هورنیوز – همایش ‘سد گتوند؛ راهکارها و چالش ها’ سه شنبه در دانشگاه شهید چمران اهواز، در دو بخش برگزار شد. نشست تخصصی اول توصیف مشکل این سد برای محیط زیست خوزستان و نشست تخصصی دوم به راهکارها اختصاص داشت.

ناصر کرمی استاد دانشگاه برگن نروژ که سخنرانی خود را به صورت ویدیو کنفرانس در نشست تخصصی دوم ارائه کرد، تصریح کرد: سد گتوند تنها با انگیزه های تجاری و مهندسی ساخته شده و به مسائل زیست محیطی آن هیچ توجهی نشده است.

وی افزود: با وجود مشکلات این سد در زمان آبگیری، مجریان مدعی بودند که هیچ مشکلی ندارد.

کرمی با اشاره به نشانه های مسائل بدخیم در یک جامعه اظهار کرد: با توجه به که این مسائل با گذشت زمان حادتر می شود؛ مسببان مشکل از بانیان و مجریان هستند؛ اقتدار مرکزی لازم برای حل مشکل وجود ندارد و واکنش ها معطوف به حل مساله در طولانی مدت نیست، می توان نتیجه گرفت که مساله سد گتوند یک مشکل فوق بدخیم است.

وی با انتقاد از آبگیری سد گتوند افزود: بهترین راهکار حذف سد و تبدیل آن به یک موزه عبرت و مرکز گردشگری و یا علمی آموزشی تبدیل می شد تا همه دانشجویان و اساتید دانشگاه برای بازدید از آن بروند.

*ذخیره روزانه ۵۰ هزار تن نمک
مشاور مطالعات علاج بخشی سد گتوند همچنین در نشست تخصصی دوم، با اشاره به مشکل انحلال نمک از سازند گچساران یا اصطلاحا معادن ‘عنبل’ در مخزن سد گتوند افزود: در زمان آبگیری سد گتوند، روزانه ۵۰ هزار تن نمک ‘ وارد مخزن سد می شد که در سال ۹۳ این نمک به چهار هزار تن در روز کاهش یافت.

محمدعلی بنی هاشمی با اشاره سهل انگاری در مطالعات این سد اظهار کرد: مشاور، مطالعات فاز نخست سد گتوند را تحت عنوان یک نوع تخفیف برای کارفرما انجام داده که به صورت یک کار کتابخانه ای و بدون هیچگونه بررسی میدانی اجرا شد به همین دلیل درباره سازند نمکی گچساران تحقیقاتی صورت نگرفته این در حالیست که معادن نمک منطقه آنچنان شهرت دارند، که نام خانوادگی بسیاری از مردم منطقه ‘نمکی’ است.

عضو هیات علمی موسسه آب دانشگاه تهران اظهار کرد: مجریان سد گتوند در پاسخ به مخالفان عنوان، می کردند که ۳۰ هزار میلیارد ریال برای ساخت آن هزینه شده و نمی توان از آبگیری آن جلوگیری کرد و در نهایت با وجود مخالفت کمیسیون اصل ۹۰ مجلس، سازمان بازرسی کل کشور و سازمان محیط زیست این سد در مرداد ۹۰ آبگیری شد.

وی سد گتوند را یک خطای ملی دانست و تصریح کرد: این سد در دنیا همتایی ندارد و هیچکس در دنیا چنین خطایی مرتکب نشده است بنابراین هیچ الگویی برای استفاده نداشتیم.

بنی هاشمی با اشاره به واگذاری مطالعات علاج بخشی سد گتوند (فاز شناخت) به دانشگاه تهران در سال ۹۳ افزود: تخلیه و کاهش شوری مخزن، تحویل آن با شوری حداقل به رودخانه و در صورت امکان تلفیق و دستیابی به این دو، اهداف اصلی این مطالعات بوده است.

وی مدیریت مخزن، تخلیه به خلیج فارس و تخلیه در حوضچه های تبخیری را بهترین راهکارهای علاج بخشی سد گتوند بر اساس این مطالعات دانست و گفت: بر اساس این مطالعات برچیدن سد (by pass) که ۶۰ هزار میلیارد ریال هزینه برمی دارد، گزینه مناسبی نبوده و عوارض آن بیش از مزایای آن است و باید بپذیریم این ‘غده سرطانی’ را نمی توانیم از رودخانه کارون حذف کنیم.

بنی هاشمی با بیان اینکه وزارت نیرو در حال حاضر مدعی مدیریت مخزن در سد گتوند است افزود: این روش با راهکاری که در طرح علاج بخشی پیش بینی شده متفاوت است زیرا وزارت نیرو بدون استفاده از مدل بهره برداری جامع سیستمی در حال کار است.

