هورخبر –  صنعت فولاد در ایران بر پایه مزیت‌های نسبی مواد اولیه و انرژی شکل گرفت و توسعه یافت. با این حال، امروز تامین پایدار انرژی خود به معضلی گلوگاهی برای این صنعت تبدیل شده است و قطعی‌های برق و گاز در هفته‌های گرم و سرد سال، عملا بخش قابل‌توجهی از ظرفیت‌های تولید این صنعت از دسترس خارج می‌کند. در واقع ناترازی برق در کشور از طریق ایجاد اختلال و حتی توقف در تولید، آسیب‌های سنگینی را به این صنعت وارد کرده است که تداوم آن می‌تواند چشم‌اندازهای روشنی که برای صنعت فولاد کشور قابل تصور است را خدشه‌دار کند. شرکت فولاد خوزستان نیز در سال‌های اخیر از این آسیب‌ها در امان نبوده و حجم قابل توجهی از تولید خود را ناشی از محدودیت‌های انرژی از دست داده است. در همین راستا، این شرکت برای عبور از محدودیت یاد شده توسعه ظرفیت‌های نیروگاهی و تغییر برنامه‌های تولید را در دستور کار قرار داده است تا از این رهگذر بتواند زمینه تحقق چشم‌اندازهای خود را ایجاد کند.

تحقق توسعه صنعتی در هر کشور مستلزم توجه به توسعه زیرساخت‌ها متناسب با رشد تقاضا است و در این بین صنعت فولاد با توجه به دامنه گسترده فعالیت‌‌ها و نوع فرایندهای آن که در زمره صنایع انرژی‌بر قرار می‌گیرد، وابستگی بالایی را به تامین پایدار نهاده‌های تولید به ویژه برق دارد. این در حالی است که در سال‌های اخیر تبعات ناترازی صنعت برق، عملا گریبان‌گیر صنعت فولاد ایران بوده است و در حالی که این صنعت سهم زیادی را از مصرف برق کشور به خود اختصاص نمی‌دهد، به عنوان گزینه نخست برای محدودیت تامین برق انتخاب شده است؛ موضوعی که نتیجه آن از دست رفتن بخش زیادی از ظرفیت تولید کشور و وارد آمدن خسارات سنگین به این صنعت است. شرکت فولاد خوزستان نیز به عنوان بزرگ‌ترین عرضه‌کننده شمش فولادی در کشور، عدم‌النفع قابل‌توجهی را در چند سال گذشته متحمل شده است.

ناترازی گسترده

ریشه‌یابی بحران انرژی(برق و گاز) در کشور نشان می‌دهد که در چند سال اخیر مصرف انرژی از پیش‌بینی‌ها پیشی گرفته؛ به طوری که مصرف بالایی هم در صنعت فولاد و هم در بخش خانگی صورت گرفته است. این مسئله در کنار توسعه ناکافی زیرساخت‌های نیروگاهی امروز صنعت برق کشور را با ناترازی شدیدی مواجه ساخته است که در نتیجه آن در مواقع پیک مصرف، ظرفیت تولید پاسخگوی نیاز کشور نیست. تردیدی نیست که محدودیت‌های مصرف برق تبعات سنگینی برای صنعت فولاد کشور به دنبال دارند و تاثیرات منفی خود را بر روند توسعه این صنعت بر جای می‌گذارند. محدودیت برق باعث کاهش و یا توقف تولید در صنایع فولادی می‌­شود که از جمله تبعات آن نیز می‌توان به کاهش شدید سودآوری، تاخیر در فعالیت‌­های اجرایی(ساخت و راه‌­اندازی) پروژه­‌ها از جمله پروژه‌­های نیروگاهی، افزایش قیمت محصولات فولادی متاثر از کاهش تولید و عرضه محصولات فولادی به بازارهایی مثل مسکن اشاره کرد که این مسئله تبعات سوئی را بر کل پیکره اقتصادی کشور خواهد داشت. علاوه‌برآن‌ها، توانایی و ظرفیت مسئولیت­‌های اجتماعی که شرکت­‌های صنعتی در قبال آحاد جامعه بر عهده دارند نیز با کاهش تولید از دست می­‌رود. این مسئله همچنین از دست دادن بازارهای سرمایه و بورس و به ویژه بازارهای فولادی را به دنبال خواهد داشت که می‌تواند باعث رکود سرمایه و پیشی گرفتن رقبایی مانند چین و هندوستان شود.

