغلب از طیف اصلاح‌طلب، معتدل و چهره‌های معتقد به فعالیت‌های سیستماتیک سیاسی و حزبی هستند. به عنوان مثال محمدرضا عارف بر این طرح مهر تایید زده است. وی در این باره گفته است: استانی شدن انتخابات علاوه بر بالا بردن کیفیت مجلس رویکرد تحزب را نیز تقویت می‌کند. عضو مجتمع تشخیص مصلحت نظام افزود: باید به گونه‌ای عمل شود که حقوق شهرهای کوچک هم در اجرای این طرح ضایع نشود. امیدوارم لایحه طوری پیگیری شود که منافع بیشتر مردم را تضمین و حضور آنان در صحنه را جدی‌تر کند. صادق زیباکلام، صاحب‌نظر سیاسی اصلاح‌طلب نیز در این باره می‌گوید: من معتقدم که مسئله استانی شدن انتخابات در مجموع گام درست و رو به جلو است و می‌تواند وضعیت مجلس را از حالت فعلی نجات دهد و آن را در جایگاهی که در قانون اساسی به عنوان «در راس امور» تعریف شده و همانند مجالس اول و دوم بعد انقلاب قرار دهد. مصطفی کواکبیان، دبیر کل حزب مردمسالاری هم از این طرح حمایت کرده و با بیان این که طرح استانی شدن انتخابات مجلس به سود کشور است و با اشاره به طرح مشابهی که در مجلس هشتم ارائه شده بود، گفته است: در طرحی که ارائه داده بودیم علاوه بر استان‌ها، نقش احزاب را در حوزه‌های انتخاباتی نیز دیده بودیم که بعدها احزاب در کمیسیون شورای مجلس حذف و این طرح در آن دوره مجلس تصویب نشد. وی متذکر شد: طرح استانی شدن انتخابات مجلس موجب افزایش مشارکت مردم و همچنین کاهش هزینه دولت می‌شود و امکان خرید و فروش آرا نیز در این طرح کمتر می‌شود و زمینه تقویت احزاب را فراهم می‌سازد. کواکبیان اضافه کرد: در این طرح محدودیت شهرستانی نمایندگان از بین می‌رود و تفکر نمایندگان ملی می‌شود، همچنین در آن زمینه تقویت احزاب وجود دارد، البته به شرطی که دخالت در انتخابات وجود نداشته و احزاب فعالیت‌های جدی داشته باشند. علاوه بر این چهره‌ها، چهره‌های معتدل نیز در میان موافقان طرح استانی شدن دیده می‌شوند. مثلا حجت‌الاسلام حسین سبحانی‌نیا، عضو هیات رئیسه مجلس در گفت‌و‌گو با ایلنا، در موافقت با طرح استانی شدن انتخابات، گفته است: استانی شدن انتخابات وزن مجلس را بالا می‌برد و نمایندگان را از ورود به مسایل منطقه‌ای فارغ می‌سازد.وی تقویت شوراهای محلی و احزاب، افزایش پشتوانه فکری-حزبی نمایندگان و تحقق یافتن وظایف کلان نمایندگی را از جمله نقاط مثبت استانی شدن انتخابات دانسته و می‌افزاید: استانی شدن انتخابات مانع از تعهدات داخلی نمایندگان به افراد یا مجموعه‌های شهرستانی خواهد شد و نمایندگان را از این تعهد‌‌‌ رها کرده و آنها را به سوی ایفای وظایف اصلی نمایندگی سوق می‌دهد. امیر خجسته رئیس کمیسیون شوراها و امور داخلی و نماینده مردم همدان و فامنین هم از دیگر موافقان این طرح است. وی در مناظره‌ای گفته است: در مدلی که برای نمایندگی در کشور ما وجود دارد حق نمایندگی ادا نمی‌شود و این اجحاف بزرگی در حق مردم است. خجسته با بیان این‌که ۱۹۵ نماینده درخواست استانی شدن انتخابات را مطرح کردند، تصریح کرد: در طرح استانی شدن نمایندگان هر استان مشخص می‌شوند و آنها می‌توانند به وظیفه اصلی خود برگردند، در عین حال که نمایندگان استانی می‌شوند، شورای شهر نیز به عنوان پارلمان شهری جایگاه خود را پیدا کرده و شرح وظایفی برای آن تعریف می‌شود تا بتوانند به عنوان پارلمان‌های شهری وظایف خود را به نحو احسن عملی و اجرایی کند. وی یادآور شد: در همین راستا مدیریت محیط شهری به طور یکپارچه به شهرداری داده می‌شود و نماینده فقط برای پیشبرد مسائل کلان به این مسئولین کمک خواهد کرد. خجسته همچنین معتقد است با استانی شدن انتخابات، احزاب نیز فعال می‌شوند. شاید ذکر این نکته نیز جالب توجه باشد که طرح استانی شدن انتخابات در مجلس ششم که اصلاح‌طلبان در آن حضور اثرگذاری داشتند نیز مطرح شد و حتی رای هم آورد، اما نتوانست از سد شورای نگهبان عبور کند.

