پزشکان عمومی قید مطب‌داری را زده‌اند
هورنیوز – این روزها بسیاری از همان شاگرد اول‌های سابق کنکور، قید مطب‌داری را زده‌اند. مطب‌داری برای بسیاری از پزشکان عمومی دیگر صرفه اقتصادی ندارد و اغلب آنها تمایلی برای راه‌اندازی مطب شخصی ندارند.
عوامل بسیار زیادی باعث شده است که پزشکان عمومی دیگر به دنبال مجوز راه‌اندازی مطب نباشند. بسیاری از پزشکان عمومی تمایل دارند که در مراکز درمانی دولتی و خصوصی کار کنند و مطب داری مثل سابق برای پزشکان عمومی چندان جذابیت ندارد.
پزشکان عمومی می‌گویند تب تخصص‌گرایی حاکم بر نظام سلامت نیز باعث شده است که استقبال مردم برای مراجعه به مطب پزشکان عمومی چندان چشمگیر نباشد. همچنین تعرفه‌های پایین حق ویزیت پزشکان عمومی نیز مانع دیگری است که آنها را نسبت به راه‌اندازی مطب شخصی، ناامید کرده است.
از سوی دیگر، هزینه بالای مطب‌داری هم موجب شده است که دخل و خرج مطب‌ها تناسبی با یکدیگر نداشته باشد. تورم افسارگسیخته در نظام سلامت، سبب شده که درآمد و هزینه‌های مطب‌داری، سنخیتی با همدیگر نداشته باشد.
برخی از نمایندگان جامعه پزشکی می‌گویند تجمیع این مشکلات باعث شده است که در بسیاری از شهرهای ایران، به ندرت پزشکان عمومی برای راه اندازی مطب شخصی به سازمان نظام پزشکی مراجعه کنند.
چرا مطب‌داری برای پزشکان عمومی، صرفه اقتصادی ندارد؟
بسیاری از پزشکان عمومی می‌گویند با توجه به تورم فعلی در نظام سلامت، کمتر پزشکی به سمت مطب داری حرکت خواهد کرد.
رضا لاری پور، پزشک عمومی و معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی ارتش نیز به دلایلی اشاره می‌کند که موجب شده است مطب داری برای پزشکان عمومی، رو به اضمحلال برود.
مدیر سابق روابط عمومی سازمان نظام پزشکی کشور، توضیح می‌دهد: «وقتی که در کشوری، هزینه‌های اقتصادی مطب داری به عنوان یک بنگاه اقتصادی به گونه‌ای افزایش پیدا کند که صرفه و صلاح صاحب آن بنگاه یا صاحب مطب به عنوان یک مکان تجاری و اقتصادی وجود نداشته باشد و ضررده شود، آن مطب تعطیل خواهد شد. در چنین شرایطی اصلا فرقی نمی‌کند که آن مطب متعلق به یک ماما باشد، یا یک پزشک عمومی یا یک پزشک متخصص. هرکدام از پزشکان ما که مطب دارند، به طور متوسط در مطب آنها حدود دو و نیم نفر مشغول کار هستند. یعنی هر مطب عملا دو و نیم نفر، اشتغال زایی دارد. در مطب‌ها حداقل یک نفر منشی حضور دارد و یک نفر به عنوان کمک کار آن پزشک، دندانپزشک یا ماما کار می‌کند. همچنین یک نفر هم احتمالا خدمه‌ای است که آن ساختمان را پاکیزه نگه می‌دارد. متاسفانه با تعطیلی مطب‌ها، دو و نیم نفر به صورت مستقیم و حدود ۱۱ نفر به طور غیرمستقیم، بیکار خواهند شد. درواقع، هر بار با تعطیل شدن مطب پزشکان عمومی، چندین نفر دیگر هم بیکار می‌شوند.»