وی تاکید کرد: مدل مدیریت مخزن سد گتوند بر اساس مصوبه شورای عالی آب باید به تایید همه ذینفعان برسد اما این مساله تا کنون انجام نشده است.

بنی هاشمی بهترین راهکار از نظر این مطالعات را انتقال آب شور مخزن به محل نزدیک عنوان کرد.

وی تاکید کرد: برای اجرای یکی از راهکارهای علاج بخشی سد گتوند باید مطالعات جدیدی انجام شود که از این مساله اطلاعی نداریم اما شنیده شده که شرکت ‘مهاب قدس’ در حال تهیه گزارش مرحله اول است.

*نمک گتوند برای پتروشیمی مسجدسلیمان
رئیس بنیاد نخبگان خوزستان نیز در این نشست گفت: میزان ذخیره معادن نمک در سد گتوند ۲۵۰ میلیون تن برآورد شده است.

علیرضا زراسوندی افزود: این معادن از باکیفیت ترین نمک ها و دارای ید بالاست که در زمان ساخت سد هر تن به مبلغ ۴۰۰ هزار ریال به فروش می رفت اما اکنون همه این ذخیره نمک در دریاچه سد قرار گرفته است.

وی با تاکید بر توجه به مطالعات زمین زیست محیطی در طرح های بزرگ اظهار کرد: علاوه بر نمک در دریاچه سد گتوند باید مساله چاه های نفت و نشت آنها در مخزن سد نیز مورد توجه قرار گیرد.

مشاور مدیرعامل مناطق نفتخیز جنوب گفت: ایده استفاده از ذخیره نمک در مخزن سد گتوند برای استفاده از پتروشیمی مسجدسلیمان مطرح شده است.

حسن امیری بختیار افزود: در یک سال گذشته این طرح پیگیری شده و می توان از این نمک در پتروشیمی در حال ساخت که تنها ۱۴ کیلومتر با سد فاصله دارد، استفاده کرد.

وی پیشنهاد تشکیل یک کارگروه برای بررسی این طرح را مطرح کرد.

*بی طرفی در طرح علاج بخشی گتوند
بهنام کرمی متخصص و فعال محیط زیست نیز در این نشست خواستار واگذاری اجرای طرح علاج بخشی سد گتوند به یک نهاد بی طرف شد.

وی افزود: طرح علاج بخشی هم اکنون توسط وزارت نیرو اجرا می شود، در حالی که این وزارتخانه مجری سد و جزو ذینفعان است.

کرمی با انتقاد به راهکار طرح علاج بخشی مبنی بر انتقال آّب شور به محل نزدیک گفت: حوضچه های تبخیری پساب نیشکر و تبعات آن هنوز در خوزستان فراموش نشده بنابراین چگونه می توان دوباره چنین طرحی اجرا کرد؟

وی با بیان اینکه سازمان حفاظت محیط زیست وقت در مساله سد گتوند ضعیف عمل کرده گفت: چهار دانشگاه معتمد در این طرح همکاری کردند که تا کنون از عملکرد این دانشگاه ها هیچ گزارشی ارائه نشده و پاسخگوی مردم نیستند.

کرمی درخواست فعالان محیط زیست را برچیدن سد گتوند اعلام کرد و افزود: این سد می تواند در توریسم مورد استفاده قرار گیرد و نباید برای منافع اقتصادی سلامت و محیط زیست خوزستان را فدا کرد.

سد گتوند علیا، بلندترین سد خاکی کشور و آخرین سد روی رودخانه کارون است که در۲۵ کیلومتری گتوند در خوزستان قرار دارد.

آنطور که کارشناسان می گویند جانمایی اشتباه این سد باعث شده که سازند نمکی گچساران در مخزن سد قرار گیرد و انحلال نمک این سازند باعث شور شدن آب مخزن و رودخانه کارون شده است. این سد در سال ۹۱ آبگیری شده است.

شوری (EC) آب دریاچه سد از پنج هزار واحد (میکروموس) تا ۱۶۰ واحد در مخزن سد برآورد شده است.

مطالعات علاج بخشی سد گتوند در سال ۹۴ به موسسه آب دانشگاه تهران واگذار شده و این موسسه گزارش خود را به سازمان مدیریت و برنامه ریزی (کارفرمای مطالعات) ارائه داده اما با گذشت چندین ماه از تصویب مطالعات، تصمیم نهایی در مورد سد گتوند اتخاذ نشده است.