هورنیوز – بحران کم آبی و بی‌آبی در کشور که از آن تحت عنوان خشکسالی توسط کارشناسان هشدار داده می‌شود چندسالی است که شروع شده و  درحال گسترش است. خشکسالی دهه ۸۰، از سال ۸۶ آغاز شد و این فاجعه همچنان ادامه دارد و تا کنون خسارات بسیاری را به کشور وارد کرده است. از طرفی، کارشناسان و صاحبنظران نیز این خشکسالی را شدیدترین خشکسالی در ۴۰ سال اخیر ارزیابی کرده‌اند.

به اعتقاد کارشناسان از جمله عواملی که بحران خشکسالی درسال‌های اخیر را تشدید کرده و  کم توجهی‌های منجر به افزایش روند رشد این پدیده  را می‌توان برداشت و استفاده نادرست از منابع زیرزمینی آب دانست. همچنین از دیگر دلایلی که دراین خصوص باید مورد تأکید قرار داد، شیوه‌های نادرست آبیاری و استفاده غیراصولی از آب در بخش‌های مختلف صنعتی است. در این میان، تصفیه نکردن آب و راه‌اندازی نشدن سامانه‌های فاضلاب هم از دیگر دلایل تشدید بحران خشکسالی و بی‌آبی در کشور است. به همین دلیل باید توجه خاصی به شیوه درست استفاده از آب در کشور داشته باشیم.

کاهش ۶ درصدی بارندگی
«شاهرخ فاتح»، رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی در گفت‌ و‌ گو با «ایران» با اشاره به اینکه اندازه‌گیری بارندگی و دما مبنای پایش خشکسالی هواشناسی در کشور است، اظهار داشت: از اول مهر ماه سال ۹۵ تا ۱۰ اردیبهشت ماه امسال در کشور حدود ۱۹۶ میلیمترمکعب بارش اتفاق افتاده که درمقایسه با شرایط بلندمدت (۲۰۹ میلیمتر بارش درهمین بازه زمانی) ۶ درصد کاهش بارندگی داشته‌ایم. وی درباره بررسی‌های بارشی نسبت به بازه زمانی مشابه در بلندمدت(از اول مهر ماه سال ۹۵ تا ۱۰ اردیبهشت ماه سال ۹۶) در برخی  استان‌ها گفت: در این مدت استان‌هایی مانند خوزستان ۴۱ درصد، یزد ۴۰ درصد، کهگیلویه و بویراحمد ۳۵ درصد، خراسان جنوبی ۲۷ درصد و اصفهان ۲۶ درصد کاهش بارندگی داشته‌اند، البته استان‌هایی هم داشته‌ایم که دراین مدت زمانی از بارش‌های خوبی برخوردار بوده‌اند. استان‌هایی چون کرمان، قم و فارس هر کدام ۲۷ درصد، استان مرکزی ۲۴ درصد و تهران نیز نسبت به بلندمدت ۱٫۵ درصد افزایش دریافت بارش داشته‌اند.

پشت سر گذاشتن فروردین ماه گرم در کل کشور
رئیس مرکز ملی خشکسالی درباره اختلاف میانگین دمای فروردین ماه سال ۹۶ نسبت به بازه زمانی مشابه در بلندمدت بر حسب درجه سلسیوس افزود: شرایط دمای کشور در فروردین ماه سال ۹۶ به گونه‌ای بود که تعداد زیادی از استان‌ها شاهد افزایش و تعداد معدودی نیز شاهد کاهش دما نسبت به حد طبیعی بلند مدت خود بودند و درمجموع کل کشور به میزان ۱٫۳ درجه سلسیوس از شرایط طبیعی فروردین ماه خود گرمتر بود. بر این اساس، استان‌های گلستان ۰٫۲ درجه سلسیوس، آذربایجان شرقی و استان البرز هر یک به ترتیب ۰٫۱ درجه سلسیوس سردتر و استان‌های خراسان جنوبی، کرمان و یزد به ترتیب ۷٫۲، ۳٫۲ و ۲٫۲ درجه سلسیوس گرم‌تر از شرایط دمایی طبیعی خود در این ماه بوده‌اند.

مواجه بودن ۸۵ درصد از مساحت کشور با درجه‌های مختلف خشکسالی
براساس محاسبات انجام شده در مرکز ملی خشکسالی سازمان هواشناسی کشور، درمجموع ۸۵ درصد از مساحت کشور با درجه‌های مختلف خشکسالی مواجه بوده که از این میان ۵٫۲۵ درصد با خشکسالی خفیف، ۷٫۲۶ درصد با خشکسالی متوسط، ۵٫۲۴درصد از خشکسالی شدید و در نهایت ۳٫۸ درصد از مساحت کشور با خشکسالی بسیار شدید همراه بوده است. حدود ۲ درصد از مساحت کشور هم با ترسالی و مابقی اراضی کشور از شرایط طبیعی خود براساس شاخص مذکور برخوردار بوده است. وی درباره پیش‌بینی وضعیت بارش‌ها تا پایان سال زراعی(مهر ماه سال ۹۵ تامهر ماه سال۹۶) گفت: براساس خروجی مدل‌های پیش‌بینی فصلی صادره از پژوهشکده اقلیم شناسی، تاپایان سال زراعی جاری انحراف میزان بارش نسبت به بلند مدت در کشور و اغلب استان‌ها تقریباً به همین وضعیتی است که تاکنون شاهد آن بوده ایم و احتمالاً با همین شرایط فعلی سال زراعی را به پایان خواهیم رساند.

