هورنیوز – علیرضا زراسوندی روز سه شنبه در نشست تخصصی ‘گرد و غبار، بایدها و نبایدها’ که به مناسبت هفته پژوهش در دانشگاه شهید چمران اهواز برگزار شد، اظهار کرد: طرح پنج ساله مقابله با گرد و غبار تدوین و به نمایندگان استان در مجلس شورای اسلامی ارائه شده است که برای اجرا به یک هزار میلیارد تومان نیاز دارد و امیدواریم دولت برای تامین اعتبار آن همکاری کند.

وی با تاکید بر اینکه مساله گرد و غبار در خوزستان باید همانند طرح احیای دریاچه ارومیه به صورت ملی دیده شود افزود: اعتبار زیادی به طرح احیای دریاچه ارومیه پرداخت می شود، در حالی که اعتبار بسیار ناچیزی برای گرد و غبار اختصاص می یابد و خوزستان مجبور می شود از اعتبارات داخلی خود هزینه کند.

زراسوندی با بیان اینکه همه مردم خوزستان روی حل مشکلات زیست محیطی این استان اتفاق نظر دارند، اضافه کرد: بحران آب و خشک شدن رودخانه ها، اجرای طرح های انتقال آب میان حوضه ای از رودخانه های خوزستان تبعات منفی بسیاری دارد که از جمله آنها تشدید توفان های گرد و غبار است.
*۱۹۰ کانون خارجی

عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز با اشاره به اینکه بسیاری از روزها گرد و غبار خوزستان ناشی از کانون های خارجی است گفت: بر اساس مطالعاتی که انجام شده بیش از ۱۹۰ کانون در خارج از کشور ما را تحت تاثیر قرار می دهند که در کشورهای عراق، اردن، سوریه و عربستان واقع هستند.

وی افزود: در قدیم نیز گرد و غبار در خوزستان اتفاق می افتاد اما در سال های گذشته تعداد روزهای گرد و غباری بسیار زیاد شده به طوری که در خوزستان سالانه تا ۹۰ روز گرد و غباری با ماندگاری ۲ روز ثبت شده که آن را می توان یک فاجعه زیست محیطی نامید.

زراسوندی با بیان اینکه ذرات گرد و غبار می توانند مسافت طولانی و بین قاره ای را طی کنند اظهار کرد: در دنیا مسافت ۶ هزار و ۵۰۰ کیلومتر (از آفریقا تا آمریکا) برای گرد و غبار ثبت شده است و در کشور نیز بیشترین مسافتی که توسط ذرات طی شده یک هزار و ۸۰۰ کیلومتر بوده است.

وی تاکید کرد: این یافته بسیار معنی دار است و نشان می دهد که باید روی منطقه ای در عراق تمرکز کنیم که کنترلی روی آن نداریم.

*ظهور ‘زبانه بهاره’

مدیر مرکز مطالعات منطقه ای ریزگردها با بیان اینکه در گذشته ۲ بازه زمانی تابستانه و زمستانه (زبانه تابستانه و زبانه زمستانه) برای وقوع گرد و غبار در کشور ثبت شده بود گفت: در خوزستان بیشتر رخدادها تابستانه است و در این زمان گرد و غبار تا مرکز کشور نیز پیش می رفت.

وی اظهار کرد: در بازه زمانی زمستانه، اغلب نواحی غربی کشور درگیر می شوند.

زراسوندی با اشاره به ثبت ‘زبانه بهاره’ در خوزستان تاکید کرد: در خوزستان برای نخستین بار بازه زمانی جدیدی برای وقوع گرد و غبار تعریف شده که در فاصله بهمن تا فروردین رخ می دهد و آن را زبانه بهاره نامگذاری کرده ایم.

وی گفت: گرد و غبارهای بهاره در خوزستان تحت تاثیر باد غالب جنوب شرق به شمال غرب هستند که اگر چه از کانون های جنوب عربستان نشات می گیرند اما به وسیله کانون های گرد و غبار در جنوب و شرق خوزستان تشدید می شوند که نمونه آن را در بهمن ۹۳ در اهواز مشاهده کردیم.

زراسوندی اضافه کرد: در تلاش هستیم که این بازه زمانی جدید را در کارگروه ملی گرد و غبار مصوب کنیم.

*۵۵ هزار هکتار کانون بحرانی ریزگرد

رئیس بنیاد نخبگان خوزستان تاکید کرد: ۳۵۰ هزار هکتار در خوزستان ظرفیت تبدیل شدن به کانون گرد و غبار را دارد که شامل هشت منطقه است و این کانون ها به ویژه در بازه بهاره هوای استان را تحت تاثیر قرار می دهد.

وی تصریح کرد: ۵۵ هزار هکتار از این میزان، که در تالاب هورالعظیم و بخش غیزانیه اهواز قرار دارد بحرانی است و باید در اولویت اقدامات مقابله با گرد و غبار قرار گیرد.

