تحلیلی بر چالش‌های درگذشت ۱۸ عضو دوره پنجم مجلس خبرگان
هورنیوز – در روز‌های ابتدایی سال ۱۴۰۱، دو نفر دیگر از اعضای مجلس خبرگان رهبری وفات کردند و هنوز فروردین به پایان نرسیده است که خبر رسید محمد فیضی سرابی روز دوشنبه پس از طی یک دوره بیماری در ۹۴ سالگی دعوت حق را لبیک گفت تا تعداد نمایندگان متوفای دوره پنجم این مجلس به هجده تن برسد. بیشتر از هر دوره دیگری در تاریخ مجلس خبرگان!
هرچند مرحوم فیض سرابی چهره مشهوری نبود، اما بسیاری اعضای مجلس خبرگان چهره‌های شناخته شده‌ای هستند. مرحوم هاشمی رفسنجانی، مرحوم یزدی و مرحوم هاشمی شاهرودی با سابقه ریاست قوای سه گانه، عضو خبرگان رهبری بودند که در همین دوره وفات کردند و در حال حاضر نیز ابراهیم رئیسی و حسن روحانی، رئیسان جمهور سابق و فعلی ایران، از اعضای مجلس خبرگان به شمار می‌روند.
بررسی آماری ترکیب سنی خبرگان
در حال حاضر احمد جنتی ۹۶ساله و موحدی کرمانی ۹۱ ساله، رئیس و نایب رئیس دوم این مجلس هستند و بالا رفتن سن اعضای مجلس خبرگان این نگرانی را ایجاد کرده است که جای خالی نمایندگان در آینده چالش‌های جدی ایجاد کند.
در میان اعضای فعلی خبرگان، نزدیک بیست نفر از اعضای زنده این مجلس یعنی آقایان احمد جنتی، موحدی کرمانی، علم الهدی، سیدمحمدعلی موسوی جزایری، سیدمصطفی موسوی اصفهانی (همدان)، سیدمحمدنقی شاهرخی، امامی کاشانی، احمد بهشتی، شاهچراغی، علی شفیعی، طباطبایی نژاد، عبدخدایی، زین العابدین قربانی، علی اکبر قریشی، محسنی گرکانی، علی معلمی، مرتضی مقتدایی، نورمفیدی، وافی یزدی، و هاشم هاشم زاده هریسی نیز بالای ۷۵ سال سن دارند در حالی که اعضای شورای نگهبان، افراد با سن بالای ۷۵ سال را برای ریاست جمهوری و نمایندگی مجلس، تایید صلاحیت نمی‌کنند.
وفات پیرمردان خبرگان پدیده عجیبی نیست. از اعضای دوره قبلی خبرگان پانزده تن درگذشته‌اند و مجلس خبرگان این دوره نیز تا اینجا هجده نفر جان با‌خته‌اند. با درگذشت اعضای خبرگان، چهره‌هایی همچون مصباح یزدی و محمد یزدی که با رای مردم تهران از خبرگان بیرون مانده بودند، از قم و مشهد به این مجلس بازگشتند، اما عمر آن‌ها هم به دنیا نبود و قبل از تشکیل اولین جلسه، آن‌ها نیز وفات کردند.
اولین مجلس خبرگان رهبری در ایران در سال ۱۳۶۲ تشکیل شد. این مجلس در اولین و دومین دوره خود ۸۲ و ۸۳ عضو داشت. در دو دوره اخیر، اما تعداد نمایندگان به ۸۶ نفر افزایش یافته است. در حال حاضر شش مجتهد مجلس خبرگان در تمامی ادوار عضو این مجلس اثرگذار بوده اند که جوان‌ترین آن‌ها سید محمدعلی موسوی جزایری با ۷۸ سال سن بود که چندی پیش بعد از ایجاد حاشیه‌هایی درباره سفر ایشان به منچستر، اعلام کرد به خاطر ضعف جسمانی از نمایندگی، ولی فقیه در استان خوزستان استعفا کرده است.
پیش از این با وفات مشکینی در ۸۶ سالگی و مهدوی کنی در ۸۳ سالگی، ریاست مجلس خبرگان ناچار تغییر کرده بود. هاشمی شاهرودی نیز یکی از گزینه‌های ریاست این مجلس بود که بر اثر بیماری از دنیا رفت. سید ابوالفضل میرمحمدی (متولد ۱۳۰۲) و ابراهیم امینی (متولد ۱۳۰۴) هر دو از حوزه انتخابیه تهران، مسن‌ترین اعضای مجلس خبرگان رهبری بودند که آن‌ها نیز در سالهای گذشته وفات کردند.
این وفات‌ها در تغییر ترکیب سیاسی مجلس خبرگان هم اثر گذار بوده است. تمامی افرادی که سال ۹۴، در لیست اصولگرایان بودند و با رای مردم از ورود به مجلس خبرگان بازماندند، طی دو دوره انتخابات میان دوره‌ای سال ۹۶ و ۹۸، وارد مجلس خبرگان شدند. به این ترتیب ترکیب این مجلس با آنچه مردم درسال ۹۴ انتخاب کرده بودند، تفاوت چشمگیری دارد.
پیش از این یک بار احمد خاتمی درباره محدودیت‌های سنی برای ورود به مجلس خبرگان صحبت کرده بود و گفته بود «قرار بر این است کسی که اسم برای خبرگان می‌نویسند، مدرک سطح چهار حوزه را داشته باشد که برابر با دکتری می‌شود؛ حالا اگر پیرمرد‌های ۷۰، ۸۰ سالهای بودند که این دوره‌ها را طی نکرده باشند به مدیر حوزه این اختیار را دادیم که ارزیابی کنند که این افراد در حد سطح چهار هستند یا نه؟ مسئله دیگر این است که حداقل سن برای ورود به خبرگان چند باشد؟ اگر طلبه ۱۸ سالهای آمد و از عهده همه امتحانات برآمد آیا او را بپذیریم یا نه؟ نمی‌گویم فقط ۶۰ ساله‌ها و ۷۰ ساله‌ها می‌توانند، ولی فکر می‌کنم هر کسی باور دارد که ما یک حداقل سنی را باید در نظر بگیریم. یک نظر این است که ۴۰ سالگی را در نظر بگیریم که کمتر از آن هم مطرح شده و بیشتر از آن نیز مطرح شده، اما این باید در صحن علنی تصمیم‌گیری شود.»
مجلس خبرگان ماهیتی دارد که اعضای آن درباره شرایط دوره بعدی دست به تصویب قانون می‌زنند و این مسئله همواره مورد انتقاد برخی بوده است. با این حال این سوال مطرح است مجلسی که ۲۱ درصد اعضای آن وفات کرده اند و ۲۳ درصد اعضای آن بالای ۷۵ سال سن دارند، آیا در بزنگاه‌های سیاسی، چابکی لازم برای اتخاذ تصمیمات حیاتی را دارند؟