کرونا جان سالمندان را می‌گیرد، فقر آینده کودکان
هورنیوز – فقری که به‌واسطه بیکاری مشاغل بر زندگی هزاران خانواده محروم و بی‌بضاعت سایه سیاه خود را گسترانید و سبب شد پدیده شوم و خطرناک کودک همسری با افزایش چشمگیری روبه‌رو شود. در این بین هزاران دختر بی‌گناه، برای چند میلیون تومان وام ازدواج مجبور شدند به خانه بخت بروند، البته خانه‌ای که بیش از آنکه خانه بخت باشد، خانه «بدبختی» و نابودی آینده این کودکان است.
بد نیست برای بررسی و ابعاد این فاجعه نگاهی به گزارش وضعیت اجتماعی و فرهنگی ایران، توسط مرکز آمار ایران بیندازیم که در بهار امسال بالغ بر هفت هزار ازدواج دختر بچه ۱۰ تا ۱۴ ساله و یک ازدواج دختر بچه کمتر از ۱۰ سال به ثبت رسیده است. این کودکان به‌جای نشستن روی میز و نیمکت مدارس، روی صندلی دفتر ازدواج نشسته‌اند. البته در این آمار اشاره‌ای به سن همسران نشده است، اما مطابق با آمار دیگری که از سوی همین مرکز منتشر شده است، تعداد ۳۴۶ نوزاد در بهار سال جاری متولد شده‌اند که مادران آنها کمتر از ۱۵ سال داشته‌اند.
این عدد و ارقام که هر کدامشان به اندازه نابودی یک زندگی است، اهمیت تصویب لایحه منع ازدواج کودکان زیر ۱۳ سال در جهت جلوگیری از کودک همسری را مجددا یادآور می‌شود.سال‌هاست که برای برداشتن تبصره ماده ۱۰۴۱ قانون مدنی، بین موافقان و مخالفان دعواست. تبصره‌ای که ممنوعیت ازدواج کودکان را که در این ماده ذکر شده، عملا ملغی می‌کند.
این ماده می‌گوید: عقد نکاح دختر قبل از رسیدن به ۱۳ سال تمام شمسی و پسر قبل از رسیدن به ۱۵ سال تمام شمسی منوط است به اذن ولی به شرط رعایت مصلحت با تشخیص دادگاه صالح. بر این اساس ممنوعیت ازدواج کودکان در صورت رضایت ولی و با حکم دادگاه ملغی می‌شود. مطابق ماده ۱۰۴۱ قانون مدنی مصوب ۱۳۱۳، نکاح دختران قبل از رسیدن به ۱۵ سال تمام و نکاح پسران قبل از رسیدن به ۱۸ سال تمام ممنوع بود؛ اما با پیشنهاد مدعی‌العموم می‌شد استثنائاتی قائل شد. در سال ۵۳ با تصویب قانون جدید حمایت از خانواده دوباره سن ازدواج تغییر کرد. در ماده ۲۳ این قانون آمده بود:
«ازدواج زن قبل از رسیدن به ۱۸سال تمام و مرد قبل از رسیدن به ۲۰ سال تمام ممنوع است. مع‌ذلک در مواردی که مصالحی اقتضا کند، استثنائا در مورد زنی که سن او از ۱۵سال تمام کمتر نباشد و برای زندگی زناشویی استعداد جسمی و روانی داشته باشد، به پیشنهاد دادستان و تصویب دادگاه شهرستان، ممکن است معافیت از شرط سن اعطا شود…». در دوره مجلس دهم، نمایندگان فراکسیون زنان بارها و بارها تلاش کردند تغییری در ماده ۱۰۴۱ قانون مدنی ایجاد کنند.
در واقع آنها می‌خواستند ازدواج دختران زیر ۱۳ سال و پسران زیر ۱۵ سال را کاملا ممنوع کنند تا حتی با اذن پدر هم امکان این ازدواج فراهم نباشد؛ اما سنگ‌اندازی‌ها از زمین و آسمان و رأی‌نیاوردن فوریت این طرح و همچنین پرونده‌سازی‌های عجیب برای نمایندگان مجلس باعث شد این تلاش‌ها به جایی نرسد. از طرف دیگر معاونت امور زنان و خانواده، در سال ۹۷ از ارسال لایحه‌ای برای حذف این تبصره به دولت خبر داده بود؛ اما این لایحه بعد از دو سال هنوز به مجلس نرسیده و البته با نگاهی به نظرات منتشرشده از سوی نمایندگان مجلس یازدهم به نظر نمی‌رسد که حتی با رسیدنش به مجلس، کاری از پیش ببرد.
اقدامات دولت در مقابله با کودک همسری
در این رابطه و پس از انتشار این آمار معصومه ابتکار، معاون امور زنان و خانواده رئیس جمهوری به این عدد و رقم‌ها واکنش نشان داد و از اقدامات این معاونت در جهت جلوگیری از کودک همسری در توئیتر، نوشت: «دولت در برابر کودک همسری اقدامات متعددی انجام داده است. همکاری برای کاهش بازماندگی و ترک تحصیل در بین دختران، اجرای سند ارتقای وضعیت زنان و خانواده هر استان که فصلی برای ازدواج سالم دارد، حمایت و توسعه فعالیت‌های اورژانس اجتماعی (تلفن ۱۲۳) در تقابل با کودک همسری، تلاش‌های فرهنگی، ترویجی، رسانه‌ای، انجام مطالعات، برگزاری نشست‌های تخصیص فقهی و حقوقی در زمینه سن ازدواج، تنظیم سند پشتیبان و لایحه برای اصلاح قانون و حذف هرگونه امکان ازدواج زیر ۱۳ سال.» این گفته‌ها در شرایطی مطرح می‌شود که چند ده هزار کودک به دلیل مشکلات مالی و ناتوانی خانواده‌ها از خرید تبلت و گوشی هوشمند از چرخه علم خارج شدند.
