نهال‌کاری ۷۰۰۰ هکتاری جهادی ها با دست خالی در خوزستان
هورنیوز – خشک شدن تالاب‌های شادگان و هورالعظیم از مدار توجه مسئولان وقت خارج بود. جز چند چهره دانشگاهی و فعالان رسانه ای در حوزه محیط زیست کسی درباره مرگ تدریجی این باتلاق ها و عواقب خطرناک شان حرفی به میان نمی‌آورد. تا این که در اواخر سال ۹۵ پیامدهای ناگوار این اتفاق زیست محیطی چنان قوتی به خود گرفت که باعث تعطیلی کامل شهرهای استان خوزستان شد.آب و برق در دسترس نبود و شدت وجود ریزگردها به اندازه‌ای بود که بسیاری از مردم دچار مشکلات تنفسی شدند. با وقوع این شرایط حالت فوق‌العاده در اهواز و آبادان اعلام شد و مقام معظم رهبری دستور رسیدگی و کمک رسانی به مردم این شهر و همچنین رفع این بحران را صادر کردند.
پس از رفع مرحله به مرحله بحران، مسئله سوء مدیریت در خصوص رسیدگی به وضعیت زیست محیطی استان خوزستان مطرح شد.به منظور اجرای گام های پیشگیرانه در مقابله با خیزش گسترده ریزگردها کارگروهی در پدافند زیستی سپاه ایجاد شد. خروجی این جلسات و نشست ها ایجاد قرارگاهی برای مقابله با بیابان زدایی در استان خوزستان بود. فازهای مطالعاتی به سرعت طی شدند و نوبت به مرحله اجرای وعده‌ها برای پیشگیری از بحران رسید. اینجا بود که پای جهادگران گمنام سازندگی به میدان محرومیت‌زدایی رسید و کاری کرد کارستان. سرهنگ پاسدار یونس زبیدی فرمانده قرارگاه بیابان‌زدایی در استان خوزستان در گفتگویی که با او داشتیم آمارهایی از تلاش این جهادگران را ارائه داد و گفت با وجود تلاش های این بسیجیان و همچنین همکاری بومیان منطقه دیگر نیازی به بکارگیری بخش خصوصی نداریم.
چه ضرورت هایی سبب ایجاد قرارگاهی ویژه برای مقابله با گسترش اقلیم بیابانی در استان خوزستان شده است؟
همان‌طور که می‌دانید گسترش بیابان‌ها همواره به عنوان تهدیدی جدی برای آب و خاک و بحث کشاورزی و به طور عمده زیست انسانی مطرح بوده است. در اواخر سال ۹۵ با وقوع خیزش گسترده ریزگردها و ایجاد بحران‌هایی که باعث قطع شدن آب و برق و متعاقب آن تعطیلی اداره ها و مدارس استان خوزستان شد جلسات اضطراری برای مدیریت این بحران از سوی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی شکل گرفت. نتیجه این نشست ها تشکیل قرارگاهی برای مقابله با تکرار این بحران و همچنین رفع ریشه‌ای عوامل سبب‌ساز این چالش زیست محیطی در اکوسیستم این منطقه بود. به همین منظور پس از رفع ابتدایی بحران‌هایی نظیر قطعی آب و برق بلافاصله اقدام برای مطالعه در خصوص راهکارهای رفع بحران و همچنین طراحی فازهای عملیاتی آن در قالب اهداف بلند مدت قرارگاه بیابان‌زدایی آغاز شد.این قرارگاه به نام شهدای مدافع حرم مزین شد و از همان ابتدا حضور بسیجیان جهادگری که بی چشمداشت در آن تلاش کردند سرعت خوبی به تحقق طرح های آن بخشید.
یعنی با حضور جهادگران و کمک‌های سپاه استان‌های دیگر فعالیت‌های این قرارگاه مشابه به یک رزمایش ملی پیش رفت؟
بله، در این مسیر با توجه ویژه مقام معظم رهبری و دستوراتی که در خصوص مقابله و پیشگیری از وقوع مجدد این بحران مطرح کردند این تلاش‌ها فرا استانی و فرا بخشی شد. به طوری که سپاه استان‌های خراسان شمالی، همدان، ایلام،کرمانشاه، مرکزی، یزد، لرستان، چهارمحال بختیاری و اصفهان به کمک سپاه استان خوزستان آمدند و گروه‌های جهادی متعددی به این منطقه اعزام شد. حضور این جوان‌ها که انگیزه‌ای جز کمک‌رسانی و محرومیت‌زدایی نداشتند باعث تسریع در روند اتمام فاز اول این طرح شد.