مخالفانی از جنس اصولگرایی
با نیم نگاهی به مخالفان طرح استانی شدن انتخابات می‌توان نتیجه گرفت که این دیدگاه در میان اصولگرایان بیشتر دیده می‌شود. مثلا غلامعلی حداد عادل، رئیس فراکسیون اصولگرایان مجلس شورای اسلامی در این باره به جماران گفت: من مخالف استانی شدن انتخابات هستم. وی درباره علل مخالفت خود، عنوان کرد: استانی شدن انتخابات سبب می‌شود که درگیری های غیرمنطقی و نامعقولی که بین دسته‌جات و طوایف در حال حاضر در بعضی از شهرهای کوچک است، مبدل به صف و صف کشی در سطح استان شود. حداد عادل تاکید کرد: در واقع در مسیر استانی شدن انتخابات، درگیری‌ها بزرگ‌تر می‌شود. محمدرضا باهنر، نایب رئیس مجلس نیز احتمال تایید این طرح را زیر ۵۰ درصد عنوان کرده بود. اسدالله بادامچیان هم یکی از مخالفان طرح استانی شدن انتخابات است که در گفتگو با جماران می‌گوید: شخصا ۲۲ مورد منفی و ۸ مورد مثبت در این طرح دیدم. من این طرح را برای مردمی بودن و شناخت نیروهای با استعداد مفید نمی‌دانم و مخالف این طرح هستم و معتقدم این طرح مجلس شورای مردمی را به مجلس سنا تبدیل می‌‌کند که عده‌ای با رانت به مجلس راه پیدا کنند و بخواهند استانی فکر کنند. این عضو شورای مرکزی حزب موتلفه در ادامه افزود: این طرح به روستاهای ما آسیب می‌زند، هزینه‌های تبلیغاتی نمایندگان را بالا می‌برد و این‌ها همه زمینه بروز فساد را فراهم می‌کنند.

شترمرغ!
