هورنیوز – اصول بنیادی شهر سازی در چهار مقوله اساسی «عدالت، کارایی، کیفیت محیطی و سرزندگی» است که عدالت به معنی توزیع متناسب عملکردها وخدمات، دسترسی مناسب به مراکز خدمات دهی وفعالیتی، بدون تبعیض و تفاوت گذاری بین ساکنان یک شهر و منطقه شهری است که میزان تحقق این اصل با معیارهای مانند انصاف در تسهیم وتقسیم منافع شهری، تامین امکانات (فرصت) برای همه اجتماعات شهری و تامین دسترسی کافی به خدمات و تسهیلات آموزشی، بهداشتی، تفریحی و فرهنگی برای همه ساکنان شهر و تامین اشتغال ومسکن به طور منصفانه برای افراد و ساکنان بخش های گوناگون شهر ، مشخص می شود.

بهبود محیط زیست انسانی تا حدود زیادی به مکان یابی درست عملکردها و فعالیتهای وابسته آن است. صنایع، شرکت ها، مراکز حمل و نقل و ارتباطات و مانند اینها باید در محلی مناسب قرار گیرند. اما این موضوع همه فرایند برنامه ریزی را شامل نمی شود، بلکه بخش مهم برنامه ریزی عبارت است از توزیع فضایی یا مکانی، اهداف و سیاست های اجتماعی و اقتصادی در سطح شهر و منطقه شهری است تا از این طریق بافت های شهری بهبود یابند واز محوطه ها و ابنیه تاریخی حفاظت شود و به ویژه تسهیلات و خدمات شهری، به گونه ای عادلانه توزیع شود.

دیوید هاروی، به عنوان اولین جغرافیدانی که مفهوم عدالت اجتماعی را در کمک به خیر و صلاح همگانی، ملاک توزیع درآمد در مکانها، تخصیص عادلانه منابع و رفع نیازهای اساسی مردم به کار گرفت، در تحلیل اصول عدالت اجتماعی سه معیار مهم « نیاز»، «منفعت عمومی» و«استحقاق» را مطرح می کند و معتقد است این سه معیار از جامعیت کاملی برخوردارند که معیارهای دیگر را در بر می گیرد.

هنگامی که همه اقشار یک جامعه شهری، از مواهب طبیعی به صورت عادلانه‌ای بهره‌مند شوند، زمینه مشارکت آنان در حفاظت از منابع طبیعی و ساماندهی فضای زیستی بیشتر می‌شود و در مقابل اقشار یک جامعه نابرابر از نظر وضعیت اقتصادی و اجتماعی تأثیرات نابرابری را نیز بر محیط‌زیست شهری بر جای می‌گذارند.

یکی از ملزومات دستیابی به توسعه پایدار شهری خلق چشم‌اندازهای زیبا و موزون است. وجود چشم‌اندازهای ناهماهنگ و آلوده حاکی از نابرابری اجتماعی اقتصادی در میان ساکنان یک شهر است. گسترش مناطق حاشیه‌نشین شهرها و آلودگی فضایی، محصول فرآیندهای نابرابر‌سازی‌ در نظام‌های سرمایه‌داری است. تمرکز فقر در مناطق حاشیه نشین نه تنها به آلودگی چشم‌انداز منجر می‌شود، بلکه زمینه افزایش جرم و جنایت را نیز فراهم می‌کند.

افزایش جرم و جنایت و سایر ناهنجاری‌های اجتماعی در شهر از موانع مهم در توسعه پایدار شهری است و به تعبیر پیتر هال جغرافیدان معروف انگلیسی کابوس شهر را به جای شهر سالم و پایدار به وجود می‌آورد. از ویژ گی‌های کا بوس شهر می‌توان به ناامنی، هراس و افسردگی و نگرانی شهروندانش اشاره‌کرد.

به همین دلیل برای ایجاد شهری مطلوب و سالم دارای توسعه پایدار، باید ابعاد اجتماعی اقتصادی توسعه را در نظر گرفت و با تأمین عدالت اجتماعی از بحران‌ها، تنش‌ها و چالش‌های مختلف جلوگیری کرد.

افزایش آگاهی برنامه‌ریزان و مدیران شهری در زمینه ابعاد گوناگون توسعه و اجرای اقداماتی که به تعادل اکولوژیک و تعادل اجتماعی بینجامد، زمینه استقرار توسعه پایدار شهری را فراهم می‌سازد. بی‌گمان ایجاد این تعادل‌ها به تغییر ساختار یا تعدیل ساختار نظام‌های اقتصادی اجتماعی نیاز دارد.

یکی از راه‌های تحقق عدالت اجتماعی در شهر تعیین نوع کاربری اراضی و منطقه بندی در شهر است که بایستی مبنی بر رعایت عدالت اجتماعی باشد. ذکر این نکته به معنای در نظر گرفتن اصول و مقررات مکان‌یابی عناصر شهری نیست، بلکه تشویق برنامه‌ریزان شهری به انتخاب گزینه‌هایی است که در یک مورد خاص مطرح می‌شود و اخلاق حرفه‌ای و حس انسان دوستی را در خود دارند.

بر اساس اصل عدالت اجتماعی می‌توان گفت که جامعه باید برای کاهش خطرهای اجتماعی در نواحی پرخطر مخارج بیشتری تقبل کند. به‌طور کلی صورت بندی و فرم‌های موجود در الگوی پراکنش خدمات در سطح شهر ناشی از فرآیندهای اجتماعی اقتصادی خاصی است. محیط‌زیست شهری مطلوب و دستیابی به اهداف توسعه پایدار نیازمند شناخت عوامل آلوده‌کننده محیطی است.