طبق آمار منتشرشده از سوی پدافند زیستی سپاه اتمام مرحله ابتدایی این طرح در فروردین ماه سال ۹۶ به ثبت رسیده است. آیا مراحل بعدی که نیازمند تلاش بیشتری در راستای نگهداری از خروجی این تلاش‌ها بود نیز به همین سرعت ادامه پیدا کرد؟
ببینید در همان مرحله نخست هم چالش ها و موانعی وجود داشت که به مراحل دیگر هم تسری پیدا کرد، اما با تلاش مخلصانه بسیجیان این موانع نیز از سر راه برداشته شد. نخستین کارگاه این قرارگاه در تاریخ ۱۷ اسفند سال ۱۳۹۵ تجهیز شد. تنها یک هفته بعد بود که گروه‌های جهادی در منطقه هدف شروع به عملیات نهال‌کاری در فاز اول کردند. پایان این عملیات با سرعت قابل توجهی به ثبت رسید. به طوری که مسئولان سپاه در استان خوزستان اتمام این فاز را در تاریخ ۳۱ فروردین سال ۱۳۹۶اعلام کردند. طبق توافق‌های انجام گرفته و همچنین با تکیه بر مطالعات و تحقیقاتی که در زمینه اکوسیستم منطقه وجود داشت شروع به کار بیولوژیک در پهنه‌ای به وسعت ۷ هزار هکتار کردیم. ابتدا گمان می‌رفت که این کار مقطعی باشد و کاری از پیش نرود اما به لطف و عنایت خداوند و همچنین تعامل بین دستگاه‌های اجرایی مراحل دیگر کار نیز با سرعت قابل قبولی پیش ر فت.
خیلی از کارشناسان هنر قرارگاه بیابان زدایی در استان خوزستان را تعامل بین مسئولان و کشاورزان بومی منطقه می‌دانند. چه پروسه‌ای طی شد که این مردم خودشان پای کاشت نهال در اطراف اراضی شان آمدند؟
ابتدا به هیچ عنوان قبول نمی‌کردند که ما می‌خواهیم در زمینی به مساحت ۷ هزار هکتار نهال کاری کنیم. خب این زمین‌ها درست زمین‌های کشاورزی آنها را احاطه کرده بود. مالکیت بخش عمده‌ای از همین اراضی هم به نام همین بومیان بود. تصورشان این بود که منابع طبیعی می‌خواهد با نهال کاری زمین ها را از آن خود کند. جلسات متعددی برگزار شد. طبق آماری که ما در دست داریم در بازه زمانی اجرای فاز ابتدایی عملیات بیابان زدایی بسیج سازندگی ۲۶۰ جلسه با مردم و معتمدان بومی منطقه برای جلب رضایت و همکاری جهت کاشت نهال در اراضی ۴ هزار هکتاری اطراف زمین‌های کشاورزی برگزار شده است. بعد از این که اعتماد این عزیزان به این پروژه جلب شد استقبال بومیان منطقه از اجرای آن به گونه‌ای بود که خود نیز دست به کار شدند و چند کار جهادی در زمینه نهال کاری و آبیاری نیز به مدد آن ها به اتمام رسید.
در این نشست ها بود که مسئله و چالش اصلی مردم دهستان مشرحات به گوش مسئولان رسید. اقدامات لازم برای آب‌رسانی به این دهستان انجام شد و وضعیت زمین‌های کشاورزی بهبود نسبی پیدا کرد. طبق آمار متولیان قرارگاه شهدای مدافع حرم بیش از هزار جهادگر بسیجی نیز در طرح محرومیت‌زدایی روستاهای بخش غیزانیه شرکت کردند. خروجی این همکاری اتمام ۲۰ پروژه جهادی در این منطقه بوده است.
همکاری با بومیان این منطقه در ادامه فازهای عملیاتی طرح بلند مدت بیابان زدایی ادامه خواهد داشت؟
همین حالا هم این پروژه با بکارگیری بومیان منطقه پیش می‌رود. ما تمام تلاش خود را بکار گرفتیم تا از بخش خصوصی کمتری مدد را بطلبیم. یعنی اصل را بر این گذاشتیم که برای جوانان این خطه که بیکار هستند و درآمدی ندارند اشتغالزایی کنیم. یکی از اصلی ترین کارهایی که بعد از اتمام فاز اول باید تحقق می‌یافت نگهداری و آبیاری از نهال‌هایی بود که در زمین‌هایی وسیع کاشته شده بود. خب اقلیم اینجا بسیار خشک و بیابانی است. همین حالا هم تکرار زیادی در اراضی اتفاق افتاده است. یعنی بعد از مدتی به دلیل شرایط اقلیمی این نهال‌ها در برخی اراضی خشک شدند و ما اقدام به کاشت دوباره نهال کردیم. اکنون تعداد زیادی از جوان‌های بومی منطقه از این راه ارتزاق می‌کنند. برخی از آنها رانندگی خودروهای آبیاری را به عهده دارند و تعداد دیگر در بین این نهال ها شلنگ کشی و آبیاری می‌کنند و به این ترتیب همکاری و تعامل با این عزیزان برای بهبود شرایطی زیستی منطقه به طور دائم ادامه دارد.
