آوار ۶۰ هزار میلیارد تومانی ریزگرد‌ها بر اقتصاد شش استان کشور
هورنیوز – زیرساخت‌های اقتصادی و کشاورزی و حیات جمعی در بسیاری از استان‌های کشور هر سال بیش از گذشته در مخاطره ریزگرد‌ها قرار می‌گیرد. جاده‌ها، محور‌های مواصلاتی و ریل‌های راه‌آهن در کرمان و یزد زیر تل ماسه‌ها دفن می‌شود. شبکه انتقال برق، کابل‌ها و دستگاه‌ها و تجهیزات هر روز میلیارد‌ها تومان آسیب می‌بینند. بر تعداد روز‌های تعطیل و نیمه تعطیل در استان‌ها و شهر‌های تحت سیطره ریزگرد‌ها اضافه می‌شود. زمین‌های کشاورزی از گردونه حاصل دهی خارج می‌شوند و محصولات از بین می‌رود. فرصت‌های سرمایه‌گذاری اقتصادی در مناطق همسایه با کانون ریزگرد‌ها از بین می‌رود و آهنگ مهاجرت حاصل از بیکاری و بی‌ثمری زمین‌های کشاورزی ریتم تندتری می‌گیرد. اکنون ریزگرد‌ها خود را به پیوست و ملاحظه هر فعالیت و سرمایه‌گذاری اقتصادی در استان‌های مختلف کشور تحمیل کرده‌اند.
برآورد‌ها نشان می‌دهد به طور کلی بالغ بر ۵۷ درصد از جمعیت کشور تحت پوشش اثرات گردوغبار قرار داشته و طی آینده‌ای نه چندان دور ۷۵ درصد از جمعیت کشور در سایر استان‌ها نیز درگیر این چالش خواهند بود.
کاهش رشد و بازدهی محصولات کشاورزی، تشدید خسارات ناشی از بروز آفات و بیماری‌های گیاهی، افزایش تصادفات جاده‌ای به علت کاهش قدرت دید، لغو پرواز‌ها و خسارات مالی ناشی از آن، افزایش هزینه درمان، افزایش سرانه هزینه خانوار، افزایش مصرف آب برای شست وشو، تعطیلی واحد‌های صنعتی، خدماتی، آموزشی، آلودگی منابع آب، اختلال در سیستم‌های برق رسانی، افزایش فرسایش بنا‌ها و کاهش عمر مفید آن‌ها و مشکلات روحی و روانی انسان بر اثر کاهش قدرت دید از خسارت‌های غیرقابل جبران ریزگردهاست. برآورد ریالی این خسارات سالانه ۳ هزار میلیارد تومان به سکونتگاه‌ها، زیرساخت‌ها و زمین‌های کشاورزی کشور است.
ریزگرد‌ها تهدید هر فعالیت اقتصادی
سه استان ایلام، خوزستان و کرمانشاه در مرز‌های شرقی کشور به‌طور مستقیم و قبل از سایر استان‌ها با ریزگرد‌هایی با منشأ عراق و عربستان مواجه می‌شوند. در چند روز گذشته میزان آلودگی هوا در این استان‌ها بین وضعیت قرمز و نارنجی در نوسان بود. مدارس چند روزی تعطیل بود و ساعات کار ادارات هم تغییر کرد. برآورد‌ها از خسارات ریزگرد‌ها در این سه استان هر سال تا چهار هزار میلیارد تومان خسارت‌های ملموس و ناملموس تخمین زده شده است.
براساس یک پژوهش که سال ۱۳۹۸ در استان ایلام انجام شد، خسارت یک روز تعطیلی به‌خاطر ریزگرد‌ها در این استان که البته زیرساخت‌های صنعتی و اقتصادی گسترده‌ای ندارد ۹ میلیون دلار برآورد شده است. برآورد‌ها نشان می‌دهد در این استان‌ها ریزگرد‌ها مشاغل کشاورزی، راه وساختمان، عمده فروشی و خرده فروشی، حمل و نقل، سازمان‌های خدماتی و امدادی و بهداشتی و… را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در استان‌های صنعتی کشور، ریزگرد‌ها بر میزان آلودگی هوای استان می‌افزاید و سطح مخاطره را بالاتر می‌برد.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان نیز در گفتگو با یک رسانه برآورد خسارت ناشی از ریزگرد‌ها را طی سال گذشته بیش از ۴۰۰ میلیارد تومان عنوان کرد و گفت: میزان خسارت ناشی از پدیده ریزگرد‌ها در سال ۹۸ در یک میلیون هکتار کانون ریزگرد‌ها بالغ بر ۱۳۹ میلیارد تومان بوده است که این رقم از سال ۱۳۹۹ تاکنون هر ساله به رقمی بالغ بر ۴۰۰ میلیون تومان رسیده است.
