چگونه طرح “کام” هزینههای امروز را به سرمایه فردا تبدیل میکند
هورخبر – امروز صحبت از یک طرح عمرانی یا یک پروژه زودبازده نیست؛ صحبت از تغییرِ «کد ژنتیک» شهرهای ایران است. دانش راهداری، طراح و استراتژیست ارشد«طرح جامع کارآفرینیسازی ایران»، از طرحی سخن میگوید که قرار است با مکانیزمی هوشمند، واژهی «محرومیت» را از ادبیات کشور حذف کرده و ایران را به جمع ۱۰ قدرت برتر کارآفرینی جهان برساند. در این گفتگوی ویژه، نقشه راهی ترسیم میشود که در آن، هر ایرانی، معمارِ آیندهی اقتصادی خویش است.
در ادامه، متن کامل این گفتگو را میخوانید:
خبرنگار: ما سالهاست در کشور با کلیدواژههایی مثل محرومیتزدایی روبرو هستیم، اما خروجیها اغلب موقت بودهاند. «طرح جامع کارآفرینیسازی ایران» چه حرف تازهای برای گفتن دارد؟
دانش راهداری: تفاوت اصلی در «نگاه» ماست. ما در این طرح به دنبال مدیریت فقر نیستیم، بلکه به دنبال ریشهکنی آن هستیم. نگاه سنتی همیشه سعی میکرد به مردم ماهی بدهد(کمک نقدی) یا نهایتاً ماهیگیری یاد بدهد، اما ابزاری در اختیارشان نمیگذاشت. طرح جامع ما، یک نردبان توسعه ۴ پلهای است: ما شهر را از وضعیت «محروم» تحویل میگیریم و ابتدا به «شهر فرصتآفرین»، سپس «شهر کارآفرین»، بعد «شهر هوشمند» و در نهایت به «شهر پیشرفته کارآفرین» تبدیل میکنیم. در این مسیر، مردم تماشاچی نیستند؛ بازیگران اصلی اقتصاد شهرشان هستند.
خبرنگار: بسیاری از طرحهای توسعهای در گذشته، وعدههای کلی دادهاند و در عمل، مسیر مشخصی نداشتند. در «طرح جامع کارآفرینیسازی»، دقیقاً چه نقشهی راهی برای عبور از وضعیت فعلی طراحی شده است؟ یک شهر محروم طی چه فرآیندی تغییر ماهیت میدهد؟
دانش راهداری: سؤال بسیار دقیقی است. ببینید، ما در این طرح به «توسعه» به عنوان یک فرآیند تکاملی و پلهبهپله نگاه میکنیم، نه یک اتفاق ناگهانی. ما برای رسیدن به قله، یک نردبان توسعه ۴ پلهای طراحی کردهایم که شهر را از نقطه صفر (محرومیت) به نقطه صد (پیشرفت جهانی) میرساند:
۱. گام اول: تولدِ «شهر فرصتآفرین» (دوره فرصتآفرینی) ما شهر را در وضعیت «محروم» تحویل میگیریم؛ جایی که مشکلات اقتصادی و زیرساختی بیداد میکند. اولین مأموریت ما در این مرحله، کشف است. ما با مطالعات دقیق، پتانسیلهای پنهان شهر — از کشاورزی و معادن گرفته تا استعدادهای انسانی—را شناسایی میکنیم. در این گام، زیرساختها ساخته میشوند و بستر برای حضور مردم آماده میگردد. در واقع، شهرِ محروم به شهری تبدیل میشود که در آن «فرصتها» دیگر پنهان نیستند، بلکه آمادهی بهرهبرداریاند.
۲. گام دوم: جهش به «شهر کارآفرین» (دوره کارآفرینی) اینجا مرحلهی عمل است. فرصتهایی که در مرحله قبل شناسایی شدند، حالا باید به «پول» و «شغل» تبدیل شوند. در شهر کارآفرین، ایدهها روی کاغذ نمیمانند؛ بلکه با حمایتهای مالی و آموزشی، به کسبوکارهای واقعی و بنگاههای اقتصادی تبدیل میشوند. در این پله، ما شاهد تولد کارخانهها، کارگاهها و استارتاپهای بومی هستیم که نرخ بیکاری را به شدت کاهش میدهند.
۳. گام سوم: ارتقاء به «شهر هوشمند کارآفرین» (دوره هوشمندسازی) وقتی چرخ اقتصاد به راه افتاد، نوبت به بهرهوری میرسد. در این مرحله، ما فناوریهای نوین، اینترنت اشیاء و مدیریت دادهمحور را به شهر تزریق میکنیم. در شهر هوشمند کارآفرین، خدمات شهری، حملونقل و زنجیره تأمین محصولات، با بالاترین سرعت و شفافیت مدیریت میشوند. اینجا فناوری به کمک کارآفرین میآید تا هزینهها کاهش و کیفیت زندگی افزایش یابد.
