به گفته کارشناسان، فعالیت‌های آبخیزداری و آب‌خوانداری از مهم‌ترین نیازهای امروز کشور است و می‌تواند محدودیت‌های منابع آبی و فشارهای وارده بر آنها را کاهش دهد. فعالیت‌های آبخیزداری و آب‌خوانداری، آب ناشی از بارش و سیلاب را مدیریت کرده و با هدایت به داخل زمین، امکان نفوذ به خاک و سفره‌های آب زیرزمینی را فراهم می‌کند. با این اقدام هم سفره‌های آب زیرزمینی پر آب می‌شوند و هم آب ناشی از سیلاب هدر نرفته و خسارات کمتری ایجاد می‌کند.

از مجموع ۱۲۵میلیون هکتار از حوضه‌های آبخیز کشور تاکنون ۲۹٫۶میلیون هکتار مطالعه و اجرا شده که از این میزان اجرای ۱۳میلیون هکتار به‌طور کامل پایان یافته است. آنگونه که ابوالقاسم حسین‌پور، مدیرکل دفتر کنترل سیلاب و آب‌خوانداری سازمان جنگل‌ها می‌گوید، تاکنون از اجرای فعالیت آبخیزداری، ظرفیت مدیریت ۱۰میلیارد مترمکعب بارش و سیلاب ایجاد شده است.

همچنان بیش از ۹۰میلیون هکتار از حوضه‌های آبخیر کشور در انتظار اجرای طرح‌های آبخیزداری و آب‌خوانداری هستند که درصورت تامین اعتبار مورد نیاز سالانه، اجرای این اقدامات سرعت چشمگیری یافته و بر میزان استحصال آب ناشی از بارش و سیلاب افزوده می‌شود.حسین‌پور به همشهری می‌گوید: «هر هکتار فعالیت آبخیزداری در کوهستان سالانه ۵۳۰مترمکعب استحصال بارش دارد.

هر هکتار فعالیت آب‌خوانداری نیز بیش از هزارمترمکعب در مناطق عادی و تا ۵هزارمترمکعب در مناطق مستعد در هر هکتار نفوذ آب در زمین خواهد داشت.» به‌عبارت دیگر اگر فعالیت‌های آبخیزداری قابل توجه انجام شود، ظرفیت مدیریت ۱۰میلیارد مترمکعب بارش و سیلاب چندین برابر شده و می‌تواند نقش تأثیرگذاری را در تغذیه آبخوان‌ها، ایجاد آب سبز و بهره‌برداری از آن در کشاورزی، جلوگیری از فرسایش خاک و… بازی کند. این اقدامات در شرایط تغییرات اقلیمی و گرمایش جهانی و در عین حال فشار مضاعف بر سفره‌های آب زیرزمینی و تخلیه مدام و شدید آبخوان‌ها کاسته و یکی از جدی‌ترین نیازهای استراتژیک کشور است.

افزایش وسعت اجرای فعالیت‌های آبخیزداری در سال ۹۸

از مجموع ۱۳۸مورد وقوع سیلاب در سال ۹۸ در کشور، استان‌های خراسان رضوی، هرمزگان و سیستان و بلوچستان بیشترین میزان وقوع سیل از نظر تعداد را به‌خود اختصاص داده‌اند. استان‌های گلستان، لرستان، خوزستان و سیستان و بلوچستان نیز به‌ترتیب بیشترین میزان شدت سیل را به‌خود اختصاص داده‌اند.

مدیرکل کنترل سیلاب سازمان جنگل‌ها می‌گوید: اگر فعالیت‌های آبخیزداری انجام نمی‌شد میزان خسارات ناشی از سیلاب در این استان‌ها به‌مراتب بیشتر بود.حسین‌پور تأکید می‌کند: اگر در یک حوضه آبخیز، فعالیت‌های آبخیزداری و آب‌خوانداری به‌صورت کامل انجام شود با فرض اینکه به حریم رودها و سیلاب تجاوز نشده و مناطق مسکونی شکل نگرفته باشد، میزان خسارت‌ها تا ۷۰درصد کاهش خواهد یافت.

به گفته او، در ۲ سال اخیر بیش از ۲٫۵میلیون هکتار وسعت فعالیت‌های آبخیزداری و آب‌خوانداری افزایش یافته است. در سال ۹۹نیز متناسب با بودجه تخصیص یافته، به میزان یک تا ۲میلیون هکتار به مجموع وسعت فعالیت‌ها افزوده خواهد شد. ایران کشوری سیل‌خیز است اما برخی استان‌ها به‌ویژه در شمال، غرب و جنوب بیشتر سیل‌خیز هستند.

اجرای برنامه‌های آبخیزداری و تخصیص بودجه نیز براساس چند عامل در نظر گرفته خواهد شد که یکی از آنها میزان سیل‌خیزی است. در سال ۹۸با موافقت مقام معظم رهبری، ۱۵۰میلیون یورو از صندوق توسعه ملی به اجرای فعالیت‌های آبخیزداری و آب‌خوانداری اختصاص یافت. سال ۹۹نیز در لایحه پیشنهادی دولت به مجلس، مجددا اختصاص اعتبار ۱۵۰میلیون یورو از صندوق توسعه ملی درنظر گرفته شده که درصورت تصویب و اختصاص، میزان قابل توجهی از حوزه‌های آبخیز کشور تحت اجرای برنامه‌های آبخیزداری و مدیریت آب ناشی از بارش و سیلاب قرار خواهد گرفت.

همشهری