استان خوزستان در صدر استان‌های کم آب قرار دارد. با این حال گاهی شرایط اقلیمی شمال خوزستان و جلگه بودن این خطه دست به دست هم می‌دهند و نزولات جوی مناسبی را رقم می‌زنند. در گزارش‌ها آمده برای استفاده بیشتر از این نزولات اقدام به حفر ۵ هزار چله در زمینی به مساحت ۲ هزار هکتار شده است. این عملیات چگونه به خروجی مطلوب خود رسید؟
حفر چاله در دمای بالای هوا یکی از پرمشقت‌ترین بخش‌های این عملیات بود. طوری که ابتدا نظر ما این بود که برای این کار داوطلبی نخواهد بود و ما باید از بخش خصوصی در این باره کمک بگیریم. اما با حضور جهادگران بسیجی در منطقه این پروژه نیز با موفقیت طی شد. این عزیزان بی‌چشمداشت در این زمین ها کار کردند. حضورشان برکت زیادی به این پروژه داد. به طوری که در پایان پروژه فاز اول متولیان قرارگاه شهدای گمنام در استان خوزستان اعلام کردند در مناطق هدف به منظور مقابله با تهدید های گسترش اقلیم بیابانی بیش از ۵۰۰ هزار چاله در مساحتی معادل ۲ هزار هکتار به مدد جهادگران حفر شد و خروجی این عملیات در کارنامه درخشان آن ها به ثبت رسید.
جناب سرهنگ تا به حال حدود ۵۰ هزار هکتار از مناطقی که کانون بحران ریزگرد در استان خوزستان هستند شناسایی شده است. نهال‌کاری در چه میزان از این اراضی به عهده قرارگاه بیابان‌زدایی سپاه استان گذاشته شده است؟
شروع عملیات ما در اراضی به مساحت ۷ هزار هکتار بوده است. خوشبختانه پیشرفت فیزیکی پروژه نیز صد در صدی بوده است. ما موفق به کاشت نهال در این مساحت شدیم و برای نگهداری و آبیاری آن ها نیز اقدام به اشتغالزایی برای مردم محروم منطقه شد.گروه‌های جهادی مجهز به تیم‌های شناسایی در جبهه محرومیت‌زدایی حضور دارند. اهمیت این مرحله به اندازه‌ای زیاد است که ماحصل خروجی مطلوب، متوسط و ضعیف را به تنهایی معین می‌کند. تا زمانی که این تیم ها با دقت اولویت‌ها را پیش پای جهادگران می‌گذارند می‌توان به رفع تبعیض‌ها در این جبهه امیدوار بود. شناسایی مرحله‌ای زمان بر و فداکارانه است. معمولا با سفرهای متعدد و گذشت فداکارانه از منفعت‌های شخصی همراه است. به همین دلیل تیم های شناسایی در گروه‌های جهادی بسیج سازندگی معمولا از کهنه‌کارترین جهادگران انتخاب می‌شوند. در فاز ابتدایی عملیات بیابان‌زدایی قرارگاه شهدای مدافع حرم بیش از ۴۰ هزار کانون فوق بحران که مستعد خیزش ریزگرد بودند شناسایی شد. جانمایی این کانون‌ها و اولویت‌بندی برای کاشت نهال و کاکتوس در آن ها از اقداماتی است که در دراز مدت حوادث غیرمترقبه ناشی از ریزگردها در منطقه را خنثی خواهد کرد. روند شناسایی این کانون‌ها ادامه دارد اما همان طور که می‌دانید اجرای عملیات بیابان‌زدایی در گستره آن تنها به عهده این قرارگاه نیست و به بخش خصوصی واگذار شده است.