نگاهی به شرایط در برخی کشورهای دیگر نشان می‌دهد که این کشورها با توجه به آثار منفی‌ای که ناشی از محدودیت‌های انرژی متحمل شدند، تسهیلات ویژه‌­ای را برای بخش صنعت در نظر گرفته‌اند. به این صورت که قیمت تمام‌ شده برق در طول سال ثابت است و تغییر چندانی ندارد که در این حالت می‌­توان سود و زیان را از قبل پیش‌­بینی کرد. گفتنی است که در کشوری مانند آلمان، قیمت برق که متاثر از عرضه و تقاضاست، در ساعاتی از روز حتی به صفر نیز رسیده است؛ در حالی که قیمت برق بخش خانگی حدود پنج تا هفت برابر برق صنعتی بوده و در طول سال نیز با توجه به شرایط محیطی متغیر است. برخی کشورها همچنین سرمایه‌گذاری بالایی در حوزه برق تجدید‌پذیر مانند بادی، خورشیدی و … انجام داده‌اند؛ به ­طوری که توانسته‌اند مصرف گاز را کاهش دهند و از آن برای مصارف مهم‌تری استفاده کنند. در همین راستا، در ایران نیز تمهیداتی برای دستیابی به برق تجدیدپذیر صورت گرفته که لازم است پیشرفت آن‌ها سرعت بیشتری به خود بگیرد.

آنچه در خصوص آینده صنعت فولاد قابل تصور است، اینکه این صنعت همچنان به­ عنوان یکی از صنایع سود‌آور، ارز‌آور و قدرتمند جهان باقی خواهد ماند. با این حال، فولادسازانی که خود را نسبت به شرایط به‌روز نکنند، نه تنها پیشرفت محسوسی را تجربه نخواهند کرد بلکه با چالش‌هایی جدی نیز مواجه خواهند شد. باید توجه داشت که نکته مثبت صنعت فولاد ایران، گام‌های رو به جلوی آن در حوزه فولاد سبز در مقایسه با دیگر کشورها است. این موضوع کمک می­کند که صنعت فولاد کشور سریع‌­تر به نقاط مطلوب خود در بحث فولاد سبز که خود باعث کاهش مصرف انرژی می­‌شود، دست پیدا کند.

فرصت‌های سوخته

در حال حاضر، چالش تامین انرژی به شدت عملکرد تولید در شرکت‌های فولادی را تهدید می‌کند. این مسئله تنها در چند سال گذشته سبب شده است تا فرصت‌های ارزشمند و بزرگی در راستای جهش تولید، رشد اقتصادی و مهار تورم قیمت کالاها و نرخ ارز در کشور از دست برود. محدودیت‌های انرژی به خصوص قطعی برق، شرکت فولاد خوزستان را نیز با آسیب‌های قابل‌توجهی در ابعاد مختلف مواجه کرده است. شرکت فولاد خوزستان مشابه دیگر شرکت‌های فولادی کشور به دلیل قطع مکرر حامل­‌های انرژی به ویژه برق، با کاهش تولید رو‌به‌رو شده و بنابراین به لحاظ اقتصادی نیز به شدت تحت فشار قرار گرفته است. همچنین باید توجه داشت که قطع مکرر برق، می‌تواند به لحاظ فنی تاثیر منفی بر تجهیزات بگذارد و باعث خرابی و افزایش هزینه‌ها شود.

باید توجه داشت که خسارت‌های ناشی از توقف و یا کاهش تولید در شرکت فولاد خوزستان با توجه به ابعاد وسیع این شرکت و همچنین جایگاه ویژه آن در زنجیره فولاد، تنها این شرکت را تحت تاثیر قرار نمی‌دهد بلکه به صنایع پایین‌دستی و وابسته، بازار کالا، بازار ارز و در مجموع کل اقتصاد کشور نیز تسری می‌یابد. از طرف دیگر، این مسئله می‌تواند بازار صادراتی فولاد کشور را که در چند سال اخیر جایگزین مناسبی برای درآمدهای نفتی بوده است، تحت تاثیر قرار دهد.

این مسائل سبب شده‌ است تا مدیریت مصرف انرژی و توسعه ظرفیت‌های نیروگاهی به طور جدی در دستور کار شرکت فولاد خوزستان قرار بگیرد. در همین راستا، شرکت فولاد خوزستان احداث نیروگاه ۶۰۰ مگاواتی برق تجدید‌پذیر را در دستور کار خود قرار داده است. در حال حاضر نیز تلاش بر این است که زمین در اختیار این شرکت قرار بگیرد، با این حال به رغم تلاش­هایی که در سطح استان صورت گرفته، تاکنون این امر محقق نشده است. علاوه‌­براین، احداث نیروگاه ۵۲۰ مگاواتی سیکل ترکیبی نیز در شرکت فولاد خوزستان در دست اقدام قرار دارد. گفتنی است که اگرچه اقداماتی در راستای بهبود شرایط فعلی توسط نهادهای بالادستی صورت گرفته است اما انتظار می‌رود که این قدم‌ها به نتایج مثبتی منتهی شوند تا بخش صنعت دیگر با هیچگونه محدودیتی ناشی از قطعی برق رو‌به‌رو نباشد.