عاشقان ایرانی تلگرام

در حالی که در سراسر جهان واتس‌اپ، مسنجر فیس‌بوک و وایبر گزینه‌های اصلی کاربران برای ارسال پیامک است اما تلگرام در ایران نخستین انتخاب کاربران برای ارسال پیام‌هایشان است. این سرویس پیام‌رسان به گفته شورای عالی فضای مجازی (پاییز سال گذشته)، در ایران نزدیک به ۲۴ میلیون کاربر دارد. تلگرام با هر بار به روزرسانی، قابلیت‌های جدیدی را در اختیار کاربرانش می‌گذارد و همین قابلیت‌ها این سرویس را از یک سرویس پیام‌رسان صرف خارج کرده است. اضافه شدن مکالمه صوتی نیز آخرین قابلیت کاربردی این پیام رسان است، هرچند که این قابلیت در ایران و به دستور مقام‌های  قضایی مسدود شده است. اما یکی دیگر از امکانات این پیام رسان که باعث استقبال از آن در ایران شده، قابلیت ساخت «کانال» یا همان«Chanel» است. کانال یک رابطه یک سویه است که در آن تنها ادمین یا ایجاد‌کننده کانال می‌تواند با کاربرانش مطالبی را به اشتراک بگذارد. رشد کانال‌های تلگرامی و دسترسی به مطالب مختلف از جمله مطالب سرویس‌های فیلتر شده‌ای مانند توئیتر در مقطعی از زمان حتی باعث شده عده‌ای از مخالفان این پیام‌رسان درخواست مسدود‌سازی این سرویس را بدهند. در نهایت اما وزارت ارتباطات در طرحی خبر از ساماندهی کانال‎های تلگرامی  داد تا جلوی فعالیت کانال‌های غیراخلاقی و مخالف با ارزش‌های کشور گرفته شود. زمستان سال گذشته و براساس آنچه شورای عالی فضای مجازی اعلام کرد بیش از ۱۰۰ هزار کانال ایرانی در تلگرام وجود دارد و در طول یک شبانه روز بیش از یک میلیون و ۲۰۰ هزار مطلب در فضای کانال تلگرام تولید می‌شود. از سوی دیگر به طور متوسط هر مطلب حدود ۵۰۰ هزار بار در روز دیده می‌شود و برخی از کانال‌ها بیش از یک میلیون عضو دارند. به گفته ابوالحسن فیروزآبادی، دبیرشورای عالی فضای مجازی، در راستای ساماندهی کانال‌های تلگرامی تا زمستان سال ۹۵، ۲۵۰۰ کانال در سامانه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ثبت‌نام کرده‌اند.

بازار میلیونی خرید و فروش کانال

رشد استفاده از کانال‌های تلگرامی یک بازار پرسود به نام خرید و فروش کانال‌هایی با کاربران چند صد هزار نفری را نیز به راه‌ انداخته است. از اواخر تابستان سال ۹۴ که قابلیت ساخت کانال به سرویس تلگرام اضافه شد گروهی شکل گرفتند که با قیمت‌گذاری روی برخی کانال‌ها، سود قابل توجهی را در این بازار جابه جا می‌کنند. کافی است کلمه «خرید و فروش کانال‌های تلگرامی» را در گوگل جست‌و‌جو کنید. نتیجه این جست‌و‌جو شما را به ده‌ها سایت می‌رساند که با روش‌های مختلف می‌خواهند به افرادی که به دنبال کانال خاصی برای تبلیغات خود هستند کمک کند. حالا تنور خرید و فروش کانال‌های تلگرامی در ایام انتخابات داغ‌تر هم شده تا جایی که مدیر یک کانال تلگرامی که کاربران آن نزدیک به ۱۰۰هزار نفر هستند  اعلام می‎‌کند در چند هفته اخیر پیشنهاد‌های بالایی را از سوی یک جناح سیاسی برای فروش کانالش دریافت کرده است. او که به دلایل مشخصی حاضر به فاش شدن نام خود و کانالش نیست در این خصوص می‌گوید: «در این دوره انتخابات جریاناتی هستند که برای خرید کانال‌های خبری و نشریات تلاش قابل‌ توجهی انجام می‌دهند اما اصولاً چون یکسری کانال‌های خبری مشخصی داریم که دوست‌ ندارند کانال خود را به فروش برسانند این افراد از راه دیگری مانند پرداخت هزینه به مدیر کانال از آنها می‌خواهند تا خبرهایی به نفع آنها در کانال‌هایشان منتشر کنند. در این بین کانال‎هایی هم که حاضر به فروش یا انتشار اخبار خاصی نشدند از بین رفتند.» وی با اشاره به پیشنهاد‌هایی که از سوی یک جریان سیاسی برای خرید کانال تحت مدیریتش شده می‌افزاید: «از برخی ستاد‌های انتخابات با ما تماس گرفته شده که چرا به نفع ما پست نمی‌گذارید  یا در حال گذاشتن پست‌هایی علیه ما هستید در نهایت به من پیشنهاد ۳۰ میلیونی برای خرید کانال را داده‌اند که من حاضر به قبول این پیشنهاد نشده‌ام.» او تأکید می‌کند که در حال حاضر برخی ستاد‌های انتخاباتی بیشتر از اینکه به دنبال خرید کانالی باشند به دنبال این هستند تا ادمین کانال‌ها را به سمت خودشان جذب کنند. براساس اظهارات وی، یکی از کانال‌هایی که برخی در ایام انتخابات اخیر به دنبال آن بودند ۱۷۰ میلیون تومان قیمت‌گذاری شده بود که در نهایت نیز به دلایلی این کانال از دسترس خارج شد.

