هورنیوز – لایحه بودجه ۱۴۰۱ امسال در حالی به مجلس تقدیم شد که هنوز حتی یک ماه هم از تجمع مردم اصفهان در اعتراض به وضعیت زاینده‌رود نگذشته بود؛ تب‌وتاب بلوای اعتراضات خوزستان هنوز نقل محافل کارشناسی بود و حتی تیتر «تبدیل دریاچه ارومیه به کانون ریز گرد خاورمیانه» روی تارنمای خبرگزاری‌ها خودنمایی می‌کرد.

اعداد و ارقام مربوط به اعتبارات آب اما در ظاهر برای خاموش کردن صدای اعتراضات، کافی به نظر می‌رسید. در لایحه سهم ۹.۳ هزار میلیارد تومانی آب در سال جاری با افزایشی چشم‌گیر به ۲۲.۳ هزار میلیارد تومان برای سال آینده رسیده بود.

حالا هم یک هفته‌ای می‌شود که برخی رسانه‌ها از اهتمام ویژه دولت رییسی برای رسیدگی به تنش‌های آبی می‌نویسند. همزمان اما کارشناسان و دوستداران محیط زیست در حال تدوین نامه به مراجع قضایی هستند تا بلکه بتوانند جلوی اجرای پروژه‌های بدون مجوز و مخرب ریست محیطی درون لایحه را بگیرند.

پروژه‌های بدون مجوز بودجه گرفتند

امسال برای اولین بار تشکلی محیط زیستی از متولی بودجه کشور شکایت کرده است. آن هم درحالی که رقم افزایش اعتبار رسیدگی به تنش‌های آبی و محیط زیست دهان‌ پر کن‌تر از همیشه به نظر می‌رسد!

ماجرا این است که کارشناسان و فعالان محیط زیست از قرار گرفتن طرح‌های فاقد مجوز محیط زیستی در ردیف‌های لایحه بودجه سال آینده شاکی هستند و این شکایت را در دادسرای کارکنان دولت نیز ثبت کرده‌اند. البته اعتراض به بودجه منابع آبی به یک گروه و تشکل ختم نشده است.

برای مثال اخیرا موسوی لارگانی، نماینده مردم فلاورجان، از عدم تخصیص بودجه به زاینده‌رود انتقاد کرده و گفته: «می‌خواهید چه مشکلی برای اصفهان ایجاد شود تا بودجه‌ای برای احیای رودخانه زاینده رود قرار دهید؟ زاینده رود نابود شد، اما هیچ بودجه‌ای در لایحه بودجه ۱۴۰۱ برای احیای آن دیده نشده است»

دیگر مثال اعتراض رییس سازمان حفاظت محیط زیست است. او اخیرا صراحتا مخالفت خود را با پروژه انتقال آب از دریای خزر به فلات مرکزی ایران ابراز کرد. ولی در لایحه بودجه برای این پروژه اعتبار در نظر گرفته شده!

سلاجقه در نشست خبری خود در ۲۵ آبان ماه با اشاره به تجارب ناموفق انتقال آب بین‌ حوضه‌ای در دنیا، گفته بود که خوشحال است در بودجه ۱۴۰۰ این طرح انتقال بودجه نگرفته است.

با وجود این، برای ۱۴۰۱ این طرح و چندین طرح انتقال دیگر اعتبار کلان بودجه‌ای گرفتند!

درحالی که تجربه سال‌های اخیر نشان داده طرح‌های انتقال آب بین حوضه‌ای در بخش‌های مختلف کشور مثل خوزستان، اصفهانف یزد و کاشان، ثمره‌ای جز بحران در استان‌های مبدا و مقصد پروژه انتقال آب نداشته است.

۲۲هزار میلیارد چگونه خرج می‌شود؟
در لایحه امسال ۲۲ هزار و ۴۸۱ میلیارد تومان به وزارت نیرو و ۲ هزار و ۱۵۷ میلیارد تومان نیز به سازمان محیط زیست داده شده است. از مجموع این مبالغ و بخشی از بودجه عمرانی کشور، ۲۲.۳ هزار میلیارد تومان سهم اعتبارات آب است.

البته این بار لایحه به شکلی تهیه و تنظیم شده که شفاف نیست کدام نهاد و برای چه منظوری این بودجه را دریافت خواهند کرد. به عنوان نمونه در بخش برنامه‌های زیرمجموعه وزارت نیرو دو ردیف تامین و عرضه آب ذکر شده است.

