مقدمه

بهار،فصل زیبایی است . گلها و ریاحین ، زندگانی از سر گرفته، پرندگان زیبا با گلهاعیش دارند.هوا طراوت فوق العاده ای پیدا می کند وخلاصه از در و دیوار نشاط برمی خیزدورخ تازه می کند.

بهار آهسته آهسته می آید چه خوش وفرح افزا است که راه دامان طبیعت در پیش گیریم طبیعتی که خزانی طولانی پیدا شده و همه چیز نووسبز است، آنجا که سبزه های مخملی زیبا دامنه ی کوهها را می آراید  آنگاه پس از آنکه روح را از آن همه زیبایی سیراب نمودیم، سر به سوی آسمانها برداشته خدای بزرگ رابیش از همه ستایش کنیم.

نوبهار است درآن کوش که خوش دل باشی

که بسی گل بدمد بازتو درگل باشی (حافظ)

برگزاری جشن نوروز

نوروز،از جشن های باستانی ایرانی است که امروزه در محدوده جغرافیایی وسیعی در کشورهای ایران، آذربایجان ،افغانستان ، تاجیکستان، ترکمنستان، ازبکستان،قیرقیزستان،قزاقستان وبخش های کردنشین کشورهای عراق وترکیه و سوریه ، در روز ۱فروردین (۲۱ مارس) هرسال برگزار میشود. برگزاری جشن نوروز همچنین در زنگبار واقع در افریقای شرقی ، هند، پاکستان و چین که در قدیم سکونتگاه ایرانیان مهاجر بوده رواج دارد. روز جشن بزرگ نوروز در آغاز فصل بهار؛ نوروز و آغاز سال نو برگزار میشود.

در سعد باستان (و امروزه در میان ارمنیان) از نوروز با نام ((نوسرد/ نوسرد/نوسرد)) یاد می شده است که معنای ((سال نو)) را می دهد .( در اوستایی ((سرذه )) به معنای سال خورشیدی ). در بدخشان با نام ((شگون بهار ))، در (( شغنان )) ( در تاجیکستان در کرانه ی رود (( پنج )) بنام ((خدر ایام ))  ( بزرگترین روزها) و در بابل باستان ودر نخستین روز ماه (( نیسان)) بنام جشن ((اکتیو)) ( سومری ((ز گموک)) شناخته می شده است . با شکوه ترین مراسم نوروزی ، امروزه با نام های (( سیرلاله ( جشن گل لاله) / جنده بالا ( بالا کردن درفش)) در شهر مزار شریف افغانستان ( آریانای باستان ) ودرنزدیکی بلخ کهن ، همراه با برافراشتن درفشی برگرفته از درفش کاویانی ایران ، برگزار می شود.
مراسم مهم در نوروز شامل لباس وپو

شاک نو، سفره هفت سین، خانه تکانی، دیدو بازدید،مسافرت، تبریک سال نو ، حافظ خوانی، عیدی دادن وخوردن آجیل وشیرینی ، روشن کردن شمع ورفتن سرمزار درگذشتگان است.
هفت سین

از تمامی این نمادهای باستان تنها هفت سین همچنان اصیل و پر اهمیت جایگاه خود را نزد توده ایرانیان حفظ کرده است.

هفت سین سفره هفت سین عبارتند از :
۱٫ سبزه

نماد وفور نعمت ، سبزی، شادابی وباروری خاک است. روزی ویژه درسال  به نام « سیزده بدر»

در پایان عید نوروز هست که در سبزه دراین جشن همگانی نقشی ویژه دارد. همه ی مردم دراین روز از خانه به کوه ودشت می روند وهر خانواده یک ظرف سبز به همراه دارد که درطول این سیزده روزدر ظرف کوچکی مقداری دانه معمولاً گندم می ریزند ودر روز سیزده بدر آن را به صحرا برده ودر آنجا می اندازند تا آن سال برایشان سرشار از نعمت و شادی و سرسبزی باشد.

سبزه ظرفی است که در آن برخی از حبوبات را رویانده اند وازنشانه های نوروز واجزای سفره هفت سین است. سبزه از جوانه گندم،جو وعدس رویانده می شود. معتقدند که شادابی وخرمی را در طول سال به همراه دارد.مرسوم است که سبزه را تا روزسیزدهم نوروزکه به سیزده به در خوانده می شود نگاه داشته و همراه با آن بدی ها وکدورت ها را دور بریزند.همچنین برخی معتقدند که گره زدن سبزه در روز سیزده به در سبب باز شدن بخت جوانان دم بخت می شود.
۲٫سمنو

سمنو از جوانه گندم است،گندمی که از مقدس ترین گیاهان وسرشار از ویتامین هاست . در اوستا آمده است که : (( کسی که گندم می کارد ، نیکی می کارد))
گندم در زندگی ایرانیان و تغذیه آنها نقش اساسی دارد وبرای آن احترامی خاص قائل هستند، حتی تا چند سال پیش اگر تکه ای نان در کنار خیابان افتاده بود، آن را بر می داشتند، می بوسیدند . به کناری می گذاشتندتازیر پا نباشد.سمنو نماد زایش وباروری گیاهان است.