فرید اسماعیلی، مدیر یکی از سایت‌های خرید و فروش کانال تلگرام، با اعلام اینکه خرید و فروش کانال‌های تلگرامی در ایام انتخابات با افزایش قابل توجهی همراه شده است، می‌گوید:«جریان خرید کانال در دو سه هفته اخیر با افزایش چشمگیری همراه بوده است. مراجعه‌کنندگان زیادی داشته‌ایم که از ما تقاضای خرید کانال‌های خبری داشته‌اند اکثر آنها هم کانال‌های با کاربران بالای ۵۰۰ هزار نفر را می‌خواهند. البته در برابر اینکه تقاضا برای خرید کانال بیشتر شده عرضه با کاهش روبه رو بوده است. چرا که کانال‌هایی با کاربران بالای ۵۰۰ هزار نفر ترجیح می‌دهند به جای فروش کانال از راه تبلیغات درآمد کسب کنند.» براساس اظهارات وی برخی از افراد در این ایام وقتی نمی‌توانند کانال‌های خبری مورد نظر خود را خریداری کنند درخواست دریافت کاربران فیک یا غیرواقعی را می‌دهند تا از این راه تنها پرستیژ کانالشان را حفظ کنند

او در پاسخ به اینکه ارزش یک کانال چگونه مشخص و در نهایت قیمت‌گذاری می‌شود اعلام می‌کند که ارزش یک کانال به تعداد اعضای آن و میزان بازدید یا view هر پست برمی‌گردد. اسماعیلی تصریح می‌کند:«به طور متوسط هر هزار کاربر یک کانال بین ۵۰ تا ۶۰ هزار تومان قیمت‌گذاری می‌شود. البته اگر کانالی تعداد کاربر بالایی داشته باشد اما تعداد بازدید آن کم باشد قیمت‌گذاری روی آن متفاوت است. برای مثال ممکن است کانالی ۱۰۰هزار کاربر داشته باشد اما بازدید از پست آن در روز ۵ هزار نفر باشد چنین کانالی برای هر هزار کاربر بین ۲۰ تا ۲۵ هزار تومان قیمت‌گذاری می‌شود. در مقابل اگر پست کانالی با ۱۰۰ هزار کاربر تعداد بازدید بالایی داشته باشد و ۴۰ درصد بیشتر اعضای کانال یک پست را مشاهده کنند به اصطلاح این کانال fresh یا ارزشمند است. چنین کانالی براساس هر هزار کاربر بین ۶۰ تا ۷۰ هزار تومان قیمت‌گذاری می‌شود.» اسماعیلی اعلام می‌کند که در روزهای انتخابات ریاست‌جمهوری دوازدهم یک جریان سیاسی برای اطلاع رسانی‌های خود یک کانال ۱۲۰ هزار نفری خبری را با قیمت ۳۰ میلیون خریداری کردند.

او در خصوص اینکه این کار قانونی است یا خیر نیز اعلام می‌کند که خرید و فروش کانال مانند خرید و فروش دارایی یک فرد کاملاً قانونی است. اما اسماعیلی در پاسخ به این سؤال که اگر این کار قانونی است چرا هیچ یک از سایت‌های فعال در این زمینه نماد الکترونیک ندارند، می‌گوید: «اکثر سایت‌های فعال در این زمینه مقدمات دریافت نماد الکترونیک را انجام داده‌اند و نامشان هم در ستاد ساماندهی نماد الکترونیک ثبت شده است اما به این دلیل که سایر مراحل دریافت این نماد پیچیده است و نیاز دارند ۴ مجوز مختلف از نهاد‌های دیگر را دریافت کنند پیگیری دریافت نماد را رها می‌کنند.»

فرزاد نجاریان، مدیر تبلیغات کانال‌های تلگرام نیز از دیگر افرادی است که اعلام می‌کند رشد خرید و فروش کانال‌های تلگرامی در چند ماه اخیر نسبت به ۶ ماه گذشته رشد صعودی داشته است. نجاریان  در خصوص اینکه پدیده خرید و فروش کانال تلگرام مختص به ایران است یا در کشور‌های دیگر نیز دیده می‌شود، می‌گوید: «با توجه به اینکه محبوبیت تلگرام در بین کاربران ایرانی بیشتر از کشورهای دیگر است و با توجه به تعداد کانال‌هایی که در ایران فعال است به نظر می‌رسد فعالیت تجاری در این خصوص تنها مربوط به ایران باشد.» براساس اظهارات وی فعالیت در این بازار به شکل‌های گوناگونی دیده می‌شود. گروهی با فروش کاربران غیرواقعی به گروه دیگر کسب درآمد می‌کنند. گروهی دیگر هم که کانالی را از فردی خریداری کرده‌اند، در نهایت با تغییر اسم و محتوای کانال آن را با رقم بالاتری به افراد دیگری به فروش می‌رسانند.

در این بین هم افرادی هستند که با گرفتن تبلیغات و انتشار آن در یک کانال کسب درآمد می‌کنند. اما در این بازار پرسود خرید و فروش وجود کلاهبرداری هم دور از انتظار نیست تاجایی که به گفته نجاریان برخی با ارائه فیش جعلی یک کانال را به رایگان صاحب می‌شوند یا از سوی دیگر یک کانال را با رقمی بالا خریداری می‌کنند و بعد از معامله متوجه می‌شوند که کاربران کانال‌شان غیر واقعی هستند. نجاریان تأکید می‌کند بهتر است افرادی که به دنبال خرید یا فروش کانال خود هستند از طریق سایت‌های واسطه‌ای صاحبنام در این بازار کمک بگیرند و قبل از هر کاری به توافقنامه‌ای که در اختیارشان قرار می‌گیرد توجه دقیقی داشته باشند.