زمین در نقطه جوش
هورخبر – دانشمندان اعلام کردند احتمالاً ژوئیه ۲۰۲۳ گرم‌ترین ماه در تاریخ زمین باشد، آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد گفت این تازه اول دوران به جوش آمدن جهان است. گوترش این داده‌ها را فاجعه‌ای برای کل سیاره زمین خواند و گفت: «نیازی نیست برای دانستن این موضوع تا پایان ماه منتظر بمانیم. ژوئیه ۲۰۲۳ رکورد گرما را در جهان خواهد شکست.» به گفته او این تازه آغاز کار است، دوران «گرمایش جهانی» به پایان رسیده و «جوشش جهانی» آغازشده است. وی تأکید کرد هنوز هم می‌توان جلوی گرم‌تر شدن زمین را گرفت و برای این کار به «کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای» نیاز داریم.
رکورد گرما در جهان
سازمان جهانی هواشناسی «دبلیو.ام.او» و سرویس تغییرات آب و هوایی کوپرنیک اتحادیه اروپا چند روز پیش در بیانیه‌ای مشترک اعلام کردند که «به‌احتمال‌زیاد» در ژوئیه ۲۰۲۳، ماه جاری میلادی، رکورد گرما شکسته خواهد شد. آتش سوزی‌ها در یونان یکی از پیامدهای گرمای ماه ژوئیه بود. در پی آتش‌سوزی‌های جنگلی جزیره رودس یونان هزاران گردشگر مجبور به فرار شدند.
در این ماه گرما در سراسر جنوب غربی آمریکا نیز افزایش یافت. دمای هوا دریکی از شهرستان‌های شمال غربی چین نیز تا ۵۲.۲ درجه سانتی‌گراد بالا رفت و رکورد ملی این کشور را شکست. هرچند سازمان جهانی هواشناسی تا ماه اوت داده‌های به‌دست‌آمده را اعلام نخواهد کرد اما گزارشی که از سوی دانشگاه لایپزیگ آلمان منتشر شد نشان می‌دهد که ژوئیه ۲۰۲۳ رکورد جهانی را می‌شکند.
طبق داده‌های اتحادیه اروپا پیش‌بینی می‌شود میانگین دمای جهانی در این ماه حداقل ۰.۲ درجه سانتی‌گراد گرم‌تر از ژوئیه چهار سال پیش باشد. ژوئیه ۲۰۱۹ به عنوان گرم‌ترین رکورد گرما در ۱۷۴ ساله گذشته ثبت‌شده است. مایکلمان، دانشمند آب و هوا در دانشگاه پنسیلوانیا، گفت: تا اواسط ژوئیه مشخص بود که گرمای در این ماه بی‌سابقه خواهد بود. سیاره زمین «تا زمانی که ما سوختهای فسیلی می‌سوزانیم همچنان به گرم شدن ادامه می‌دهد.» کارستن هاستاین یکی از محققان دانشگاه لایپزیگ می‌گوید «برای پیدا کردن شرایط مشابهی مانند ژوئیه امسال در سیاره زمین ممکن است مجبور باشیم هزاران یا ده‌ها هزار سال به عقب برگردیم. سوابق اقلیمی اولیه نشان می‌دهند که زمین در ۱۲۰ هزار سال گذشته به این اندازه گرم نبوده است.»
قرار گرفتن سیاره در نقطه جوش
دره مرگ در ایالت کالیفرنیا در ایالات متحده شاهد گرم‌ترین شب ثبت‌شده جهان در این ماه بود. همچنین بخش‌هایی از جنگل‌های کانادا همین ماه در آتش سوخت. کشورهای فرانسه، اسپانیا، آلمان و لهستان گرمای بی‌سابقه‌ای را تجربه کردند. این موج گرما همچنین امتداد خطوط ساحلی از فلوریدا تا استرالیا را نیز تحت تأثیر قرارداد و نگرانی‌ها را در مورد مرگ صخره‌های مرجانی را افزایش داد.
قطب جنوب که یکی از سردترین مکان‌های روی زمین است نیز تحت تأثیر این گرما قرار گرفت. دمای دریاها در حال حاضر در زمستان نیمکره جنوبی به پایین‌ترین سطح خود رسیده است. از سوی دیگر بارندگی و سیل بی‌سابقه کره جنوبی، ژاپن، هند و پاکستان را زیر آب برده است. دانشمندان از سال ۲۰۱۶ به این‌سو پیش‌بینی کرده بودند سال ۲۰۲۳ یا ۲۰۲۴ گرم‌ترین سال زمین خواهد بود.
