هورخبر – بیش از دو هزار سال پیش، در شبه جزیره پلوپونز یونان، جنگی درگرفت که سرنوشت تمدن یونانی را تغییر داد. جنگ میان آتن و اسپارت، نه فقط نبردی نظامی، بلکه جدالی بر سر نظم جهانی زمان خود بود. توسیدیدس، مورخ یونانی، آن را «جنگی اجتنابناپذیر» نامید؛ زیرا رشد سریع آتن، ترس مرگبار در دل اسپارت ایجاد کرده بود.

امروز، ایران و غرب در آستانه آزمونی مشابه ایستاده اند. مکانیسم ماشه همان شمشیری است که از بیم برهم خوردن تعادل، بر فراز سرها نگاه داشته شده است. اما آیا میتوان از تکرار سرنوشت تلخ یونان جلوگیری کرد؟

آتن و اسپارت دیروز، ایران و غرب امروز
– آتن: قدرت نوظهور بازرگانی و فرهنگی.
– اسپارت: قدرت مسلط و نگهبان نظم موجود.
– ایران امروز: قدرتی منطقه ای با نفوذ ژئوپلیتیک، ظرفیت انرژی و توان فناوری.
– غرب امروز: قدرت تثبیت شده که هراس دارد نظم منطقهای و جهانی دگرگون شود.

تله توسیدیدس میگوید: هرگاه قدرتی نوظهور برخیزد و قدرت مسلط احساس تهدید کند، جنگ تقریباً اجتناب ناپذیر است. اما «تقریباً» اجتنابناپذیر با «قطعاً» اجتناب ناپذیر فرق دارد—و همین فاصله ی کوچک می تواند راه امید باشد.

درسهای پلوپونزی برای ایران
۱.مدیریت ترس
توسیدیدس نوشت: «علت اصلی جنگ، ترس اسپارت از قدرت یابی آتن بود.» ایران باید نشان دهد حضورش تهدیدی برای امنیت اروپا نیست؛ بلکه تضمینی برای انرژی، توسعه و ثبات منطقه است.

۲.ائتلاف های هوشمند
آتن متحدان دریایی خود را داشت. ایران نیز باید حلقه های منطقه ای بسازد:
– همکاری انرژی با عمان، قطر، عراق.
– شراکت امنیتی با همسایگان خلیج فارس.
– پیوند فناورانه با چین، هند و آفریقا.

۳.روایت سازی نو
در جنگ پلوپونزی، روایت آتن از آزادی در برابر ترس اسپارت کم فروغ شد. ایران باید روایت خود را بازسازی کند:
«ایران، شریک توسعه و امنیت جهانی است، نه تهدید آن.»

۴.اجتناب از جنگ فرسایشی
جنگ پلوپونزی سه دهه طول کشید و همه را ضعیف کرد. اگر ایران و غرب در چرخه فشار و مقابله گرفتار شوند، تنها قدرت های ثالث سود خواهند برد.

۳۰ روز سرنوشتساز؛ چه باید کرد؟
۱. دیپلماسی اضطراری انرژی: تشکیل میز مشترک با اروپا برای تضمین امنیت گاز و انرژی تجدیدپذیر.
۲. ائتلاف منطقه ای فوری: امضای تفاهمنامه با عمان، عراق و ترکیه برای نمایش ظرفیت همکاری.
۳. کمپین بین المللی روایت: مقالات و گفت وگوها در رسانه های جهانی برای معرفی ایران به عنوان «راه حل بحران انرژی و اقلیم».
۴. حرکت نمادین اعتمادساز: آزادسازی بخشی از منابع برای واردات دارو و انرژی سبز.
۵. بازتعریف در سازمان ملل: ایران به عنوان «ارائه دهنده راه حل جهانی»، نه صرفاً «مدافع در برابر فشار».

جمع بندی: امیدی فراتر از جنگ
پلوپونزی به ما هشدار میدهد: اگر ترس بر دیپلماسی غلبه کند، و اگر قدرتها تنها از زاویه تهدید به هم بنگرند، همه بازنده خواهند بود.
اما ایران امروز می تواند بازی را تغییر دهد. می تواند از «تله توسیدیدس» عبور کند و به جهان نشان دهد:
«قدرت نوظهور میتواند نه عامل جنگ، بلکه شریک صلح و توسعه باشد.»