بودجه ۹۷ معجزه می‌کند؟
هورنیوز – این روزها در شبکه‌های اجتماعی شاهد حساسیت پررنگ جامعه ایرانی به «اعداد و ارقام» هستیم. سرعت تحولات و تفسیرها آن‌قدر بالاست که به سرعت موضوع نخبه‌محوری همچون لایحه بودجه کشور به بحث روز مردم در موبایل‌هایشان تبدیل و به کف خیابان‌ها و داخل خانه‌ها کشیده می‌شود. همین واکنش اجتماعی در طول دو سه هفته اخیر، بودجه را به چالشی‌ترین انتقادات تبدیل کرده و بسیاری از دولتمردان و کارشناسان را وادار به پاسخ‌گویی کرده است. این در حالی است که بودجه سالانه کشور تا همین چند سال پیش وقتی به مجلس ارائه می‌شد، واکنش خاصی را در عامه مردم برنمی‌انگیخت و معمولا عده‌ای از کارشناسان و تکنوکرات‌ها در خصوص آن صحبت می‌کردند.
باید بپذیریم که بودجه نماد و ویترین تفکر اقتصادی و عقلانیت یک دولت بوده، اولویت‌ها و سیاست‌گذاری‌های دولت را نشان می‌دهد و به همین دلیل حساسیت مردم نسبت به آن کاملا منطقی و طبیعی است. لایحه بودجه یک‌هزار و ۱۹۵ هزار میلیارد تومانی سال ۱۳۹۷ از سوی حسن روحانی در موعد مقرر و در نیمه آذرماه تقدیم مجلس شد. نخستین بودجه دولت دوازدهم و دومین لایحه بودجه ذیل برنامه ششم توسعه براساس رویکرد و سیاست‌های دولت تدبیر و امید در شرایطی رونمایی شده که افکارعمومی با حساسیت بالا و بی‌سابقه‌ای به محتوای این سند راهبردی دقت کرده‌اند.
برخی کارشناسان معتقدند بودجه سال آینده باید پیام جدیدی با خود به همراه داشته باشد و به نوعی تداوم وضع موجود نباشد. اگرچه دولت همواره در وعده‌ها و گفته‌های خود نوید اقتصاد آزاد و تغییر شرایط را می‌دهد، اما با این حال، بودجه نشان می‌دهد اراده‌ای برای تغییر در دولت دیده نمی‌شود. انتظار می‌رفت که دولت دوازدهم به سمت اقتصاد آزاد و رقابتی برود. اما در محتوای این بودجه علائمی از اقتصاد آزاد دیده نمی‌شود.
بودجه ۱۳۹۷ انقباضی تدوین شده و در آن بر حذف یارانه‌ها و اصلاح قیمت حامل‌های انرژی تاکید شده که جای امیدواری دارد. اما از سوی دیگر، شاهد برخی ایرادات شکلی و محتوایی در آن هستیم. ایراداتی همچون عوارض خروج از کشور که انتظارات بسیاری به آن وارد شده و هزینه‌های سیاسی بسیاری به دولت تحمیل کرد. این در حالی است که این عوارض، درآمد قابل توجهی نیز نصیب دولت نخواهد کرد. از سوی دیگر، در این لایحه درآمدهای مالیاتی افزایش چشم‌گیری داشته که این بر تولید ما تاثیر منفی خواهد گذاشت. بهتر بود دولت روی اصلاح قیمت انرژی تاکید و روی درآمد حساب بیشتری می‌کرد.
بیش از ۴ سال از عمر دولت می‌گذرد و هنوز شاهد محافظه‌کاری بسیاری روی موضوع حذف یارانه‌های نقدی هستیم. در لایحه بودجه سال آینده گفته شده که یارانه ۳۰ میلیون نفر حذف خواهد شد. اما در خصوص مکانیسم و چگونگی انجام آن صحبتی نشده است. اگر به دنبال ادامه همان روش‌های قدیمی هستند که به نتیجه نرسید و اگر روش‌های جدید پیش‌بینی شده که باید به صورت شفاف اعلام کنند.
نگاهی به صحبت‌های سخنگوی دولت گویای این است که دولت همچنان بر حذف یارانه‌ها تردید دارد و نگران تبعات سیاسی آن است. بودجه سال آینده یکی از سرنوشت‌سازترین بودجه‌هایی است که حسن روحانی در دوران کاری خود ارائه می‌دهد و وی باید محکم‌ترین گام را برای اصلاح ساختار اقتصادی ایران بردارد.
باید بپذیریم که هوش سیاسی و اقتصادی جامعه ایران بسیار افزایش یافته است. هیچ‌گاه سابقه نداشته که مردم تا این اندازه روی ترجیحات ذهنی سیاستمداران و دولتمردان تمرکز کنند و به این شکل، جهت‌گیری‌های دولت را در تخصیص بودجه به چالش بکشند.
دولت با کلکسیونی از مشکلات پیچیده و تو در تو در اقتصاد مواجه است. هر سیاستی باید با هدف حل و فصل این مشکلات تدوین شود. در محتوای بودجه سال آینده باید نشانه‌ای از سیاست‌گذاری برای حل ابرچالش‌ها دیده می‌شد؛ سیاست‌هایی که پیغام بهبود فضای کسب‌وکار و یا اصلاح سیتم بانکی را بدهد. کارشناسان معتقدند در بودجه سال آینده برای حل و فصل مشکلات بزرگی همچون صندوق‌های بازنشستگی، بحران آب و محیط‌زیست باید تدبیری دیده می‌شد.
دولت سال آینده حدود ۱۲۸ هزار میلیارد تومان درآمد مالیاتی پیش‌بینی کرده است؛ در حالی که رشد درآمدهای مالیاتی ثبت شده که برای امسال تا پایان ۶ماهه عملکرد بودجه بوده، نشان می‌دهد ۴۳ هزار میلیارد تومان از مبلغ ۱۱۶ هزار میلیارد تومان مصوب، محقق شده که به ۵۰ درصد هم نمی‌رسد. با لحاظ افزایش سهم درآمدهای مالیاتی در بودجه ۱۳۹۷ و نگاه به عملکرد این سرفصل در سال‌جاری، به نظر می‌رسد تدوین‌کنندگان لایحه بودجه نسبت به اقتصاد ملی خوشبین هستند. حتی اگر آهنگ رشد اقتصادی در سال آینده حول و حوش همین رقم ۶ درصد برآورد سال ۱۳۹۶ باشد، نمی‌توان انتظار داشت که منابع درآمد مالیاتی دولت در بودجه سال آینده بیش از ۶۰ درصد محقق شود. از سوی دیگر، سیاست تک‌نرخی شدن ارز را می‌توانستیم در بودجه سال آینده حس کنیم. در مجموع می‌توان گفت که نمی‌توان انتظار معجزه از بودجه سال آینده را داشت.