محمد شیشه فروش با بیان اینکه کانون ریزگرد‌ها هم خارجی و هم داخلی است، افزود: وجود ۶۰۰ واحد صنعتی بزرگ و کوچک و معادن و کوره‌های آجرپزی و تردد کامیون‌ها در شهرک‌های صنعتی نیز در به‌وجود آمدن ریزگرد‌ها در استان بی‌تأثیر نیست. وی به خسارات ناشی از ریزگرد‌ها به اراضی کشاورزی، فرودگاه‌ها و پنل‌های خورشیدی و دیگر زیرساخت‌های اقتصادی اشاره کرد و اظهار داشت: بیابان‌زایی در استان بویژه در شرق اصفهان، سالانه در کنار به خطر انداختن سلامت مردم و تخریب محیط زیست، به امکانات زیربنایی و منابع طبیعی همچون پایگاه‌های نظامی اطراف همچون پایگاه هوایی هشتم شکاری، فرودگاه شهید بهشتی اصفهان، زمین‌های کشاورزی، محور‌های مواصلاتی و شهرک‌های صنعتی، راه‌آهن و شهر‌های پیرامون این استان خسارت وارد می‌کند.
خسارت ۵۹۰ هزار میلیاردی منابع زیستی و اقتصادی ریزگرد‌ها به ۶ استان کشور
هر چند وسعت پراکندگی ریزگرد‌ها ۲۳ استان کشور را تحت تأثیر قرار داده، اما آمار تجمیعی از کل‌حجم خسارت‌ها در این ۲۳ استان وجود ندارد. علی محمد طهماسبی بیرگانی دبیر ستاد ملی سیاستگذاری و هماهنگی مدیریت مقابله با پدیده گرد و غبار با بیان اینکه «آیین‌نامه هماهنگی پیشگیری و مدیریت پدیده گرد و غبار» با کمی اصلاحات در اردیبهشت ۱۴۰۰ ابلاغ شده است گفت: برای برآورد خسارت پدیده گرد و غبار به منابع زیستی و اقتصادی، مطالعه‌ای برای ۶ استان شاخص خوزستان، ایلام، کرمانشاه، سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و هرمزگان انجام دادیم که براساس قیمت‌های پایه سال ۱۳۹۷، این پدیده در حدود ۵۹۰ هزار میلیارد ریال خسارت در دوره ۳ ساله به منابع زیستی و اقتصادی این ۶ استان وارد کرده است.
وی افزود: این استان‌ها به گونه‌ای انتخاب شده‌اند که بتوانند یک پراکنش مناسب از کل کشور داشته باشند. این محاسبه در بخش‌های مختلف کشاورزی، خانوار، صنعت، بهداشت و درمان و… انجام شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که حدود ۵۴ درصد کل این خسارت‌ها به تنهایی مربوط به زیربخش‌های مختلف کشاورزی بوده است.
افزایش ریزگرد‌ها در خراسان جنوبی
در یک دهه اخیر مساحت کانون‌های بحرانی فرسایش بادی خراسان جنوبی از یک میلیون و ۳۸۶ هزار هکتار به ۲ میلیون و ۱۴۴ هزار هکتار رسیده یعنی تعداد کانون‌های بحرانی تولید ریزگرد در این استان از ۲۸ کانون به ۳۵ کانون افزایش یافته است و سالانه ۷۲۹ هزار تُن گرد و غبار برخاسته از این کانون‌ها بر سر مردم فرود می‌آید و بیش از پنج هزار میلیارد ریال خسارت به زیرساخت‌های استان وارد می‌کند.
موضوعی که معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار خراسان جنوبی با ابراز تأسف از افزایش این پدیده در سال‌های اخیرعنوان کرد: براساس اطلاعات استخراج شده از سیستم‌های پایش هوا، بالاترین نرخ تولید گرد و غبار کشور متعلق به خراسان جنوبی است. متأسفانه خراسان جنوبی بر دیگر استان‌های کشور در تولید گرد و غبار پیشتاز است و این آمار‌ها حکایت از به صدا درآمدن زنگ خطرهاست.
وی با اشاره به خسارت‌های ناشی از گردوغبار گفت: بخش عمده‌ای از این خسارت‌ها مربوط به باغ‌ها و مزارع و محصولات کشاورزی است. براساس آمار، گرد و غبار سالانه بیش از ۱۰۰ میلیارد تومان به زیرساخت‌های استان خسارت وارد می‌کند و دستگاه‌های اجرایی باید با هم‌افزایی و تعامل و البته پیگیری جدی برای جذب اعتبارات ملی، به این موضوع ورود کنند.
نیم نگاه
سه استان ایلام، خوزستان و کرمانشاه در مرز‌های شرقی کشور به‌طور مستقیم و قبل از سایر استان‌ها با ریزگرد‌هایی با منشأ عراق و عربستان مواجه می‌شوند. در چند روز گذشته میزان آلودگی هوا در این استان‌ها بین وضعیت قرمز و نارنجی در نوسان بود. مدارس چند روزی تعطیل بود و ساعات کار ادارات هم تغییر کرد. برآورد‌ها از خسارات ریزگرد‌ها در این سه استان هر سال تا چهار هزار میلیارد تومان خسارت‌های ملموس و ناملموس تخمین زده شده است.