نقض حریم منظری «چهارشیر» با کدام پیوست فرهنگی؟
میدان چهارشیر با چهار مجسمه سنگی از چهار شیر نشسته رو به چهار ورودی شهر (ورودی‌های قدیم اهواز) جزو آثار ثبت‌شده در فهرست آثار ملی است. میدان چهارشیر اهواز که مربوط به دوره پهلوی است در تاریخ ۱۰ دی ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۷۰۴۰ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مدت‌ها است بحث احداث تقاطع غیرهمسطح در میدان چهارشیر اهواز مطرح است اما از آن جا که این میدان در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده تاکنون تمامی تلاش‌ها در این زمینه بی‌نتیجه مانده است.
با این همه، معضل کاهش بار ترافیکی موجود در اطراف میدان چهارشیر اهواز همچنان پابرجا است و هر از گاهی برای رفع این مشکل طرح‌ها و پیشنهادهایی ارایه می‌شود که به دلیل موقعیت خاص این میدان راه به جایی نمی‌برند.
نکته جالب قضیه این جا است که مسؤولان استانی در این باره اظهار نظرهایی کرده‌اند که قدری عجیب می‌نماید. برای مثال صادق محمدی، مدیرکل وقت میراث فرهنگی خوزستان، در واکنش به اقدام برای ساخت پل روگذر بر روی میدان چهارشیر در سال ۸۶ گفته بود: “شیرهای میدان چهارشیر اهواز به دلیل آن که از بتن ساخته شده‌اند هیچ گونه ارزش تاریخی ندارند و ارزش آنها فقط به این دلیل است که یادآور لحظه ورود رزمندگان اسلام است”.
همچنین ناصر سودانی، نماینده مردم اهواز در مجلس شورای اسلامی، در سال ۸۵ اظهار کرده بود: “میدان چهارشیر اهواز چندان میراث باستانی محسوب نمی‌شود”.
اصرار شهرداری اهواز بر گسترش فعالیت‌های عمرانی در شهری مثل اهواز که جای‌جای آن محوطه باستانی و ابنیه تاریخی وجود دارد بعد دیگر مساله است و به نوعی دست و پای این سازمان را بسته است. شهرداری اهواز برای ایجاد تقاطع غیرهمسطح در حریم منظری میدان چهارشیر اهواز گزینه‌های متعددی را مطرح کرده و به گفته مسؤولان شهرداری در همه آنها تاکید بر حفظ حریم و شرایط ظاهری و ساختار فیزیکی این میدان شده است.
در این میان اما اداره کل میراث فرهنگی خوزستان نیز دلایل خودش را برای رضایت در ایجاد تقاطع غیرهمسطح به صورت مشروط دارد. این اداره استعلام و اظهار نظر کارشناسانه را در حوزه بافت تاریخی شهر و استان حق مسلم خود می‌داند و اگرچه به گفته افشین حیدری، مدیر کل میراث فرهنگی خوزستان، قوانین موجود در حمایت از میراث تاریخی کشور در پاره‌ای مواقع ناکارآمد است هیچ گاه کوتاه نیامده است. شاهد ادعا مساله تخریب بنای تاریخی سرای عجم در اهواز است که پیش‌تر شرح قصه‌اش به تفصیل رفته است.
اکنون اما در تازه‌ترین اظهار نظر درباره میدان ثیت ملی چهارشیر اهواز مسوول حقوقی میراث فرهنگی خوزستان در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) ـ منطقه خوزستان ـ گفت: ساختن پل بر میدان چهارشیر حریم منظری این اثر تاریخی را به خطر میاندازد.
سعید محمدپور خاطرنشان کرد: میدان چهارشیر یکی از میدانهای تاریخی و ثبت ملی اهواز است. موقعیت قرارگیری آنها به گونه‌ای است که از نقطهای که به این میدان تاریخی نگاه کنید این شیرها دیده می‌شوند اما با احداث پل بر روی این میدان تاریخی حریم منظری آن از بین می‌رود.
وی با بیان این که ما قانونی به نام پیوست فرهنگی داریم که طبق این قانون پروژههای بزرگ باید پیوست فرهنگی داشته باشند تصریح کرد: متاسفانه پروژه ساخت پل بر روی میدان چهارشیر اهواز پیوست فرهنگی ندارد و آثار فرهنگی محدوده خودش را تعریف نکرده است. تعریف و شناسایی آثار تاریخی یکی از کارهایی است که در پیوست فرهنگی انجام می‌شود.