لاری پور، تاکید می‌کند: «وقتی من به عنوان پزشک مثلا نگاه می‌کنم و می‌بینم که مطب من، صرفه اقتصادی ندارد و تعرفه‌های پزشکی هم فریز شده است، طبیعی است که این بنگاه زیان‌ده تعطیل خواهد شد. افزایش نیافتن تعرفه‌ها متناسب با نرخ تورم سالانه، موجب شده است که باز بودن خیلی از مطب‌ها توجیه اقتصادی نداشته باشد. الان قیمت خرید یا حتی اجاره یک مطب، تناسبی با درآمد مطب‌ها ندارد. افزون بر این باید هزینه‌های جاری در مطب‌ها اعم از مالیات و عوارض را هم در نظر بگیرید. به همین دلایل معتقدم بسیاری از مطب‌های ما در آینده نزدیک به سمت تعطیلی پیش خواهد رفت. همچنین به احتمال قوی در آینده نزدیک شاهد خواهیم بود که چند پزشک در یک مطب فعالیت کنند. این اتفاق‌ها، جاذبه مطب داری را برای پزشکان عمومی کمرنگ کرده است.»
مدیر سابق آموزش سازمان نظام پزشکی کشور یادآور می‌شود: «پروانه مطب به همه افراد صاحب صلاحیت در جامعه پزشکی اعطا می‌شود، اما متاسفانه نگاه عمومی جامعه به سمت مراجعه به مطب‌های قدیمی و شلوغ است و مطب‌های جدید به نسبت مطب‌های باسابقه، مراجعه کننده زیادی ندارد. حتی همان مطب‌های قدیمی نیز با توجه به مشکلات فعلی در اقتصاد سلامت به سختی خواهند توانست که مطب‌ها را اداره کنند. همچنین مشکل دیگر این است که وقتی تعداد مراجعه کنندگان به پزشکان عمومی برای درمان بیماری‌های شایع کمتر شود، در نتیجه پزشک عمومی به سمت فعالیت‌های پزشکی خواهد رفت که از نظر مردم، تقاضای بیشتری وجود دارد. یعنی در حالی که حیطه اصلی وظایف پزشک عمومی، درمان بیماری‌های شایع است، اما پزشک عمومی به دلیل مشکلات فعلی در نظام سلامت به سمت فعالیت‌های درمانی در حوزه زیبایی، حرکت خواهند کرد. این اتفاق باعث می‌شود که پزشک متخصص نیز دایره فعالیتش را گسترده‌تر کند و حتی امکان دارد برخی اعمال حوزه‌های درمانی دیگر را نیز انجام دهد. این اتفاق به دلیل مشکلات اقتصادی حاکم بر نظام سلامت، رخ می‌دهد. مجموع این شرایط باعث می‌شود که مطب‌داری برای پزشک عمومی، جاذبه گذشته را نداشته باشد.»
کاهش شدید تقاضای پزشکان عمومی برای افتتاح مطب
در بسیاری از استان‌ها و حتی در مناطق محروم، تقاضا برای افتتاح مطب در بین پزشکان عمومی به نزدیک صفر رسیده است. حسین قشلاقی، عضو شورای عالی نظام پزشکی کشور در گفتگو با سپید به همین موضوع اشاره می‌کند و به سپید می‌گوید: «اغلب پزشکان عمومی کلا قید مطب داری را زده‌اند. مثلا در طول هشت سال اخیر، حتی یک مورد هم بخاطر ندارم که یک پزشک عمومی در استان خوزستان، مطب خود را راه‌اندازی کرده باشد. اگر پزشک عمومی هم مطبی را افتتاح کرده باشد، این اتفاق بسیار نادر است. در این بین، حتی برخی پزشکان که از قدیم نیز مطب داشته‌اند، عده‌ای از آنها به سمت کار در درمانگاه‌ها روی آورده‌اند. در برخی شهرها شاهد هستیم که دیگر تقاضا برای افتتاح مطب وجود ندارد. در برخی شهرها نیز تقاضا برای افتتاح مطب، بسیار کمتر از گذشته شده است.»
