هورنیوز – در استان خوزستان ۸۵۰ هزار حاشیه نشین وجود دارد که این جمعیت از جمعیت هرکدام از پنج استان ایلام، خراسان شمالی، سمنان، خراسان جنوبی و کهگیلویه و بویر احمد بیشتر است.

مرتضی افقه استاد دانشگاه شهید چمران اهواز در نشست تخصصی مهاجرت اکولوژیک که چندی پیش در تهران برگزار شد در باره شرایط آب در خوزستان و مهاجرت در این استان توضیح مشروحی داد که در ادامه می خوانید:

این استاد اقتصاد توسعه دانشگاه شهید چمران اهواز در تبیین وضعیت مهاجرتها در استان خوزستان گفت: خوزستان از دیرباز محل قشلاق عشایر بختیاری بوده است. از سال ۱۳۰۰ تا انقلاب اسلامی به واسطه کشف نفت و ایجاد تاسیسات نفتی خوزستان یکی از مهاجر پذیرترین استانهای کشور بود. بعد از انقلاب مهاجرتها بیشتر ناشی از مسایل فرهنگی و اجتماعی بوده است. خوزستانیها آستانه تحملشان در مقابل عدم وجود رفاه بسیار کمتر از سایر مناطق است. خوزستانیها روحیه مزد بگیری دارند تا کارآفرینی و خود اشتغالی لذا از این نظر کمتر به سمت تجربه هایی مانند آنچه در همدان اتفاق افتاده است می روند.

افقه در بررسی شرایط مهاجرت در آخرین دوره سرشماری افزود: طبق آمار مدیر کل امور اجتماعی استانداری خوزستان شمار قابل اعتنایی از استان خوزستان مهاجرت کرده اند. استان خوزستان هم چند سالی است که مهاجر فرست شده است. مهاجرین استان خوزستان عموما مهاجرین کیفی هستند، عمدتا متخصصین، مدیران باتجربه، معلمین و پزشکان که مقاصد مهاجرت آنان تهران، البرز و اصفهان بوده است اما آماری وجود ندارد که چه میزان از مهاجران ناشی از مسایل اقلیمی است. به طور مثال بنا به گفته مدیر آموزش و پرورش استان خوزستان صدها معلم در لیست انتقال هستند. افراد وارد شده اما افراد کم درآمد استان های محروم همجوار هستند که به علت فقر به استان خوزستان مهاجرت کردهاند. در استان خوزستان مسایل اقلیمی بیشتر مهاجرتها را تشدید کرده اما ریشه مهاجرتهای برون استانی بیشتر مسایل فرهنگی – اجتماعی ناشی از دعوای عرب و عجم و تاثیرات زندگیهای عشایری در منطقه بوده است. خوزستان بیشترین آب جاری کشور را دارد و پنج رودخانه همیشه جاری در آن وجود دارد. کشت نیشکر از سالهاقبل در خوزستان آغاز شده و هم اکنون زمینهای بسیاری در استان خوزستان زیر کشت نیشکر رفته است و این مساله باعث ایجاد بحران اکوسیستمی شده است. واحدهای صنعتی و کشاورزی که زمانی جاذب مهاجر بودهاند امروز با فعالیتهایشان خود دافع نیروهای متخصص این استان شده اند.

موج سوم مهاجرت از روستاها
دکتر ولی الله رستم علیزاده عضو هیئت علمی موسسه مطالعات و مدیریت جامع و تخصصی جمعیت کشور در بخش بررسی مهاجرتهای روستایی در ایران، پراکنش جمعیت روستایی با عنایت به توزیع آب و هوایی و عوامل مهاجرتهای روستایی در ایران بحثهای خود را ارائه کرد.