۴. گام چهارم: رسیدن به قلهی «شهر پیشرفته کارآفرین» (دوره پیشرفتهسازی) و نهایتاً، آخرین پله. این شهر دیگر یک شهر معمولی نیست؛ بلکه به بلوغ کامل رسیده است. شهر پیشرفته کارآفرین، شهری است مستقل، سودآور و رقابتپذیر در سطح جهانی. در این مرحله، ما وارد بازارهای صادراتی بینالمللی میشویم و اقتصاد شهر کاملاً بر پایه دانش و نوآوری میچرخد. اینجا نقطهای است که در آن، کارآفرینی دیگر فقط یک شغل نیست، بلکه به فرهنگ غالب و سبک زندگی مردم تبدیل شده است. این همان نقشهی دقیقی است که ما برای تکتک شهرهای هدف ترسیم کردهایم.
خبرنگار: قلب تپنده این طرح، پروژهای به نام «کام» است. این طرح دقیقاً چطور میخواهد فقر را بدون بودجه دولتی ریشهکن کند؟
دانش راهداری: سؤال بسیار مهمی است. طرح ملی «کام» (کارآفرینی آینده من)، پاسخی به یک چالش قدیمی است: «سرمایه اولیه از کجا بیاید؟» در این مدل، ما پارادایم اقتصادی خانوادهها را تغییر میدهیم. هر خریدی که شهروندان انجام میدهند، به جای اینکه صرفاً هزینه باشد، بخشی از آن به صورت خودکار به یک «اندوخته سرمایهگذاری» تبدیل میشود. اینجاست که ما میگوییم طرح کام، «تور ماهیگیری» را تأمین میکند. این پاداشهای خرد که در خریدهای روزمره جمع میشوند، در بلندمدت به یک سرمایه قابل توجه (مانند بیمه عمر و سرمایهگذاری) تبدیل شده و به شهروند کمبرخوردار اجازه میدهند در آینده بدون پشتیبانی سازمانهای حمایتی، خودش سرمایهگذار یا کارآفرین میشود.
خبرنگار: یعنی شما معتقدید با این روش، کرامت انسانی افراد حفظ میشود؟
دانش راهداری: صد در صد. هدف غایی ما، «پایان دادن به جامعه بیبضاعت» است. اما اشتباه نکنید؛ ما نمیخواهیم صورتمسئله را پاک کنیم یا اقشار ضعیف را نادیده بگیریم. برعکس، ما میخواهیم آنها را از حاشیه اقتصاد به متن بیاوریم. در این مدل، ایتام و اقشار آسیبپذیر به جای اینکه دریافتکننده کمکهای موقت باشند، توانمند میشوند. آنها با سرمایهای که خودشان (از طریق طرح ملی کام) مالک آن شدهاند، وارد چرخه تولید میشوند و به جایی میرسند که بدون نیاز به پشتیبانی سازمانهای حمایتی، روی پای خود میایستند و حتی دست دیگران را میگیرند. این یعنی عزت نفس، و این یعنی توسعه واقعی.
خبرنگار: یکی از ویژگیهای ممتاز طرح شما، عدم وابستگی به بودجه نفت و دولت است. این ادعا چطور عملی میشود؟
دانش راهداری: بله، این طرح بدون یک ریال بودجه دولتی یا تسهیلات بانکی طراحی شده است. ما روی قدرتمندترین منبع مالی کشور دست گذاشتهایم: سرمایههای خرد و سرگردان مردم. راهبرد ما مبتنی بر همافزایی ملی میان مردم، نهاد دولت و بخش کارآفرینی است. در این مدل، ضمن هدایت نقدینگی سرگردان به سمت زیرساختهای تولیدی و مولدسازی منابع راکد، اولویت با توسعه اقتصاد دانشمحور در مناطق محروم است. بدین ترتیب، بدون وابستگی صرف به بودجههای مصوب، ساختاری برای خلق ارزش افزوده جدید پایهگذاری میشود. شایان ذکر است که این طرح راهبردی، در سایه حمایت و نظارت مستقیم با معاونت علمی ریاست جمهوری عملیاتی شده است.»
خبرنگار: به عنوان سؤال آخر، تصویر نهایی شما از شهری که این مراحل را طی کرده چیست؟
دانش راهداری: تصویر نهایی ما، رسیدن به «شهر پیشرفته کارآفرین» است. شهری که در آن کارآفرینی یک فرهنگ است، نه فقط یک شغل. شهری که مستقل، سودآور و رقابتپذیر است و شهروندانش نه دغدغه نان شب، بلکه دغدغه نوآوری و صادرات دارند. ما میخواهیم ایران را به یکی از ۱۰ کشور برتر جهان در حوزه کارآفرینی تبدیل کنیم و این رویا با طرح ملی کام و مشارکت مردم، کاملاً دستیافتنی است.