همچنین او با اشاره به اینکه باید نظارت‌های دولت بر بخش مسکن، افزایش پیدا کند تا اجاره مطب‌ها کنترل شود، یادآور می‌شود: «سیاست‌گذاری‌های دولت در حوزه مسکن و کمبود نظارت‌ها در این حوزه موجب افزایش افسارگسیخته اجاره مطب‌ها شده است. این اتفاق در نهایت به سه نتیجه منجر خواهد شد. نتیجه اول اینکه بسیاری از مطب‌ها تعطیل می‌شود و عده‌ای از پزشکان به کار در بخش دولتی خواهند رفت. نتیجه دوم این است که برخی پزشکان که مطبشان تعطیل شده است، به سمت کار در درمانگاه‌های غیردولتی و بیمارستان‌های خصوصی کشیده خواهند شد. نتیجه سوم هم این خواهد بود که موج مهاجرت جامعه پزشکی افزایش پیدا خواهد کرد. یعنی وقتی پزشک ببیند که نمی‌تواند دخل و خرج مطب خود را کنترل کند، دور از ذهن نیست که به مهاجرت روی بیاورد.»
او خاطرنشان می‌کند: «حقوق پرسنل مطب‌ها نیز افزایش پبدا کرده است و حق بیمه کارکنان مطب‌ها نیز هر ساله سیر صعودی دارد. در این شرایط، افزایش افسارگسیخته اجاره مطب‌ها نیز اوضاع مالی مطب‌ها را بدتر کرده است. مجموع این شرایط موجب شده است که پزشکان جوان و تازه فارغ‌التحصیل شده، به سختی بتوانند مطب خود را راه‌اندازی کنند. راه‌اندازی یک مطب جدید در شرایط فعلی، حداقل ۱۵۰ تا ۲۰۰ میلیون تومان هزینه دارد که این هزینه‌ها از توان مالی بسیاری از پزشکان جون، خارج است. فرض کنید الان فقط تهیه سه وسیله سرمایشی در مطب‌ها حداقل ۵۰ میلیون تومان هزینه دارد. خرید لوازم اداری و سایر ملزومات مورد نیاز مطب‌ها که مورد تایید نظام پزشکی نیز باشد، هزینه جداگانه دیگری خواهد بود. وقتی یک پزشک جوان به مجموع این هزینه‌ها و درآمدی که قرار است داشته باشد نگاه می‌کند، می‌بیند که دخل و خرج مطب‌ها با همدیگر همخوانی ندارد.»
چندی قبل هم علی بیرجندی نژاد، رئیس سازمان نظام پزشکی مشهد با اشاره به آمارهای قابل تامل، تاکید کرد: «حدود ۸۵ درصد پزشکان عمومی عضو نظام پزشکی مشهد و شهرستان‌های تابعه مطب ندارند. عدم تناسب هزینه‌ها با درآمدها از علل تمایل نداشتن پزشکان عمومی به مطب‌داری به ویژه در سال‌های اخیر به شمار می‌رود، چرا که تعرفه‌های پزشکی تقریبا ثابت بوده، اما هزینه‌های خدمات‌رسانی افزایش سرسام آور داشته است. هم اکنون تعداد پزشکان عمومی عضو نظام پزشکی مشهد که شهرستان‌های فریمان، سرخس، طرقبه شاندیز، چناران و مشهد را زیر پوشش دارد، حدود پنج هزار نفر است که ۸۰۰ نفر آنان مطب دارند.»
بیرجندی نژاد یادآور شد: «در سال‌های اخیر هزینه‌های مطب شامل اجاره محل و خرید لوازم پزشکی برای پزشکان عمومی توجیه اقتصادی نداشته است. بنابراین آنان ترجیج می‌دهند به جای داشتن مطب در درمانگاه‌ها و مراکز درمانی مشغول کار شوند.»
رئیس سازمان نظام پزشکی مشهد تعداد کل پزشکان عمومی و متخصص عضو نظام پزشکی مشهد و شهرستان‌های تابعه را حدود هفت هزار و ۵۰۰ نفر عنوان کرد و گفت: «دو هزار و ۵۰۰ نفر از این تعداد پزشک متخصص، ۳۵۰ نفر پزشک فوق تخصص و بقیه پزشک عمومی هستند. در این بین، واقعی نبودن تعرفه‌های پزشکی و برخی فضاهای مسموم ایجاد شده علیه پزشکان با طرح مسائلی مانند فرار از مالیات و درآمدزایی صرف نیز از دیگر چالش‌های مهم پزشکان در بحث خدمات رسانی است.»
فقط یک سوم پزشکان عمومی فعال، مطب دارند
بسیاری از پزشکان عمومی به دنبال دریافت پروانه مطب نیستند. بر اساس آمارها فقط حدود یک سوم پزشکان عمومی فعال، پروانه مطب دارند.
