آتش سوزی مانع تاثیر درختکاری‌ها برای مهار ریزگرد‌ها در خوزستان
هورنیوز – چند سالی است که با کاهش بارندگی‌ها و تداوم خشکسالی‌ها ریزگرد‌ها مهمان دائمی اکثر استان‌های ایران به خصوص خوزستان، سیستان‌وبلوچستان، ایلام و کرمانشاه شده‌اند. درحالی که تا چندی پیش منشأ بیشتر این ریزگرد‌ها ناشی از عوامل خارجی و کشور‌های همسایه عنوان می‌شد، اما حالا مدیرکل منابع طبیعی خوزستان می‌گوید: «بررسی‌های سال ۹۴ مشخص کرد که ۸۵ درصد ریزگرد‌ها منشأ داخلی دارند و ۱۰ درصد منشأ خارجی و ۵ درصد نیز دارای منشأ مشترک هستند. ازآنجا که به عواملی که موجب کاهش ریزگرد‌ها می‌شود توجه کافی نداریم، لذا هرچه پیش می‌رویم ریزگرد‌های با منشأ داخلی بیشتر می‌شوند.»
آلودگی‌های زیست محیطی در کنار تداوم خشکسالی‌ها در کشور و همسایگان غربی و بی‌توجهی به رفع این معضلات ازجمله دلایلی است که سبب شده تا ریزگرد‌ها به عنوان یکی از معضلات زیست محیطی در بیشتر استان‌ها از جمله خوزستان، سیستان وبلوچستان، ایلام و کرمانشاه شناخته شود. به گفته کارشناسان، خاستگاه ریزگرد آلاینده‌های صنعتی، آمدوشد خودروها، آتش‌سوزی جنگل‌ها، گسترش بیابان‌ها، شخم زدن زمین در آب‌وهوای خشک و… است.
تحقیقات دانشمندان نشان می‌دهد علاوه بر فعالیت‌های انسانی در مناطق مختلف، تغییرات آب‌وهوایی در کل کره زمین نیز می‌تواند بر این پدیده اثرگذار باشد. فعالیت‌های سدسازی و در پی آن خشک شدن تالاب‌های پایین‌دست پررنگ‌ترین نقش را در تقویت منابع ریزگرد‌ها دارد.
علاوه بر این، بهره‌کشی بی‌رویه از منابع طبیعی و مدیریت نامناسب و یکسونگرانه بر این منابع و همچنین رهاسازی زمین‌های کشاورزی که فرسایش خاک را در پی دارد سبب می‌شوند طوفان‌های ریزگردی ایجاد شوند. کشاورزی سنتی، چرای بیش از حد دام و عدم استفاده از سیلاب‌ها نیز ازجمله عواملی هستند که نقش مهمی در بیابانی شدن زمین دارند.
در این میان دو عامل داخلی و خارجی در بروز ریزگرد‌ها مؤثرند که در خصوص عوامل داخلی می‌توان از پدیده باد‌های محلی- فصلی ۱۲۰ روزه در استان‌های جنوب شرق ایران از جمله استان سیستان و بلوچستان و دامنه کوه‌های استان‌های خراسان جنوبی، خراسان رضوی و وجود دو کویر بزرگ در حاشیه استان‌های کرمان و یزد و اراضی بیابانی در جنوب و جنوب غرب نام برد.
در ضمن فعالیت‌های عمرانی در سطح شهر و ساخت و ساز، تسطیح، گودبرداری و خاک‌ریزی از جمله کانون‌های محلی تولید و انتشار گردوغبار در سطح شهر‌ها می‌باشند. پس از این باید به عوامل خارجی اشاره کرد، از سال ۱۳۸۵ تا کنون منشأ‌های فرامرزی جدید اغلب نواحی غرب و جنوب غربی کشور را با فراوانی و شدت بیشتر تحت تاثیر قرار داده‌اند که منبع آن‌ها کشور عراق و شرق سوریه است این در حالی است که برخی مناطق دیگر از جمله بخش‌هایی از اردن، کویت و شمال عربستان نیز در ایجاد گرد و خاک روی ایران نقش دارند.
منشأ ریزگرد‌های خارجی است
با وجود اینکه برخی از کارشناسان منشأ ریزگرد‌ها را ناشی از عوامل خارجی از جمله خشک شدن دریاچه یا رودخانه‌ها یا پرداخت نشدن حقابه از سوی برخی همسایگان غربی می‌دانند، اما بعضی از کارشناسان این موضوع را رد کردند و معتقدند منشأ ۸۵ درصد ریزگرد‌ها داخلی است.
مدیرکل منابع طبیعی خوزستان با تأیید این موضوع می‌گوید: «در سال ۹۴ مشخص شد که ۸۵ درصد ریزگرد‌ها منشأ داخلی دارند و ۱۰ درصد منشأ خارجی و ۵ درصد نیز دارای منشأ مشترک هستند، اما هرچه پیش می‌رویم ریزگرد‌های با منشأ داخلی بیشتر می‌شوند چراکه به عواملی که موجب کاهش ریزگرد‌ها می‌شود، توجه کافی نداریم.»
احمد مطیعی می‌افزاید: «در تمام جهان از جمله خوزستان شرایط اقلیمی در حال تغییر است به شکلی که بارندگی‌ها کاهش یافته و دما در حال افزایش است. این تغییر اقلیم بر تمام جانداران تأثیر می‌گذارد و می‌تواند موجب تغییر مراحل رشد گیاهان شود و موجب می‌شود گونه‌های گیاهی و جانوری دچار تغییر شوند.»با وجود اینکه در دو سال حدود ۲۰ هزار هکتار در استان خوزستان در کانون‌های هفت‌گانه ریزگرد درختکاری و نهالکاری انجام شده و حدود ۱۵ هزار هکتار مالچ‌پاشی صورت گرفته است، اما همچنان این استان عرصه ریزگرد‌ها شده است.
به گفته مدیرکل منابع طبیعی خوزستان، در سال ۹۶ در استان خوزستان ۱۳۶ آتش‌سوزی در مراتع و جنگل‌ها رخ داد و حدود ۲ هزار و ۶۶۷ هکتار از مراتع و جنگل‌های خوزستان در آتش سوخت. این در حالی است که مصرف آب و سوءمدیریت مصرف آب، تخریب منابع طبیعی ازجمله آتش‌سوزی‌ها ازجمله دلایل تشدید ریزگرد‌ها به شمار می‌رود که با رفع آن‌ها می‌توان تا حدودی ریزگرد‌ها را مهار کرد.