سمنو پزان توسط بانوان و بیشتر به صورت گروهی انجام می گیرد و سرشارازاعتقادات مذهبی است. زمان نسبتاً طولانی تهیه و پخت سمنو،آن را با آداب ویژه و رمزآلودی آمیخته که با مشارکت همسایگان و نیت خاص هریک از آنان صورت می پذیرد.

۳٫ سنجد

نماد عشق و دلباختگی است و معتقدند که بوی سنجد محرک نیروی جنسی است که به زایندگی می انجامد. در بسیاری از زیارتگاه ها و امامزاده ها درخت سنجد و به نیت بچه دارشدن نوعروسان به آن دخیل می بستند.
۴٫ سیر

گیاهی شفابخش ودارای خواص طبی است که در میان سایر گیاهان یک استثناء است واعتقاد براین بود که نیروی اهریمن از آن می گریزد و باعث سلامتی نفس می شود.

روزی هم به نام سیر سور وجوددارد که به شکرانه آفرینش سیر ایرانیان جشن می گرفتند ودراین روز با غذای خود سیر فراوان می خوردند.
۵٫ سنبل

نمادکامیابی وشادابی است وسنبل گلی کمیاب وبسیار زیبا است.

۶ سیب

از جمله مهمترین نمادهای سفره است. نماد عشق و زایش است.میوه ای که آدم وحوا دربهشت خوردند ایرانیان معتقدند که اگر زن حامله هر روز یک دانه سیب بخورد ، فرزندش زیبا می شودوجهت سلامتی بسیارمفیداست.
۷٫ سکه

نماد ثروت ودارای است .عیدی دادن نیز نماد فراوانی ، برکت وبخشش است .در روز عید بزرگترها و به کوچکترها هدیه می دهند ودرسفره هفت سین نیز تعدادی سکه می گذاشتند که هنگام دید وبازدید هدیه می دادند . سکه نزد ایرانیان نماد ضد فقراست.
از جمله چیزهای دیگری که در سفره هفت سین وجود دارد میتوان اینها را نام برد.
سفره:

نماد برکت است واز دیرباز مورد احترام ایرانیان بوده است ودر بردارنده ی  بقیه هفت سین است.
تخم مرغ رنگ شده :

نماد نطفه و زایش است که آن را رنگ می کنند و با اشکال و رنگ های مختلف سرسفره میگذارند.

نشانه رنگارنگی نژادهای مختلف بشری و تاکید بر اینکه بنی آدم اعضای یکدیگرند.
آیینه:

نماد زندگی وکردار آدمی است .آینه وکتاب مقدس همواره درکنار یکدیگر ند. امروزه نیز آینه و قرآن نزد زوج های جوان ایرانی نخستین ونمادی ترین جزء ورود به محل زندگی است.
آب و ماهی قرمز :

این دوجدایی ناپذیر، نماد آناهیتا ، خدای باران هستند . ماهی نماد حرکت وشادابی وعدم سکون است.ماهی قرمز نماد سال نو چینی است ودر کمتر از یک قرن پیش درکنار سفره هفت سین پارسی جای گرفته است .در آیین پارسی ،انارویا سیب سرخ را برآب قرار می دهند.

شمع به تعداد اعضای خانواده برای آرزوی شادی و روشنایی زندگی آنهاست .

تحویل سال نو

به هنگام تحویل سال همه اعضای خانواده جامه های تازه خود را پوشیده ودور سفره هفت سین گرد می آیند پدر بزرگ ومادربزرگ در بالای سفره و پس از آنها پدرومادر وفرزندان در کنار سفره می نشینند .عقیده بر این است که به هنگام تحویل سال همگی  باید قرآن را برداشته واندکی از آن را میخواند . قبل از تحویل سال همه اعضای خانواده دعای تحویل سال رابارها زیر لب زمزمه می کنند: «یا مقلب القلوب والابصار ، یا مدبر الیل و نهار ، یا محول الحول و الاحوال ، حول حالنا الی احسن الحال»