فروش دختران با وام ازدواج
البته ابتکار به اصلاح سیاست‌های سن اعطای وام ازدواج و حذف امکان دریافت وام زیر ۱۵ سال به عنوان دستاورد دولت نیز اشاره‌ای داشت، اما هنوز این اتفاق رخ نداده و وام ازدواج و افزایش آن از سوی وزارت ورزش و جوانان مانند بنزین بر روی آتش افزایش کودک همسری ریخته می‌شود. تا جایی‌که مسعود رضایی، نماینده مجلس دهم شورای اسلامی معتقد است که از وام ازدواج سوءاستفاده شده است.
وی درخصوص سوءاستفاده از وام ازدواج افزود: قانون باید به اندازه‌ای شفاف باشد که مورد سوءاستفاده قرار نگیرد و از طرفی جامعه به لحاظ فرهنگی باید به جایی برسد که مردم خودشان مجری قانون باشند نه اینکه بخواهند از قانون سوءاستفاده کنند. متاسفانه از وام ازدواج سوءاستفاده‌هایی می‌شود که علت آن هم وجود خلأ قانونی در پرداخت آن است چون وقتی حالت تشویقی و دستوری داشته باشد، ناخودآگاه برخی از مردم با توجه به نیاز خود به سمت آن می‌روند و به فکر سوءاستفاده از آن می‌افتند.
خودکشی ۱۴ کودک در کشور
بر اساس گزارش‌های مختلف، طی دو ماه گذشته دست‌کم ۱۴ کودک و نوجوان در شهرهای مختلف ایران بر اثر خودکشی، جان خود را از دست داده‌اند. خودکشی کودکان و نوجوانان در ایران بر اثر مشکلات اقتصادی و آسیب‌های اجتماعی همچنان از مهرماه شدت گرفته و همچنان در حال افزایش است. پیشتر معاون جوانان وزارت ورزش و جوانان، از کاهش سن خودکشی و همچنین افزایش تعداد آن با «ضریب روبه‌رشد» سخن گفت و نسبت به خودکشی کودکان زیر ۱۵ سال هشدار داد.
محمدمهدی تندگویان، آماری درباره خودکشی کودکان ارائه نکرد، اما بر اساس یک آمار پیشین سازمان پزشکی قانونی سهم نوجوانان ایرانی از خودکشی‌های سالانه بیش از ۷ درصد است. در مهرماه، محمد موسوی‌زاده یک دانش‌آموز ۱۱ ساله دیری به زندگی‌اش پایان داد. علت خودکشی این دانش‌آموز، نداشتن موبایل مناسب برای شرکت در کلاس‌های آنلاین اعلام شد. یک هفته بعد، یک نوجوان ۱۶ ساله لرستانی ساکن در کنگان خودکشی کرد.
این نوجوانان در یک کارگاه سنگ‌فروشی اشتغال داشت و از دو سال پیش ترک تحصیل کرده بود. روز ۳۰ مهر، یک دانش‌آموز ۱۱ ساله در همدان با خودکشی به زندگی خود پایان داد. همزمان خبر خودکشی یک دانش‌آموز ۱۱ ساله دیگر خوزستانی تحت تاثیر چالش مومو در واتساپ منتشر شد. روز اول آبان، فرماندار شهرستان نیشابور از خودکشی دو نوجوان ۱۵ و ۱۶ ساله خبر داد.
همچنین اوایل آبان، پرستو جلیلی آذر، یک دانش‌آموز ۱۳ ساله، در دهستان طلاتپه ارومیه به دلیل فقر و نداشتن گوشی و محرومیت از حضور در کلاس‌های آنلاین خودکشی کرد. در ۲۲ آبان، پایگاه خبری «عصر جنوب» از خودکشی یک دختر ۱۵ ساله با طناب دار در شهر رامهرمز خبر داد. روز ۸ آذر، حمیدرضا پوریوسف، مدیرکل بهزیستی خراسان رضوی، از خودکشی یک دختر ۱۵ ساله در مرکز نگهداری از دختران در معرض آسیب بهزیستی مشهد خبر داد.
روز ۱۰ آذر، پلیس هرمزگان اعلام کرد دو دختر ۸ و ۱۲ ساله در بندرعباس به دلیل «مشکلات خانوادگی» دست به خودکشی زدند و یکی از آنها جانش را از دست داد. روز شنبه ۲۲ آذر، پسری ۱۲ ساله در منطقه سعادت‌آباد تهران با شلیک گلوله از کلت کمری به زندگی خود پایان داد.
همزمان، روز شنبه ۲۲ آذر، پلیس آبادان از خودکشی و مرگ یک پسر نوجوان هفده ساله در روستای ابوشانک خبر داد. باز هم در روز شنبه ۲۲ آذر، ماموران پلیس تهران در غرب پایتخت از خودکشی یک پسر شانزده ساله خبر دادند. شامگاه یکشنبه ۲۳ آذر، آریان.ح، یک پسر ۱۳ ساله در شهرستان مهاباد، جان باخت.