در این میان نگاه سومی هم وجود دارد. مثلا قدرت‌الله ایمانی نماینده مردم خرم‌آباد در مجلس هفتم، در یادداشتی که در اختیار خبرگزاری خانه ملت گذاشته است، ضمن صحه گذاشتن بر ایرادهای موجود، به بررسی مشکلات استانی شدن انتخابات نیز پرداخته و می‌نویسد: طرح به اصطلاح شهرستانی- استانی انتخابات مجلس شورای اسلامی چیزی شبیه و تو مایه‌های «شترمرغ» است نه شهرستانی کامل و نه استانی محض بلکه تلفیقی از هر دو می‌باشد. اگر این طرح تبدیل به قانون گردد، نماینده اگر مراجعات شهرستانی (از حوزه‌ای که ثبت نام کرده) داشته باشد فورا تابلوهای استانی را بلند می‌کند و می‌گوید: من نماینده تمام استان هستم و باید مشکلات استانی را رصد کنم و اگر مراجعات استانی داشته باشد در پشت سنگر شهرستان مربوطه موضع می‌گیرد و می‌گوید: من از پس مشکلات شهرستان خود مانده‌ام تا چه برسد به مشکلات همه استان، یعنی به بهانه شهرستانی- استانی بودن انتخابات، از خود سلب مسئولیت می‌کند. این توجیهات و سلب مسئولیتها، مثل «شترمرغ» را در اذهان عمومی تداعی می‌کند. به شترمرغ گفتند چرا بار نمی‌بری؟ گفت: مرغم، گفتند چرا نمی‌پری؟ گفت: شترم. حجت‌الاسلام سید مهدی عبادی نماینده بیرجند نیز با بیان اینکه این طرح منتقدان و موافقان پروپا قرصی دارد تصریح کرده است: به راحتی و صد درصد نمی شود بیان کرد که آیا آن مزایا را که ذکر شده است دارد یا ندارد. وی یادآور می‌شود: باید این طرح به صورت آزمایشی در چند استان کشور اجرا شود تا نتایج آن مشاهده شود و در صورت مفید بودن آن و تحقق اهداف مورد نظر در کل کشور اجرایی شود.

نظر دولت چیست؟
محمدرضا خباز معاون امور تقنینی معاونت پارلمانی رئیس‌جمهوری شاید بتواند نگاه دولت درباره طرح استانی شدن انتخابات را مطرح کند. وی در این زمینه می‌گوید: کسی با اصل استانی شدن انتخابات مخالف نیست، زیرا زمینه حزبی شدن انتخابات را فراهم می‌کند بحث در این است که به دلیل فراهم نبودن مقدمات کار و احزاب فعال و فراگیر در کشور، هزینه کاندیدا برای تبلیغات افزایش پیدا می کند یعنی کسی که قرار است در شهری کاندیدا شود با استانی شدن باید در تمامی شهرهای استان ستاد بزند که این هزینه تبلیغاتش را زیاد می کند. نکته بعدی این است که مردم پناهگاهشان یعنی نمایندگان را از دست می دهند، در زمان حاضر نمایندگان پروژه ها و گرفتاری های مردم پیگیری می کند که با استانی شدن انتخابات این اتفاق نمی افتد. البته در صورت وجود احزاب نماینده به این کارها ورود پیدا نمی کند و به کارهای کارهای کلان کشور می‌پردازند. از سوی دیگر، امیری، قائم مقام وزیر کشور از مخالفت این وزارتخانه با طرح استانی شدن انتخابات می‌گوید. وی در تشریح برخی از معایب استانی شدن انتخابات گفته است: با تصویب این طرح، ارتباط مستقیم مردم با منتخبان مجلس کاهش یابد و به موضوع نمایندگی در مجلس نیز خدشه وارد آید. وی ادامه داد: همچنین ارتباط بخشی از مردم با بخشی از حاکمیت که مجلس و قوه مقننه است قطع شده و یا آن که کاهش خواهد یافت؛ علاوه براین که نمایندگان مجلس نیز همانند وضعیت فعلی، خود را ملزم به پاسخ‌گویی نخواهند دید. افزایش هزینه‌های اجرایی انتخابات به ویژه در شرایط برگزاری انتخابات میاندوره‌ای و نیز افزایش مشکلات برگزاری از دیگر ایرادهای امیری به این طرح است. با این دو دیدگاه می‌توان به این نتیجه رسید که دولت هر چند با کلیات طرح موافق است، اما در جزییات ایرادهای زیادی را به طرح وارد می‌داند.طرح استانی شدن انتخابات این هفته در کمیسیون شوراهای مجلس به بحث گذاشته می‌شود تا معلوم شود آیا بالاخره برای تصویب به صحن خواهد آمد یا پرداختن به آن به زمان دیگری موکول خواهد شد. مجلس‌نشینان باید در نظر بگیرند که زودتر روشن شدن تکلیف این طرح به دولت کمک می‌کند که هر چه زودتر سازوکارهای لازم را در سال انتخابات طرح‌ریزی کنند.