خیلی از کارشناسان و چهره‌های دانشگاهی در حوزه آب و خاک انتقال آب از سرچشمه‌های رودها در شمال خطه خوزستان را دلیل اصلی ایجاد این کانون‌های بحران می‌دانند. تا چه اندازه برای پیشگیری از این اقدام رایزنی صورت گرفته است؟
در طی فرایند مطالعاتی برای این پروژه معین شد که بخش مهمی از دلایل ایجاد کانون‌های بحران خشک شدن تالاب های عراق و خوزستان هستند. در مطالعاتی حتی به این نتیجه رسیدیم که بخشی از این ریزگرد از کشور سوریه خیز بر می‌دارد و به سوی شهرها و روستاهای استان خوزستان می‌آید. البته قطعا کم آبی در استان و همچنین انتقال آب نیز نقش عمده‌ای در خشک شدن تالاب‌ها داشته است. تا جایی که اطلاع داریم حق‌آبه این تالاب‌ها با تاخیر چند ساله آن هم نه به میزان کافی رهاسازی می‌شود و به همین دلیل در سال‌های گذشته شاهد خشک شدن این باتلاق ها بوده‌ایم. طبق مطالعات انجام شده آن تالاب‌ها مستعد تبدیل شدن به کانون‌های بحران ریزگرد هستند. بنابراین مسئولان عزیز ما باید نگاه استانی و بخشی خود را کنار بگذارند. انتقال آب و یا رها نکردن حق آبه این تالاب ها در نهایت به نفع هیچ کسی نیست. ببنید در بحران سال ۹۵ شاهد بودیم که این ریزگردها تنها استان خوزستان را درگیر نکرد. بلکه استان‌های همجوار نیز از این پدیده دچار آسیب شدند. ممکن است با انتقال آب و یا اخذ حق آبه این تالاب ها و رودها برای منطقه و بخش و استانی دیگر تا مدتی کوتاه مشکل کم آبی آن نواحی کمتر شود اما تجربه ثابت کرده که در دراز مدت این موضوع به نفع استان یا بخش گیرنده آب نیز نخواهد بود. اکوسیستم این نواحی به هم متصل است و استان‌های همجوار از یکدیگر متاثر می‌شوند. پس تا زمانی که ما به یک اتحاد برای بهبود این وضعیت نرسیم هیچ اتفاق مثبتی در این مسیر رقم نمی‌خورد.کارون رودی بود که در آن کشتیرانی می‌کردند اما حالا هیچ آبی ندارد. این‌ها اتفاق‌های ناگواری است که نگاه‌های بخشی سبب‌ساز آن شده است و امیدواریم پشت سر گذاشتن این تجربیات باعث شود در آینده برای تامین آب استان‌ها تصمیم‌های سنجیده‌تری از سوی مسئولان گرفته شود تا دیگر شاهد بروز بحران ریزگرد برای مردم خونگرم و مهربان و فداکار این منطقه نباشیم.
در جریان بیابان زدایی در فاز اول عملیات قرارگاه شهدای مدافع حرم سپاه ۹ استان با تجهیزات و نیروهای ویژه متخصص به کمک تحقق اهداف این طرح در استان خوزستان آمدند. فقر تاسیسات و همچنین نبود امکانات کافی این ضرورت را ایجاد کرد تا این قرارگاه از سپاه استان‌های همدان، خراسان شمالی، سیستان و بلوچستان، آذربایجان غربی، مرکزی، ایلام، گلستان، مازندران و ارومیه کمک بگیرد. به کارگیری ۹ دستگاه تانکر برای آبیاری نهال‌ها در مساحت‌های چند هزار هکتاری از مهم ترین کمک‌رسانی سپاه این استان‌ها به قرارگاه بیابان زدایی شهدای مدافع حرم در استان خوزستان بوده است. طرح انتقال آب موقتی در منطقه نیز تاثیر به سزایی در تحقق اهداف این طرح داشته است. به‌گفته مسئول پایگاه شهدای مدافع حرم با ایجاد این همدلی‌ها کانال آبی با دبی اسمی ۳۰ متر مکعب در ثانیه از منطقه کوت امیر تعبیه شد. انشعاب از خط انتقال آب خان پتروشیمی کریت کمپ برای پر کردن حوضچه هزار متر مکعبی نیز با موفقیت به اتمام رسید. همچنین با همکاری اداره کل منابع طبیعی و بسیج سازندگی مقرر شد کانالی با دبی ۱۰ متر مکعب در ثانیه به طول ۱۴ کیلومتر در این منطقه به احداث برسد. آخرین خبرها از وضعیت انتقال آب منطقه نیز مربوط به همکاری قرارگاه خاتم با سازمام بسیج سازندگی در جبهه محرومیت زدایی است. طرح مطالعاتی خط انتقال با لوله پلی‌اتیلن۲۰۰ میلی متر به طول ۱۳ کیلومتر در دستور کار قرارگاه خاتم قرار گرفته و قرار است پس از اتمام دوره کارشناسی این طرح نیز مانند ده ها طرح دیگر در این قرار گاه اجرایی شود. اقدامات بسیج سازندگی در عرصه بیابان زدایی تا بهبود وضعیت معیشت و کشاورزی روستاییان این مناطق ادامه خواهد داشت و به زودی گروه‌های جهادی دیگری برای پیشبرد این اهداف به این نواحی اعزام خواهند شد.