در تاریخ ملت‌ها، گاه دو انسان به ظاهر متضاد، در عمق، دو چهره از یک روح تاریخی‌اند. احمدشاه و رضاشاه چنین‌اند؛ یکی با اضطرابِ زوال، دیگری با اراده‌ی تولد. میان این دو، ایران از خوابِ سنت به بیداریِ مدرنیته گام نهاد. احمدشاه در واپسین فصلِ تاریخ اشرافیت، نماد فروپاشی آرام بود؛ رضاشاه در نخستین فصل دولت مدرن، نماد ساختن خشن. هر دو، نه دشمن که دو قطب یک روان تاریخی بودند.