وی گفت: مهاجرت دو نوع ارادی و اضطراری دارد و از ابتدای تاریخ وجود داشته و در واقع انسان ها به دنبال نان، ماوای بهتر و امنیت بیشتر از نقطه ای به نقطه دیگر کوچ میکردند. در ایران در گذشته صنعتی شدن، شهرگرایی، ابژه سازی دیگری شهری زمینه را برای مهاجرت روستا شهری را فراهم کرده است. علل مهاجرت جوانان روستایی غالبا نداشتن شغل مناسب، کمبود امکانات زیربنایی، رفاهی و بهداشتی بوده است. بنابراین میتوان گفت به ترتیب دلایل اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی و طبیعی – کشاورزی دلایل مهاجرت بوده اند. بررسی امواج مهاجرت نشان میدهد موج اول مهاجرت بعد از اصلاحات ارضی اتفاق افتاد که مالک سابق حذف می شود و روستاییان از وابستگی به زمین رها می شوند و مردم به سمت شهرها حرکت میکنند. تبعات این موج انسانی خود را در تحولات سیاسی نشان میدهد به گونه ای که عدهای از نظریه پردازان معتقدند، انقلاب اسلامی را روستاییانی که به شهرها آمدند انجام دادند. موج دوم مهاجرت از سال ۵۶ اتفاق افتاد که نوسازیهای بعد از جنگ موجب مهاجرت جدید روستاییان به شهرها گردید. این موج مهاجرت ناشی از رشد صنعت و خدمات در شهرها بود. این امواج مهاجرت باعث شده است جمعیت روستایی کشور کاهش یابد تبعات مهاجرتهای گذشته خالی شدن روستاها، تغییر یافتن الگوی استقرار جمعیت، سالمند شدن و زنانه شدن جمعیت روستایی و افزایش نسبتهای وابستگی در محیطهای روستایی و برهم خوردن هرم سنی جمعیت بوده است که در کل می تواند پایداری سرزمین را با مخاطره روبرو کند. در بررسی شرایط حال حاضر مهاجرتها باید گفت مهاجرتها هم اکنون بیشتر شهر به شهر است و مهاجرتهای روستا- شهری در حال کاهش است و روستا به روستا تقریبا در حال از بین رفتن است و فقط ۶ درصد مهاجرتها را در برمیگیرد. مهاجرت شهر به شهر از ۴۶ درصد به ۵۶ درصد در آخرین سرشماری رسیده است و مهاجرت روستا به شهر از ۴۲ درصد به ۳۰ درصد رسیده است.

جهت برقراری مبحث مهاجرت روستایی با شرایط اکولوژیکی باید نکاتی را در نظر گرفت اول این که کمترین تراکم جمعیت روستای در بخشهای مرکزی، شرقی و جنوبی کشور است و همین طور دشتهای ممنوعه بیشتر در مرکز و شمال شرق کشور قرار دارد. ثانیا شهرستانها و استانهای مهاجر فرست ایران در حوزه روستایی اکثر مناطق مرزی ایران را شامل می شوند و استانهای مهاجرپذیر در مرکز ایران و استانهای شمالی قرار دارند. که این شکل مهاجرت از الگوهای آب و هوایی تبعیت نمیکند. افراد از جاهایی که مشکلات اکولوژیک دارند سعی میکنند به سمت شمال ایران و یا شهرهای صنعتی ایران حرکت کنند. در آینده دو سناریو را برای مهاجرتهای روستایی میتوان پیشبینی کرد سناریو اول این است که اگر شرایط اکولوژیک مناسب باشد روند مهاجرتها مثل سابق فردی، مردگزین و جوانگزین خواهند بود که در راستای شغل و تحصیل صورت خواهد گرفت. تحولات کارکردی و گذار به معیشت چندگانه و مشاغل متعدد در روستاها خواهیم داشت که مثال آن روستاهای توریستی و صنعتی هستند که این تحولات باعث ثبات جمعیت روستایی خواهد شد. سناریو دوم ناظر به موج سوم مهاجرت است در صورت وقوع بحرانهای اکولوژیک خواهد بود. این نوع از مهاجرت بیشتر خانوادگی و روستایی و بنیانکن خواهد بود و باعث تخلیه روستاها خواهد شد. باید توجه داشت که پاسخ در مقابل بحرانهای اکولوژیکی متفاوت خواهد بود و بعضا افراد به سمت تغییر الگو کشت و نظام معیشتی برای سازگاری با شرایط جدید حرکت می کنند و بعضی نیز مهاجرت میکنند. اما آنچه مسلم است این است که اگر موج سوم بخواهد شکل بگیرد تنها از دریچه شرایط اکولوژیک خواهد بود هر چند مناطق مختلف رویکردهای مختلفی برای مواجه با این شرایط خواهند داشت.