او ادامه داد: برای ساخت پل بر روی میدان چهارشیر مدیر پروژه باید طرحهای خود را ابتدا به اداره میراث فرهنگی بدهد و نه به شهرداری.
محمدپور عنوان کرد: اگر در حین ساخت پل آسیبی به این میدان وارد شود چگونه میخواهند آن را جبران کنند؟ ما به شهرداری اهواز این موضوع را اطلاع دادیم و اکنون نیز در حال پیگیری آن هستیم اما شهرداری اهواز به موضوع بی‌توجه است.
مسوول حقوقی میراث فرهنگی خوزستان با بیان این که مدیر پروژه ساخت پل باید قبل از شروع به کار با اداره میراث فرهنگی مذاکره کند و طرحش را ارایه بدهد گفت: مدیر پروژه باید به ما بگویید که چگونه میخواهد مانع از به خطر افتادن حریم منظری این میدان ثبت ملی شود.
او توضیح داد: بعد از این که طرح حفاظتی میدان توسط میراث فرهنگی تایید شد آن وقت می‌تواند به شهرداری برود.
وی با اشاره به توجه نکردن شهرداری اهواز به میراث فرهنگی گفت: طبق بند ۲۲ ماده ۵۵ قانون شهرداری‌ها تشریک مساعی با بخش فرهنگ برای حفاظت از ابنیه و آثار تاریخی باید صورت گیرد و این جزو وظایف قانونی شهرداری است و شهرداری باید به آن عمل کند.
محمدپور تاکید کرد: شهرداری باید آثار تاریخی شهر را شناسایی کند و در برنامه توسعه شهری خودش قرار دهد.
این در حالی است که چندی پیش معاون فنی و عمرانی شهردار اهواز از احتمال نهایی شدن طرح روگذر میدان چهارشیر خبر داد.
محمدعلی دوایی‌فر در این باره به خبرنگار ایسنا گفت: پیشنهادهای متعددی در خصوص طرح و نقشه روگذر میدان چهارشیر ارائه شده که گزینه‌ها در حال بررسی هستند.
وی ادامه داد: تاسیسات نفت و گاز، مخابرات و آب در ناحیه میدان چهارشیر زیرزمینی است و چون هزینه جابه‌جایی این تاسیسات بسیار بالا است، امکان ساخت زیرگذر در میدان چهارشیر وجود ندارد. بنابراین برای حل مشکلات ترافیکی در این نقطه، ساخت روگذر در دستور کار قرار گرفته است.
معاون فنی و عمرانی شهردار اهواز گفت: برای ساخت تقاطع غیرهمسطح در این میدان خوشبختانه فضای مناسبی در اختیار است و در شرایطی عملیات ساخت آن انجام می‌شود که المان‌های داخل میدان (چهارشیر سنگی) ماندگار خواهد بود و میدان با همان شرایط ظاهری و ساختار فیزیکی خود حفظ می‌شود.
دوایی‌فر افزود: در این پروژه، مسیر بلوار آیت‌الله بهبهانی تا میدان فرودگاه (شمال به جنوب) به صورت یک مسیر همسطح و از جاده ماهشهر به سمت میدان نخل (شرق به غرب) به صورت روگذر احداث می‌شود. همچنین جهت تردد و اتصال این نقاط چهار چپ‌گرد به صورت پل در این نقطه ساخته خواهد شد
وی با بیان این که احداث این روگذر به نمای میدان چهار شیر صدمه نمی‌زند و تعارضی با میراث فرهنگی ندارد، اظهار کرد: این پروژه می‌تواند یکی از کامل‌ترین پروژههای عمرانی اهواز باشد که در حل گره‌های ترافیکی در این نقطه اهمیت بسیاری خواهد داشت.
معاون فنی و عمرانی شهردار اهواز در خصوص اعتبار ساخت روگذر میدان چهارشیر اهواز گفت: بیش از ۵۰ میلیارد تومان اعتبار از محل اعتبارات شهرداری اهواز به این پروژه اختصاص داده شده است و پس از نهایی شدن طرح روگذر پیمانکار پروژه نیز انتخاب خواهد شد.