محمد جهانگیری، معاون فنی و نظارت سازمان نظام پزشکی ایران هم تاکید می‌کند: «متاسفانه فرهنگ تخصص‌گرایی در کشور ترویج شده و این در حالی است که در برنامه چهارم، پنجم و ششم توسعه بر اجرای نظام ارجاع و پزشک خانواده در کشور تاکید شده است. نظام ارجاع و پزشک خانواده به عنوان تنها مسیر صحیح ارائه خدمات سلامت در کشور است. بدون کنترل هر سه سطح خدمات، ما نمی‌توانیم موفق باشیم، زیرا نه بودجه گران‌ترین سطح خدمات را داریم و نه مردم می‌توانند به خدمات دسترسی داشته باشند.» جهانگیری با اشاره به آمار ۶۰ هزار پزشک عمومی فعال در کشور، می‌گوید: «تنها ۳۵ درصد این تعداد، پروانه مطب دریافت کرده‌اند و مابقی در سیستم سلامت، کارهای مدیریتی می‌کنند و یا مستخدم دولت هستند.»
پزشکان عمومی که کلا طبابت را رها کرده‌اند
صرفا داشتن پروانه مطب به این معنی نیست که پزشک عمومی، مشغول ارائه خدمات درمانی است. برخی پزشکان عمومی اگرچه پروانه مطب دارند، اما خدمات درمانی ارائه نمی‌دهند. یعنی گروهی از از پزشکان عمومی که پروانه مطب گرفته‌اند، قید کار درمانی را زده‌اند و در فعالیت‌های دیگری مشغول هستند. با احتساب آمار پزشکان بیکار می‌توان گفت بسیار کمتر از ۳۵ درصد پزشکان عمومی به مطب‌داری روی آورده‌اند.بسیاری از پزشکان عمومی به دلیل اینکه در جایگاه واقعی خود در نظام سلامت قرار ندارند، تمایلی نیز به افتتاح مطب ندارند و در مشاغل دیگری غیر از حرفه پزشکی فعال هستند.
ایرج خسرونیا، رئیس انجمن متخصصان داخلی ایران نیز درباره آمار پزشکان عمومی بیکار می‌گوید: «۵۰ تا ۶۰ هزار پزشک عمومی داریم که از آنها استفاده نمی‌شود. تعدادی از این پزشکان به دلیل اینکه کار وجود ندارد، کار طبابت را رها کرده و به کار دیگری می‌پردازند. این در حالی است که در کشورهای دیگر از پزشکان در مدارس، ایستگاه‌های مختلف قطار و هواپیما استفاده می‌کنند، اما متاسفانه در ایران، پزشکان بیکار زیادی داریم و این آمارهای ما بیش از کشورهای دیگر است.»
چندی قبل نیز حمید اکبری، قائم مقام معاونت آموزشی وزارت بهداشت با اشاره به آمار پزشکان عمومی غیرفعال، به رسانه‌ها توضیح داد: «شماره نظام پزشکی که عدد دقیق پزشکان ما را ثبت می‌کند، اکنون آمار ۱۷۶ هزار پزشک در کشور را نشان می‌دهد که این تعداد پزشک از ابتدای کار پذیرش دانشجوی پزشکی و آغاز به کار نظام پزشکی، فارغ التحصیل شده‌اند. به این تعداد در هر سال بین پنج تا شش هزار نفر افزوده می‌شود که اکنون این عدد در حال رسیدن به ۱۸۰ هزار پزشک عمومی فارغ‌التحصیل است که شماره نظام پزشک عمومی دریافت کرده‌اند و اکنون وارد بازار کار شده‌اند.»
باید در نظر داشت که هنوز نظام ارجاع و پزشک خانواده در کشور به طور کامل شکل نگرفته است و برخی پزشکان متخصص نیز در مطب خود همان فعالیت‌های درمانی را انجام می‌دهند که قاعدتا باید پزشک عمومی انجام دهد. با توجه به این شرایط، بسیار بعید است که در سال‌های آینده، پزشکان عمومی بیشتری به سمت مطب‌داری متمایل شوند.