تهدید آب و هوایی در آسیا
محمدمهدی مظاهری، استاد دانشگاه و رئیس موسسه فرهنگی اکو، عضو هیئت امنای پژوهشگاه فرهنگ و هنر و ارتباطات، مشاور رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام درباره تهدیدات آب و هوا در ایران و آسیا اظهار داشت:
«منطقه‌ای که ایران در آن واقع‌شده، یعنی منطقه غرب آسیا نیز با چالش‌‌های زیست‌محیطی متعددی مواجه است؛ مشکلاتی همچون کاهش تنوع زیستی، از بین رفتن گونه‌‌های حیاتی و تخریب اکوسیستم‌‌های طبیعی، بهره‌برداری بی‌رویه از منابع طبیعی، آلودگی هوا و آب، تغییرات آب و هوایی و تغییر الگوی استفاده از منابع طبیعی. این چالش‌ها می‌توانند تأثیرات جدی بر محیط‌زیست، اقتصاد و سلامت جمعیت منطقه داشته باشند و امنیت این منطقه پرتنش را از زاویه‌ای جدید نیز مورد تهدید قرار دهند. به‌طورکلی، تغییرات آب و هوایی در منطقه غرب آسیا تأثیرات چندگانه‌ای دارند که در اینجا به برخی از آنها اشاره می‌شود:
۱. در بعد اقتصادی، تغییرات آب و هوایی می‌توانند به‌طور مستقیم تأثیراتی بر روند تولید محصولات کشاورزی داشته باشند. منطقه غرب آسیا با توجه به اقلیم خشک و نیمه‌خشک خود، به‌طور قابل‌توجهی وابسته به منابع آب است. افزایش دما، کاهش بارندگی و تغییر الگوی بارش‌ها ممکن است باعث کاهش ظرفیت آبیاری و کشاورزی در این منطقه شود. این موضوع می‌تواند منجر به کاهش تولید محصولات کشاورزی شود و درنتیجه، تأثیرات منفی بر رونق اقتصادی کشورهای منطقه غرب آسیا داشته باشد. همچنین، کاهش تولید محصولات کشاورزی ممکن است نیاز به واردات غذا را افزایش دهد که می‌تواند بر معیشت جمعیت و قابلیت خودکفایی اقتصادی منطقه تأثیر منفی داشته باشد.
۲. در بعد اجتماعی، تغییرات آب و هوایی می‌تواند به عنوان عامل بحران‌‌های آب و خشک‌سالی عمل کنند. کاهش منابع آب شیرین و افزایش نرخ خشک‌سالی ممکن است باعث تنش و افزایش رقابت بین کشورها و قومیت‌ها در این منطقه شود. همچنین، کاهش منابع آب می‌تواند به عنوان عامل جدیدی برای مهاجرت بخش‌هایی از جمعیت به سایر مناطق جهت تأمین نیازمندی‌‌های آبی و فرار از خشک‌سالی باشد، که این امر نیز تأثیرات جمعیتی و اجتماعی قابل‌توجهی دارد.
۳. در بعد سیاسی، تغییرات آب و هوایی می‌تواند به عنوان عامل تأثیرگذار بر روابط بین‌المللی منطقه غرب آسیا عمل کند. رقابت برای منابع آب می‌تواند منجر به تنش‌ها و تعارضات بیشتر بین کشورها شود. همچنین، با کاهش روزافزون منابع آب ممکن است به تدریج از این منابع، به عنوان یک عامل تحریم و فشار سیاسی در روابط دوجانبه و چندجانبه بین کشورها استفاده شود. این مسائل می‌توانند منجر به تغییر در دینامیک قدرت و تأثیرگذاری کشورها در منطقه شود.
موانع حکمرانی خوب
کاهش بارش‌ها، خشک‌سالی‌های مکرر، بالا رفتن دما، تغییر الگوی بارش و سایر تغییرات آب و هوایی مشکلات زیست‌محیطی را تشدید می‌کنند. این مشکلات در کشور دارای تبعات سیاسی، اقتصادی و امنیتی جدی است و می‌تواند به دلایل زیر حکمرانی مطلوب در عرصه داخلی و توان چانه‌زنی کشور در عرصه منطقه‌ای را با مشکل مواجه سازد:
آلودگی هوا نیز یک چالش زیست‌محیطی مهم در ایران است که در صورت عدم مواجهه منطقی با آن، به زودی به یک مشکل سیاسی نیز تبدیل می‌شود. استفاده از سوختهای فسیلی و صنایع آلوده‌کننده موجب آلودگی هوا و افزایش سطح ذرات معلق در هوا می‌شود. این مسئله بروز بیماری‌‌های تنفسی، اختلال در کیفیت زندگی و کاهش عمر مفید جمعیت ایران را در پی داشته و دارد.
از سوی دیگر، آلودگی هوا به واسطه ایجاد تعطیلی‌‌های مکرر برای مراکز اقتصادی( جهت کنترل آلودگی) و البته کاهش سطح سلامت و کارایی جمعیت ایران منجر به ضعف اقتصادی در کشور می‌شود و می‌تواند به یکی از دلایل کاهش جمعیت کشور، افزایش اعتراضات مردمی و البته تضعیف موقعیت ایران در عرصه منطقه‌ای تبدیل شود.
بر این اساس به نظر می‌رسد، مدیریت منابع طبیعی و حفاظت از محیط‌زیست در کشور و منطقه غرب آسیا ضرورتی حیاتی است؛ امری که در عرصه داخلی مستلزم مطالعات و بررسی‌‌های بی‌طرفانه و علمی و برنامه‌ریزی راهبردی است و در عرصه منطقه‌ای نیز همکاری بین کشورها و اتخاذ سیاست‌‌های مشترک برای مدیریت منابع و تغییرات آب و هوایی را می‌طلبد.