در همین حال عاطفه رشنویی، معاون میراث فرهنگی خوزستان، به خبرنگار ایسنای خوزستان گفت: برای طرح روگذر روی میدان چهارشیر هنوز از ما استعلام نشده است.
وی خاطرنشان کرد: میدان چهارشیر در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و ضوابط خاص خودش را دارد. بنابراین اگر بخواهند در نزدیکی آن کاری انجام دهند باید از سازمان میراث فرهنگی استعلام بگیرند تا ما ضوابط را اعلام کنیم.
رشنویی ادامه داد: ما باید طرح را ببینیم و بعد وارد مذاکره شویم.
همچنین رییس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اهواز گفت: اثر تاریخی میدان چهارشیر اهواز مبین غنای فرهنگی و تاریخی شهرستان اهواز به عنوان مرکز استان و نزد عامه مرام مورد توجه خاص است.
غلام‌رضا جلیلی‌نیا اظهار کرد: این میراث تاریخی محل تلاقی و اتصال مهم‌ترین راهنمای ارتباطی استان خوزستان به شمار می‌رود و از چهار جهت شمال، شرق، جنوب و غرب اهواز را تحت سیطره قرار می‌دهد.
وی خاطرنشان کرد: این بنا سال ۱۳۳۸ ساخته شد و دارای مالکیت عمومی و خصوصی است. میدان تاریخی چهارشیر با توجه به وجود شهر تاریخی هرمز اردشیر و عسکر مکرم بعید نیست که در دوران گذشته دروازه ورودی این شهر بوده باشد.
وی افزود: میدان چهارشیر ۱۰ دی ۸۱ با شماره ۷۰۴۰ ثبت ملی شد و از همان زمان تحت حفاظت سازمان میراث فرهنگی قرار گرفت. بنابراین هر گونه تخریب و دخل و تصرف در اثر مذکور برابر با مواد ۵۵۸ لغایت ۵۶۹ از کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی تعزیرات و مجازاتهای بازدارنده جرم محسوب شده و مشمول مجازاتهای قانونی خواهد بود.
رییس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اهواز تصریح کرد: مطلع شدیم شهرداری اهواز قصد دارد در میدان چهارشیر رو گذر غیرهمسطح احداث کند. ما انتظار داریم شهرداری از نظرات کارشناسان سازمان میراث فرهنگی استفاده کند و کلیه مدارک احداث روگذر غیرهمسطح را به اداره کل میراث فرهنگی خوزستان و اداره میراث اهواز بیاورد تا راهکار اساسی اتخاذ شود و خدشه‌ای به حریم منظری میدان چهارشیر وارد نشود.
جلیلی‌نیا تاکید کرد: هر گونه خدشه به حریم منظری میدان تاریخی چهارشیر وارد شود غیرقابل جبران خواهد بود. این در حالی است که شهرداری اهواز تاکنون نظر یا استعلامی در مورد میدان چهارشیر از ما نخواسته و مدیرکل میراث فرهنگی در نامه‌ای از شهرداری اهواز خواسته هر گونه کار در این میدان با نظر اداره میراث فرهنگی انجام شود چراکه باید نسبت به صیانت از این میدان تاریخی و بی‌بدیل شهر اهواز اهتمام لازم صورت گیرد.
وی گفت: کار در میدان چهارشیر اهواز هنوز شروع نشده و در عین حال هیچ چیزی از میراث فرهنگی خواسته نشده اما اگر این کار بدون هماهنگی میراث فرهنگی انجام شود قطعا اجازه نخواهیم داد که وارد این میدان شوند؛ هرچند طبق قانون هم اجازه ورود ندارند. قطعا شهرداری اهواز باید نسبت به این میدان تاریخی توجه و اهتمام داشته باشد.
رییس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اهواز تصریح کرد: احداث این روگذر به حریم منظری میدان چهارشیر لطمه خواهد زد. از این رو لازم است راهکاری میان کارشناسان هر دو ارگان میراث فرهنگی و شهرداری اهواز اندیشیده شود تا بدون هماهنگی کاری انجام نشود چراکه در غیر این صورت ما و قانون اجازه هیچ دخل و تصرفی در این میدان را نخواهیم داد.