هورنیوز – ریزگردهای اخیر که شهرهای اهواز، سوسنگرد و دزفول را فرا می‌گیرد پدیدۀ جدیدی نیست. برخی از آنها فراتر از مرزهای ایران است که در تغییرات اقلیمی و گرم‌شدن کرۀ زمین به‌ هم گره خورده‌اند. آلودگی هوا و آب به تغییرات طولانی مدت اقلیمی کمک می‌کند. تالاب‌های هورالعظیم و شادگان و رودخانه‌های کارون، کرخه و جراحی که بحرانی‌ترین منابع آبی استان هستند، میزان بی‌سابقه‌ای از زباله‌های سمی را حمل میکنند. کمبود رطوبت در دشت‌ های در حال خشک‌شدن اجازه می‌دهد تا گردوغبار قبل از اینکه باد آن را با خود ببرد بالا بیاید. درحالیکه خوزستان بیشتر به‌ عنوان استان نفت خیز ایران شناخته می‌شود، در هلال حاصلخیز، بر روی بخشی از بهترین آب‌ها و زمین‌های حاصلخیز قرار دارد. بیش از یک‌ میلیون هکتار از اراضی آن کشاورزی است و در فصول سرد سال محصولات مهم کشاورزی را برای کشور فراهم می‌کند.

پسماندهای صنعتی و فاضلاب شهرهای در حال رشد اهواز، ملاثانی، شوشتر و گتوند را گرفتار کرده‌ است. خشک‌ شدن هورالعظیم یکی از دلایل طوفان‌ها بوده است و از دست‌ دادن آب به دلیل استخراج نفت از اطراف این تالاب درست پس از جنگ با عراق آغاز شده است. خشک‌ شدن رودخانه‌ها و تالاب‌ها در خوزستان، چشم‌انداز منطقه را چنان تغییر داده است که جنگ هرگز تغییر نداد. رفتن به تالاب شادگان در ۱۰۰ کیلومتری جنوب اهواز، با مشاهدۀ تغییر سیمای خوزستان از مزارع و باغات، به بیابان بایر و ناگهان به مرداب همراه است. شادگان، یکی از اولین تالاب‌های بین‌المللی ثبت‌ شده در کنوانسیون رامسر در فوریه (۱۹۷۱) اسفند (۱۳۴۹)، ۳۰۰ هزار هکتار وسعت دارد. سرتاسر شادگان درختان نخل سبز با شیرین‌ترین خرماها قرار دارند. گوسفند، گاو و گاومیش آبی دشت را پر کرده است.

در سال ۱۳۴۱ هفت‌تپه در ۱۵ کیلومتری جنوب شرقی شوش باستانی به کارخانۀ تولید نیشکر به وسعت ۱۰ هزار هکتار تبدیل شد. این موضوع نفوذ ایالات متحده پس از تحریم شکر کوبا بود، نمونه‌ای از دخالت آمریکا در خوزستان به برنامۀ نقطه چهار ترومن در دهۀ سی شمسی، زمانی که کشاورزان در مناطق حاصلخیز تر شمالی زندگی می‌کردند. پس از جنگ تحمیلی در دهۀ ۶۰، کارخانه ۷۰ هزار هکتاری دیگری در دهۀ هفتاد شمسی در جنوب اهواز احداث شد. صنایع جانبی شامل تخته‌های فیبر، الکل صنعتی و خوراک دام است.

در خوزستان، بسیاری از بیمارستان‌ها و مناطق صنعتی، در اطراف مرکز استان یعنی اهواز متمرکز شده‌اند. ۳۵ درصد شهرهای استان خوزستان فاقد مجوز محیط‌زیستی برای دفع زباله‌های شهری هستند. زباله‌های تولیدی ۵۶ بیمارستان در استان سوزانده نمی‌شود، بلکه به شهرداری ها تحویل داده می‌شود. مدیریت رسمی پسماندهای کشاورزی وجود ندارد. راه‌سازی، سدسازی، نفت و گاز، چرای دام و تبدیل اراضی به کشاورزی باعث کاهش حدود ۲۰ هکتاری عرصه‌های جنگلی استان در طی ۲۰ ساله بعد از سال ۱۳۸۰ شده است. حدود یک میلیون هکتار از مراتع دشت به دلیل فرسایش خاک و چرای بی‌رویه، غیرقابل استفاده شده است.

خوزستان به‌ ویژه در اهواز، شمال و شرق ماهشهر و شمال هندیجان در برابر طوفان های گردوغبار آسیب‌پذیر است. سالانه ۱۱ میلیون تن دی‌اکسید کربن از واحدهای صنعتی آن و ۳۸ میلیون تن دیگر از بخش انرژی آن، منتشر می‌شود. این معادل ۵.۷ درصد از کل انتشار سالانۀ گازهای گلخانه‌ای ایران است.

نیشکر محصولی است که به‌ دلیل مصرف زیاد آب شناخته شده است که اغلب منجر به از بین‌ رفتن زیستگاه و فرسایش خاک می‌شود. شوری خاک قبلاً در مناطقی که برای پروژه در نظر گرفته شده بود، بالا بود و بنابراین نیاز به آب اضافی برای تخلیه داشت. مزارع نیشکر اکنون با رخنمون نمکی روی زمین دیگر قابل استفاده نیستند.

رسانایی الکتریکی (EC) آب یکی از شاخص‌های شوری آن است که سطح جامدات محلول را از طریق ظرفیت آب برای هدایت جریان الکتریکی تخمین می‌زند. سطح EC که نیشکر می‌تواند تحمل کند ۱٫۷ میلی‌ زیمنس بر سانتیمتر است درحالیکه سطح آن در برخی مناطق اطراف شادگان بالای ۴ میلی‌ زیمنس بر سانتیمتر و در نزدیکی منابع آبی برای گیاهان نیشکر حدود ۱۷ است. ورود نمک به باتلاق اثر خود را در زندگی روستاییان گذاشته است. گاومیش آبی باید در اطراف آب شیرین زندگی کند و شادگان روزبه‌روز برای آنها نامناسب‌تر می‌شود. از ۱۷۰ گونۀ پرنده از ۳۲ خانواده، ۱۲۰ گونۀ پرنده مهاجر و ۱۳ گونه در معرض تهدید جهانی هستند.

ورود زباله‌های سمی به آب هزاران پرنده را از بین برده است و شکار – بخشی از اقتصاد محلی – در این منطقه به‌دلیل شیوع بیماری‌های پرندگان غیرقانونی اعلام شده است. در شهرستان شادگان، شوری آب‌وخاک این منطقه مستقیماً با سم پسماندهای صنعتی و فاضلاب، موجب تخریب هرروزۀ باغات خرما است. بیش از ۱۳ هزار هکتار باغ خرما در شادگان وجود دارد. توسعۀ دهه‌های اخیر به تشدید شوری آب و زمین انجامیده است. خشکسالی، برداشت بی‌رویۀ آب از خوزستان به سایر نقاط ایران و سدسازی باعث خشکی دائمی بخش‌های وسیعی از تالاب‌های شادگان، هورالعظیم و میانگران شده است. جهت‌گیری توسعه پایدار و سازگار با حفظ و توسعۀ منابع طبیعی و محیط‌زیستی سناریوی مطلوب خوزستان است. آفت‌کش‌ها و آلودگی ناشی از تولید نیشکر منبع اصلی آلودگی آب هستند. آلودگی وارد جریان‌های آب خوزستان می‌شود و پروژه‌ها نیاز به استفاده بیش از حد از آب دارد.