ظاهرا قرار است چهار هزار میلیارد تومان صرف برنامه عرضه آب و شش هزار و ۳۹۴ میلیارد تومان نیز صرف برنامه تامین آب شود. با این حال لایحه نشان نمی‌دهد منظور از تامین یا عرضه آب چیست و از کدام مناطق و منابع سخن به میان آمده است.

در این خصوص یک منبع آگاه در سازمان برنامه و بودجه به خبرنگار ما از جزئیات هزینه‌کرد بخش‌هایی از بودجه آب می‌گوید. طبق گفته‌های او بخشی از بودجه ۲۲.۳ هزار میلیاردی آب قرار است صرف پروژه‌های زیر شود:

افتتاح حدود ۱۴ سد با ظرفیت آب ۶۴۰ میلیون مترمکعب در سال، احداث ۴۲۳کیلومتر خط انتقال آب با طرفیت ۵۸۲ میلیون مترمکعب، آبرسانی به حدود ۱۱۰۰ روستا با جمعیت ۷۵۰ هزار نفر، تاسیس ۱۳ تصفیه خانه فاضلاب با ظرفیت ۳۸۲ میلیون مترمکعب در شبانه‌روز، آب گیری و بهره برداری از ۱۰ سد با ظرفیت آب ۱۹۶۰ میلیون مترمکعب در سال

علاوه بر این‌ها، در بخش اعتبارات عمرانی نیز چندین ردیف برای تامین بودجه آب برخی مناطق تعریف شده‌ است. انتقال آب از سد آزاد به تصفیه خانه سنندج، آبرسانی به شهر ملکشاهی و روستاهای مسیر خط انتقال آب، خط تکمیلی لوله اصلی پیرامونی شبکه انتقال آب شرب تهران، انتقال آب از سد باباحیدر به شهرستان‌های فارسان و جونقان و باباحیدر و روستاهای مسیر، انتقال آب به شهر بیرجند، اجرای انتقال آب به دشت ایذه و باغملک، آبرسانی به جاسک و بشاگرد از سد جگین و… نمونه‌‌هایی از این ردیف‌ها هستند.

تخصیص بودجه برای نابودی منابع آبی
محمدرضا محبوب‌فر، کارشناس آب و محیط‌ زیست و عضو انجمن مخاطرات محیطی و توسعه پایدار ایران درباره سهم آب از لایحه بودجه ۱۴۰۱ می‌گوید: این بودجه‌‌ای که به مجلس ارسال شده خود مخرب محیط زیست است.

به گفته او با این که محیط زیست و بحران آب، ابر بحران پیش روی جمهوری اسلامی است ولی با بررسی بودجه درمی‌یابیم محیط زیست و طرح‌های حفظ منابع آب نه تنها در الویت نیستند بلکه در جهت نابودی منابع آب تعریف شده است.

محبوب‌فر توضیح می‌دهد: بله، بودجه آب بیشتر شده اما نه در جهت درست. به جای این که بودجه در جهت احیای منابع آبی برنامه‌ریزی شود، به فکر اقدامات جایگزین برای مصرف و انتقال آب و سدسازی بوده‌اند! در واقع تمام منابعی که به آب اختصاص داده شده در جهت توسعه ناپایدار منابع آبی است تا به جای مدیریت منابع آب، باز هم آن را مصرف کنند.

او می‌افزاید: در متن بودجه منابع گسترده مالی برای پروژه‌های آبی تحت عنوان انتقال آب و سدسازی در نظر گرفته شده است و این یعنی تداوم نابودی سرزمین. بودجه ۱۴۰۱ طوری برنامه‌ریزی شده که همین ۱۰ درصد منبع آبی باقی مانده سطحی و زیرزمینی کشور هم مصرف شود.

عضو انجمن مخاطرات محیطی و توسعه پایدار کشور می‌افزاید: ما انتظار داشتیم با توجه به شرایط بغرنجی که در آن هستیم در لایحه بودجه ۱۴۰۱ ردیف‌های ویژه‌ای برای احیای محیط زیست و منابع آبی کشور در نظر گرفته شود درصورتی که این بودجه اگر هم اعتباری به منابع آبی داده در راستای تخریب محیط زیست و کاهش منابع آبی کشور است.

بودجه بحران‌زده‌ها آب رفت
آنطور که محبوب‌فر می‌گوید سه استان سیستان و بلوچستان، فارس و اصفهان به ترتیب بالاترین رتبه در خکسالی را دارند، با این حال اعتبار استان سیستان و بلوچستان که اولین استان خشک کشور است و جز مناطق محروم هم محسوب می‌شود، امسال کاهش یافته است.