در بسیاری از کشورها به طور متوسط سن شروع سیگار زیر ۱۵ سال و شیوع مصرف دخانیات در بین جوانان بسیار بالا می باشد. در ایران نیز طبق مطالعات انجام شده مصرف قلیان در بین نوجوانان ۱۳ تا ۱۵ ساله از سال ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۶ دو برابر افزایش یافته است.
بررسی‌ها نشان می دهد مصرف دخانیات، در تمام اشکال آن، خطر ابتلا به برخی بیماری های مزمن و مرگ زودرس را به طور جدی افزایش می­دهد. همچنین افرادی که دخانیات مصرف نمی‌کنند ولی به طور ناخواسته با دود دخانیات مواجهه می شوند نیز در معرض خطر بیشتر سرطان ریه و تعدادی بیماری های دیگر هستند. بنابراین مصرف دخانیات هر ساله موجب مرگ میلیونها نفر در جهان می شودکه چنانچه مصرف آن کاهش نیابد، پیش بینی می شود تا سال ۲۰۳۰ بیشترین عامل مرگ و میر باشد.

مضرات استعمال دخانیات:

برخی افراد تصور می کنند دود قلیان کم خطر است در صورتی که این تصور کاملاً اشتباه است و دود قلیان حاوی مواد سرطان زا و سمی بیشماری است. به همین دلیل مصرف کنندگان قلیان و اطرافیان آن ها که در معرض دود تحمیلی آن قرار دارند، همانند مصرف کنندگان سیگار به انواع سرطان ها (ریه، لب، حفره دهان و…)، بیماری های قلبی – عروقی، تنفسی و… مبتلا خواهند شد.
کاهش وزن، چروکیدگی پوست، پیری زودرس، تیرگی زیر چشم و لب ها، زردی و فساد دندان ها، از دیگر آثار مصرف دخانیات می باشد.
استفاده مشترک از قسمت دهانیِ قلیان، عاملی در انتقال بیماری های واگیردار همچون سل و هپاتیت می باشد.
معمولا بوی شیرین و طعم مطبوع معسلِ قلیان باعث می شود برخی مردم به ویژه جوانان و نوجوانان بدون توجه به اثرات سوء آن، اشتباهاً به مصرف قلیان روی آورند.
نتایج نمونه برداری های به عمل آمده از تنباکوهای وارداتی و داخلی حاکی از آلودگی تنباکوهای معطر به ترکیبات سرطان زایِ قطعی می­باشد.
نوزادان مادرانی که دخانیات مصرف می کنند در هنگام تولد وزن کمتر از حد طبیعی داشته و خطر ابتلا به بیماری های ریوی در این نوزادان بیشتر است.
خطر ابتلا به سرطان ریه در افرادی که قلیان و سایر مواد دخانی مصرف می کنند ۵ برابرِ افرادی است که این مواد را مصرف نمی کنند.
باید توجه داشت که به طور متوسط هر فرد مصرف کننده قلیان در هر وعده، دودی معادل ۸۰ تا ۱۰۰ نخ سیگار، استنشاق می کند.
بدین ترتیب یکی از بزرگترین معضلات جامعه کنونی ما روی آوردن جوانان به مصرف قلیان به عنوان یک نوع سرگرمی و تفنن می باشد. در استان خوزستان با توجه به کمبود فضاهای سبز شهری و نیز کمبود امکانات ورزشی و تفریحی، همزمان با تعطیل شدن مدارس و دانشگاه ها، مصرف قلیان در جمع های دوستانه و در اماکن عمومی به عنوان یک تفریح و سرگرمی، مورد توجه اغلب جوانان می باشد.

یکی از مهمترین اقدامات دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز در این زمینه راه اندازی کلینیک های ترک دخانیات و اقدامات نظارتی بر اجرای کامل قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات، در سطح استان می باشد. در این راستا معاونت بهداشت دانشگاه نسبت به تجهیز و راه اندازی ۲۳ کلینیک ترک دخانیات در ۲۱ شهرستان اقدام نموده است، به طوری که ۲ کلینیک فعال در سطح استان به ۱۶ کلینیک فعال ارتقاء یافته است. در این کلینیک ها بر اساس روش های استاندارد سازمان جهانی بهداشت خدماتی از قبیل برگزاری دوره های آموزشی، مشاوره های روانشناسی و درمان دارویی به صورت رایگان ارائه می گردد.

اهداف کلینیک های ترک دخانیات:

۱٫ اجرای برنامه های آموزشی، مشاوره ای و پیشگیرانه؛

۲٫ارتقاء سلامت روحی و روانی جوانان و همچنین پیشگیری از آسیب های اجتماعیِ ناشی از مصرف سیگار؛

۳٫ تبیین راهکارهای ترک سیگار و فواید آن توسط کارشناسان این مراکز برای مددجویان تحت پوشش؛

۴٫ حساس سازی و افزایش سطح آگاهی شهروندان در سنین مختلف در زمینه مضرات ناشی از استعمال دخانیات؛

۵٫دسترسی آسان به مشاوره‌ها به منظور پیشگیری، سازماندهی و جلب مشارکت مردم برای ارتقای سطح فرهنگ سلامت؛

۶٫ ارائه روش های دارویی ترک دخانیات ، مانند استفاده از روش های درمان با جایگزین‌های نیکوتین که روند ترک دخانیات را ۲تا ۳ برابر افزایش می‌دهد.

دکتر شکراله سلمان زاده

معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز

و رئیس مرکز بهداشت استان