از دیگر عقاید این است که آینه ی را به صورت خوابیده در سفره قرار داده وتخم مرغی را روی آن قرار می دهند ومی گویند که به هنگام تحویل سال این تخم مرغ تکان می خورد . این عقیده از آنجاسرچشمه می گیرد که گفته اند کره زمین برروی شاخ گاوی قرار گرفته است و هرگاه گاو کره زمین را از یک شاخش به سمت دیگر پرتاب می کند این موقع تحویل سال است. هنگام تحویل سال توپ شلیک می شد که از صدای آن همه متوجه تحویل سال نو می شدند و آنگاه همگی به روبوسی مشغول شده و فرارسیدن سال جدید را به یکدگیر تبریک می گفتند وپس از آنکه بزرگترها عیدی های کوچکتر ها را که معمولاً سکه ویا اسکناس بوده است از لای قرآن در آورده وبه آنها می دادند . پس از آن ، بسته به هنگام تحویل سال که اگر روز باشد فوراً افراد کوچکتر فامیل به دیدن بزرگترها رهسپار می شوند و معمولاً ناهار یا شام روزاول عید را درمنازل بزرگان خویش صرف می کنند درروز اول عید رشته پلو می خورند تابه این وسیله در سال جدید سر رشته کارها دستشان آمده وتاپایان سال از دستشان خارج نشود یا سبزی پلو با ماهی که هم در آن سبزی طبیعت هست و هم ماهی که نماد آب و زندگی است.

آنان در سیزدهمین روزبهار ،تابستان وپاییز، جشنی همراه با سرکشی به طبیعت در ستایش «تیشتر» ایزد بارندگی برگزار می کنند .در دوم اردیبهشت ، جشن گرد آوری گل ها وگیاهان دارویی ؛ در آغاز تابستان ، جشن بلند ترین روز سال و کمال خورشید ؛ در ششم تیر، جشن شکفتن گل «نیلوفر»؛ در پانزدهم تیر، جشن کهن ترین مراسم « خام خواری» شناخته شده در جهان ؛ در هجدهم مرداد ، جشن نوشیدنی های گوناگون به نام « می خواره » در نخستین و شانزدهمین روز مهر ، جشن گرامیداشت « آناهید » ستاره آب های روان ویکی گرامیترین ایزد بانوان اسطوره ای ایران ؛ در آغاز زمستان ، جشن زایش خورشید ؛ در پانزدهم دی ، جشن کهن هنرمندان و پیکر تراشان به نام « بتیکان» همراه با ساخت تندیس های گوناگون ؛ در بیست ودوم بهمن ، جشن «بادروزی» در ستایش باد وآسمان پاک ؛ و همچنین جشن های پرشمار دیگری برای گلاب گیری ،برای آغاز فصل کشاورزی ، برای بارش نخستین برف سال ؛ برای شکفتن گل سرخ (شقایق) ،برای فصل چیدن انگور ، انار و فندق ،اینها نمونه هایی اندک از آیین های پرشمار سالانه ایرانی است.

مهمترین ویژگی نوروز در همبستگی وهمزیستی همه مردمان است. مردمانی که با گرد آمدن برکنار یکدیگر، از کدورت ها دوری می جویند.وبا دیدار از بزرگسالان ، سپاس و قدرشناسی خودرا تقدیم آنان می کنند . بزرگسالانی که به کودکان مشتاق ، تخم مرغی ارزانی می دارند که نماد گیتی وزمین است . مادر بزرگانی که ظرفی از سبزه های تازه پرورانده خودرا به فرزندان پیشکش میکنند و جوانانی که چه دلبستگی ژرفی به سبزه ای دارند که از دستان مادربزرگ خود برگرفته اند . سبزه ای که مادر بزرگ در سراسر اسفند ماه ، همچو فرزندی نازنین پرستاری اش می کرد. بر بالای آن رو اندازی می گسترد وچندین بار در روز آن آب می پاشید .بارها آنرا جابجا میکرد تا همواره در پرتو نورخورشید باشد. هر روز بارها آنرا تماشا می کرد تا سرزدن «نخستین جوانه » های آنرا ببیندو به همه خبر بدهد.
نگاهبانی و گرامیداشت طبیعت وزیست بوم های بشری وجامعه آرام ،آزاد و شاد، در گذر هزاران سال همواره برای ایرانیان وظیفه ای بزرگ ومقدس دانسته می شده است .بسیاری از باورها ، آیین ها وجشن های ایرانی از پدیده های طبیعت برخاسته واز آن الهام گرفته شده است.

نتیجه گیری :

اصالت هنر اسلامی واندیشه ی ایرانی در پیوند ی مبارک متجلی است نوروز نه فقط جشن شادی ها بلکه توجه به آیین گذشتگانمان برای حفظ موهبت های خدادادی است ویادمان باشد قرنی راکه مغول از شرق وصلیبی ها از غرب کشورمان را حمام خون ساختند اما هنوز با صلابت وپرشکوه نوروز رابرای ستایش بیشتر پروردگار مان جشن می گیریم.

منابع و ماخذ :

۱٫ رضا مرادی غیاث آبادی
* نوروز نامه ، پنجاه گفتار در زمینه پژوهش های ایرانی
۲٫ دکتر علی شهبازی ، انشاء و نامه نگاری
۳٫ دکترعلی شریعتی ،کویر
۴٫ کیوان سالمی فیه ، فرهنگ باستانی جشن های ایرانی
۵٫ زهرا مهذب « چرا هفت سین » کیهان فرهنگی ش. ۹۶ (۱۳۷۲)