هورنیوز – اینکه چرا به این تالاب، هورالعظیم می‌گویند، برمی‌گردد به وسعت این تالاب که تقریباً نیمی از مساحت دشت آزادگان را به خود اختصاص داده بود. یک‌سوم از مساحت ۱۱۸ هزار هکتاری این تالاب پهناور در ایران و دو سومش در عراق واقع شده و از کرخه، اروندرود و دویرچ تامین آب می‌شود؛ تالاب پرآبی که امروز تبدیل به هورالصغیری شده و آب ورودی به آن باید کنترل شود تا تأسیسات نفتی آسیب نبینند. تالابی که روزی حاشیه‌نشینانش را هورنشین می‌نامیدند، دیگر نقشی در کنترل آلودگی‌های زیست‌محیطی مثل ریزگردها ندارد و مردمش اهوازنشین شده‌اند. اما واقعاً در گذر زمان، چه‌ها بر سر این زیبای آرمیده بر پهنه دشت آزادگان آمده است؟

دکل های نفتی

امان از این بشر که پایش به هر جا باز شود، متاسفانه ویرانی هم با خود به ارمغان می‌برد! یکی از دردهای این تالاب، دکل‌های اکتشاف نفت و دستگاه‌های حفاری در جوار آن است. ارتفاع آب تالاب در حالت عادی هم پایین است، اما انگار دکل‌های نفتی که باعث شده‌اند ارتفاع تالاب پایین‌‌تر از همیشه باشد، بلای جان آن شده‌اند!
ضربه‌ای که این فعالیت‌ها بر اکوسیستم آبی این تالاب نشانده، با بر هم زدن چرخه حیات در آن، پیکره تالاب را از لحاظ بیولوژیکی به مخاطره انداخته و سلامت هورنشینان باقیمانده و ساکنان شهرهایی مثل هویزه، سوسنگرد و بستان را تهدید می‌کند.

امان از این سدها
سدسازی که در دهه گذشته رونق فراوانی گرفته بود، امروز به بلای جان محیط‌زیست تبدیل شده است. تالاب هورالعظیم نیز مثل تالاب‌های دیگر بین‌النهرین، درگیر سدسازی در بالادست رودها (در ایران و عراق) شده و کمبود بارش‌ها در سال‌های اخیر هم به این موضوع دامن زده است. اما اگر رایزنی‌های لازم برای تخصیص حقآبه تالاب به موقع فراهم شود، شاید امروز شاهد ریزگردها هم در آن نبودیم.

نبود رطوبت؛ گسترش ریزگردها
وقتی صحبت از نفوذ روزافزون ریزگردها از عراق می‌شود، باید به این اصل مهم هم توجه کرد که زیرگردها در نبود رطوبت و اکوسیستم‌های سالم به وجود می‌آید. رطوبت حاصل از بخار پهنه‌های آبی جلوی هجوم ریزگردها را گرفته و این دیوار رطوبتی، یک سپر دفاعی شرجی به حساب می‌آید. اما امروز خبری از آن هوای شرجی دور و بر هورالعظیمی –که فقط یک سوم از آن باقی مانده- وجود ندارد. حتی می‌شود چنین ادعا کرد که این تالاب با خشک شدنش، به یکی از ریزگردسازان خوزستان تبدیل شده است!

تالابی که همسایه‌هایش را فراری داد
لیکوی تالابی (لیکوی خوزی)، چنگر، سسک بصره و…، فقط چند نام منحصربه‌فرد از پرندگانی است که در تالاب هورالعظیم زندگی می‌کردند. زیستگاهی که امروز حتی انگار لاک‎پشت‌ها را هم دوست ندارد! تالاب هورالعظیم از نظر زیست جانوری و گیاهی اهمیت بالایی دارد که متاسفانه با وضعیت کنونی، همه‌چیز آن در حال تخریب است. مردم عرب‌تبار منطقه که مظلومیت و محرومیت‌های هشت سال دفاع مقدس را به جان خریدند و جانانه از کیان‌شان دفاع کردند، امروز در بن‌بست دارایی‌های خود اسیرند و چیزی جز دکل نفتی، جاده و آلودگی و ماشین در تالاب دوست‌داشتنی‌شان نمی‌بینند. مهاجرت بی‌رویه هم از همین معضلات سرچشمه می‌گیرد و دیگر کسی حاضر نیست در روستای زیبایش بماند.
به سراغ یکی از هورنشینان این تالاب زیبا می‌رویم. مردی که چهار پسر و یک دختر دارد و روزگارش از همین تالاب می‌گذشته است. بله! می‌گذشت…
«پدربزرگ و پدر من از همین هور ارتزاق می‌کردند. خدا بیامرز پدربزرگم یک عالمه خاطره از این تالاب داشت. اما امروز خبری از آن همه خاطره نیست. بیشتر شبیه یک کابوس شده… در این ده سال گذشته به تالاب ما ظلم کرده‌اند…» اینها را «زبیر فرخی» از حاشیه‌نشینان هورالعظیم می‌گوید و ادامه می‌دهد: «می‌خواهم من هم مثل بقیه همسایه‌هایم مهاجرت کنم. اینجا دیگر آن بهشت سابق نیست و به برکت این نفت بیابان شده است.»
او اضافه می‌کند: «انگار برای کسی وضعیت ما اهمیت ندارد. شنیده‌ام که در یک برنامه طنز تلویزیونی به وضعیت هوای آلوده اهواز اشاره شده، این خوب است اما درد ما هنوز دوا نشده است.»

گونه‌های جانوری هور نابود شدند
فرخی همچنین می‌گوید: «حیوانات ما نابود شده‌اند. اینجا پناهگاه حیوانات مختلفی بود که امروز به‌دلیل دفن پسماندهای شرکت نفت در اطراف تالاب، مرگ آنها رقم خورده و از اینجا فراری شده‌اند. گیاهان هم دیگر میلی به روییدن در اینجا ندارند. کجا هستند آن پرندگانی که دور سرمان پرواز می‌کردند؟ تعدادشان خیلی کم شده است.»
او ادامه می‌دهد: «همه جا جاده کشیده‌اند. این یعنی به هم زدن طبیعت دیگر… نیزارها به تیر این جاده‌سازی‌ها گرفتار شده‌اند و همه‌چیز در اینجا به هم ریخته است. دیگر چه بگویم…»