بازگشت کانون‌های گردوخاک به حالت اولیه با “پخش سیلاب”
هورنیوز – دکتر علیرضا زراسوندی در نشست “هم‌اندیشی دولت و دانشگاه و بررسی مشکلات زیست‌محیطی خوزستان” که امروز، یک‌شبنه ۱۵ اسفندماه در دانشگاه شهیدچمران اهواز برگزار شد، اظهار کرد: گردوخاک را به‌عنوان یک پدیده طبیعی می‌شناسیم یعنی زمین باعث به وجود آمدن آن شده اما زمین پروسه‌ای دارد و جایی خود را تخریب و در جای دیگر، خود را بازسازی می‌کند.
وی افزود: در طوفان‌های مختلف گردوخاک در دنیا که با محوریت چین اتفاق می‌افتاد، با بررسی که این کشور انجام داد، نشان داده شد که اگر بدترین شرایط ممکن که مهم‌ترین آن خشکسالی است در منطقه‌ای حاکم شود، بین ۵۰ تا ۵۵ سال زمان می‌برد تا آن منطقه غبارخیز و مستعد کانون گردوخاک شود، اما اگر در ادامه فعالیت‌های انسان‌زاد به آن اضافه شود، یعنی دبی رودخانه کم شود، حق‌آبه داده نشده، فعالیت‌های عمرانی بدون ارزیابی زیست‌محیطی انجام و کشاورزی از حالت سیستماتیک خارج شود، منجر به ان خواهد شد که آن بازه زمانی ۵۵ ساله به ۲۰ یا ۳۰ سال کاهش یابد.
رئیس بنیاد نخبگان استان خوزستان ادامه داد: اساساً استان ما به علت اقلیم خشک و نیمه‌خشک روی کمربند گردوخاک خاورمیانه قرار دارد. در ۲۵ سال گذشته گردوخاک در استان به‌صورت مستند وجود داشته اشت؛ همچنین ۱۰۰ سال به‌صورت اظهاری و اقراری از گذشتگان، خاک وجود داشت، با این تفاوت که در گذشته تنها ۲ مورد اتفاق می‌افتاد اما اکنون ۹۰ مورد در سال اتفاق می‌افتد.
زراسوندی با بیان اینکه آنچه مهم است ماندگاری خاک و وقوع گردوخاک با ماندگاری متفاوت است، توضیح داد: وقوع به معنای زمانی است که گردوخاک اتفاق می‌افتد و از منشأ به مقصد می‌رسد و ما حتی در زمان وقوع نیز در دنیا رکورددار شده‌ایم. این‌گونه نیست که بتوانیم امروز یا فردا این اتفاقات را درست کنیم، اما وقتی کانون گردوغبار با یک کلان‌شهر یک میلیون نفری ۱۵ کیلومتر فاصله داشته باشد زمان وقوع به ۱۰ دقیقه می‌رسد و هیچ جای دنیا چنین چیزی وجود ندارد.
وی افزود: نباید ریزگرد را با گردوغبار و گردوخاک یکسان بدانیم و این‌ها از هم جدا هستند. ما دو نوع کد گردوخاک در هواشناسی داریم. این کدها ۰۶ و ۰۷ هستند؛ یعنی فرامرزی و درون‌مرزی، ریزگرد چیزی است که از فرای مرزها وارد می‌شود و گردوخاک آن است که کانون‌های داخلی ما ایجاد می‌کند. در سه یا چهار سال گذشته، کانون‌های داخلی را وارد چرخه مطالعات خود نکرده اما پیش‌بینی این کانون‌ها را کرده بودیم.
مدیر مرکز تحقیقات منطقه‌ای ریزگردها اظهار کرد: تمام مطالعات در دانشگاه انجام شد و انتظار داشتیم این کانون‌ها وارد چرخه مطالعاتی شوند اما بیشتر درگیر مناطق مرزی بودیم. در سال ۸۹ تا ۹۱ پروژه بزرگی هم در استان و هم در معاونت علمی‌فناوری ریاست‌جمهوری انجام شد که داده‌های میدانی آن را از اهواز جمع‌آوری کرده بودیم.
زراسوندی با بیان اینکه حدود ۱۹۱ کانون خارجی وجود دارد که قابل کنترل نیستند و تقریباً ۵۰ درصد مساحت آن در عربستان قرار دارد، گفت: باد غالب در عربستان به سوی ما می‌وزد و این کشور هیچ تمایلی به رفع این مشکل ندارد؛ بنابراین انتظار ما از کشورهایی مانند عراق، سوریه و اردن باید باشد. غیر از تالاب‌ها و صحراهایی که درون عراق است آن مناطق حساس هستند و ما کنترلی روی آن نداریم.
وی با اشاره به تلاش‌های دیپلماتیک، خاطرنشان کرد: یک دیپلماسی اتفاق افتاد و مذاکرات خوبی توسط دولت انجام شد که خروجی حداقل مذاکرات این است که سال آینده در اجلاس جهانی که در تهران برگزار می‌شود، قرار است یک پروتکل منطقه‌ای بازنگری شود و کشورها به ارائه فعالیت‌های خود متعهد شوند.
رئیس بنیاد نخبگان استان خوزستان ادامه داد: در سال گذشته کنفرانسی در دانشگاه شهید چمران برگزار شد که هدف این بود کشورهای منطقه را دعوت کند که از کارهای خود گزارش ارائه دهند، اما متأسفانه هیچ‌کدام از کشورها حاضر به ارائه آن نبودند. برای مقابله با ریزگردهای خارجی آنچه مهم است آموزش و پیشگیری‌های درون‌میدانی خودمان است. استان ما از لحاظ سازندهای زمین‌شناسی مستعد گردوخاک است.
زراسوندی عنوان کرد: ما به‌راحتی با مدیریت مهارکننده بندهای پخش سیلاب می‌توانیم بسیاری از مساحت‌ها را به حالت اولیه برگردانیم؛ چیزی نزدیک به ۳۳۰ تا ۳۵۰ هزار هکتار کانون مستعد گردوخاک داریم که غیر از ۳۰۰ تا ۳۵۰ هزار هکتار شن‌زارهای استان است، زیرا شن‌زارهای ما اکنون مستعد گردوخاک نیستند.
وی با بیان اینکه ۳۵۰ هزار هکتار کانون‌ها در اولویت اول ما قرار دارند، تصریح کرد: از این میزان، حدود ۱۲۲ هزار هکتار در جنوب و جنوب شرق اهواز قرار دارد که با مطالعات انجام‌شده، نقشه کانون‌های گردوخاک استان تهیه و در اختیار متولیان اجرایی قرار داده شده است. در نهایت ۳۵ هزار هکتار به‌عنوان اولویت اول مهار و کنترل معرفی شدند.
مدیر مرکز تحقیقات منطقه‌ای ریزگردها گفت: ما در مطالعات زیست‌محیطی دو فاز تعریف می‌کنیم. فاز اول شناخت و فاز دوم ارزیابی، مدیریت و کنترل است. از ۱۰ سال گذشته تاکنون در دانشگاه شهید چمران بیش از ۱۵ پایان‌نامه در مقاطع ارشد و دکتری در خصوص گردوخاک انجام شده است. همچنین دو طرح کلان ملی انجام شد که منجر به شناخت عوامل خارجی و کانون‌های داخلی شد. ۳۵ هزار هکتار اولویت برای اجرایی شدن به وزارت جهاد کشاورزی سپرده شده است؛ البته قرار نیست امروز فقط یک نهال کاشته شود یا اکنون کنترل شود، بلکه ۵۵ سال طول می‌کشد تا این اتفاق بیافتد.