چهارمحال و بختیاری وارد نهمین سال خشکسالی شد
«علی محمدی مقدم»، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری هم درگفت‌و‌گو با «ایران» اظهار داشت: این استان وارد نهمین سال خشکسالی شده، این درحالی است که قبل از وقوع پدیده خشکسالی این استان تأمین‌کننده ۱۰ درصد آب شیرین کشور بود. این استان همچنین در تولید آب شیرین سد کارون بیشترین سهم را داشت و هم‌اکنون نخستین استان در تولید آب کارون شمالی است.

کاهش زمان ماندگاری برف در چهارمحال و بختیاری
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری با اشاره به اینکه طی ۹ سال خشکسالی در استان خیلی از چشمه‌ها خشک شده و منابع آب زیر زمینی نیز کاهش پیدا کرده تصریح کرد: شرایط توپوگرافی(ویژگی‌های فیزیکی سطح زمین) استان به گونه‌ای است که موجب می‌شود ۸۰ درصد از نزولات آسمانی از استان خارج  شود و به دشت‌های استان نریزد. کاهش ماندگاری برف در استان هم از دیگرعوامل خشکسالی است. قبلاً تا ۸ ماه از سال در چهارمحال و بختیاری ماندگاری برف داشتیم، اما اکنون این زمان به یک ماه رسیده و ۷ ماه کاهش پیدا کرده است.

منفی شدن بیلان آب ۸ دشت استان
محمدی مقدم بهره برداری‌های بی‌رویه از جمله حفر چاه‌های مجاز و غیرمجاز را از ۱۱علل ممنوعه شدن ۸ دشت از ۱۱ دشت چهارمحال و بختیاری عنوان کرد و گفت: ۳ دشت باقی مانده هم کم کم به سمت ممنوعه شدن پیش می‌روند و در صورت ادامه این روند امنیت کشاورزی استان با کاهش تولیدات به خطر خواهد افتاد. تولیدات باغی و نوع کشت‌ها در استان چندسالی است که کاهش پیدا کرده است. قبل از خشکسالی در استان کشت برنج داشتیم اما اکنون به دلیل کاهش آب و خشکسالی کشت این محصول کمتر شده است.

بی توجهی به آبخیزداری از دلایل اصلی کاهش آب و خشکسالی
وی بی‌توجهی به مسأله آبخیزداری را از دلایل اصلی کاهش آب و خشکسالی در استان عنوان کرد وافزود: تنها راه برون رفت از خشکسالی توجه به آبخیزداری و آبخوان‌داری است. متأسفانه همیشه به این بخش کمترین اعتبارها اختصاص یافته درحالی که با توجه به این موضوع می‌توان از روند پیشرفت خشکسالی جلوگیری کرد.

اختصاص اعتبار به آبخیزداری
مدیرکل منابع طبیعی وآبخیزداری چهارمحال و بختیاری تأکید کرد: سالانه ۳۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز داریم تا فقط سالی ۲ درصد از مساحت استان را تحت پوشش عملیات آبخیزداری قرار دهیم در حالی که کل اعتبارات اختصاص داده شده تاکنون ۲۸ میلیارد تومان بوده است. محمدی مقدم با انتقاد از اعتبارات کلانی که به سدهای کارون ۳ و ۴ اختصاص داده می‌شود، خاطرنشان کرد: این اعتبارها را به آبخیزداری یا آبخوان داری‌ها اختصاص دهند، البته ناگفته نماند این سدها سالانه ۹۶۰ میلیارد تومان درآمدزایی دارند. اگر وزارت نیرو ۵ درصد از درآمدی را که از این ۲ سد به‌دست می‌آورد  در اختیار منابع طبیعی قرار دهد جلوی فرسایش خاک هم گرفته می‌شود.
سدهای خاکی در تابستان آب  ندارند.

وی با اشاره به اینکه از دهه ۷۰ به بعد ۷۲ سد خاکی در استان ایجاد شده، گفت: سدهای خاکی ما در گرمای تابستان آب ندارند. آب‌ها به زمین نفوذ می‌کنند و در حقیقت آبی در سدها برای بخار شدن وجود ندارد. سدهای آبخیزداری باید در بالادست زده شوند تا آب بتواند به دشت‌ها نفوذ پیدا کند، اما ساخت سد در پایین دست که بیشترازسوی وزارت نیرو انجام می‌شود، کمکی به دشت‌ها نمی‌کند.