زراسوندی تاکید کرد: با توجه به اینکه روی کانون های خارجی کنترل نداریم پیشنهاد کرده ایم که کانون های داخلی در اولویت برنامه ها قرار گیرد تا مردم خوزستان حداقل در چهار ماه از سال، مشکل گرد و خاک نداشته باشند.

به گفته وی، نقشه های وقوع گرد و غبار از سال ۲۰۱۰ در خوزستان موجود است.

وی با بیان اینکه ایزوتوپ های سرب در گرد و غبار خوزستان شناسایی شده است گفت: میزان آن در غرب استان بیشتر از شرق استان است.

زراسوندی درباره آلودگی گرد و غبار با مواد رادیواکتیو که پیش از این در مقاله ای آن را مطرح کرده بود، اظهار کرد: عناصر رادیواکتیو (رادیوژن ها) از ۲ جنبه حائز اهمیت هستند که درباره مساله پرتوزایی آن فقط سازمان انرژی اتمی می تواند اظهار نظر کند.

وی افزود: بر اساس مطالعاتی که انجام دادیم میزان این عناصر در یک بازه زمانی بالا بوده اما از سال ۸۹ به بعد، خوشبختانه میزان آن کاهش یافته و به لحاظ عنصری دیگر مشکلی وجود ندارد.

زراسوندی تاکید کرد: با این حال معتقد هستیم که میزان اثرگذاری این عناصر به این مساله بستگی دارد که فرد چه اندازه در معرض این آلودگی قرار گیرد.

وی اضافه کرد: یکی از ایزوتوپ هایی که در گرد و غبار شناسایی شده ‘ایزوتوپ سرب ۲۰۸’ است که با وجود مقایسه آن با همه آلاینده ها و عناصر اطراف، هنوز نتوانسته ایم منشاء آن را شناسایی کنیم و تحقیقات در این زمینه ادامه دارد.

زراسوندی اظهار کرد: در جنوب عراق با بیماری های عجیب روبه رو بودیم از جمله تولد نوزادان ناقص الخلقه که خوشبخانه این مساله در خوزستان مشاهده نشده است.

وی همچنین گفت: در گرد و غبارهای خوزستان برای نخستین بار مشاهده کردیم که باد با سرعت بسیار کم (پنج تا ۱۰ کیلومتر بر ثانیه) می تواند موجب وقوع گرد و خاک شود که این مساله نشان از کانون های مستعد گرد و غبار در استان دارد.

زراسوندی افزود: زمین های زراعی در خوزستان که آبی برای کشاورزی ندارند بخشی از کانون ها را تشکیل می دهند که نمونه آن را در غیزانیه شاهد هستیم.

*ریزگرد و سلامت

این استاد دانشگاه با بیان اینکه برای برنامه ریزی استراتژیک در زمینه گرد و غبار نیاز است که مطالعات اولیه راجع به این پدیده انجام شود افزود: در سال های قبل هیچ مطالعاتی راجع به گرد و غبار نداشتیم و حتی از اندازه ذرات و ترکیبات آن اطلاعی در دست نبود اما اکنون مطالعات فیزیکی و شیمیایی گرد و غبار کامل شده است.

وی اظهار کرد: گرد و غبار در این سال ها دریچه جدیدی از علم را در منطقه گشوده است به طور مثال ‘جامعه الکویت’ و مراکز تحقیقاتی آن تحقیقات زیادی را در دست اجرا دارند که با همکاری متخصصان این حوزه در جهان انجام می دهند که با ما تبادل اطلاعات نیز انجام می دهند.

زراسوندی گفت: گرد و خاک هم اکنون برای بشر از جنبه های مختلف اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و سلامت دردسر ساز شده و در خوزستان هزینه های هنگفتی را به دولت و مردم تحمیل کرده است.

وی با بیان اینکه نباید فراموش کرد که پدیده های زیست محیطی، اثر روانی بسیاری بر جامعه دارند و آزاردهنده هستند تصریح کرد: نمونه این مساله در انتشار بوی نامطبوع پساب کارخانه الکل سازی (ویناس) در اهواز شاهد بودیم که با وجود بی خطر بودن ماده ویناس، اما آثار روانی مخرب در شهروندان مشهود بود و گرد و خاک نیز به همین صورت است به طوری خروج نخبگان و متخصصان را نیز ناشی از همین مساله می دانند.

زراسوندی مهمترین عوارض گرد و خاک را مربوط به حوزه سلامت دانست و افزود: آلرژی ها، بیماری های تنفسی و آسم و آلرژی های پوستی با این پدیده مرتبط هستند که نیاز به تحقیقات بیشتر دارند.

*همکاری ۵۰ کشور

مدیر مرکز منطقه ای تحقیقات گرد و غبار با اشاره به اقدامات بین المللی برای مقابله با گرد و غبار اظهار کرد: مساله گرد و خاک در ایران قرار است به زودی در یک اجلاس بین المللی طرح شود.

وی افزود: پیش از این تلاش های ایران برای همراه کردن کشورهای منطقه در اقدامات مقابله ای گرد و غبار به نتیجه نمی رسید اما با ورود سازمان های بین المللی اکنون می توانیم امیدوار باشیم که این همکاری محقق شود.

زراسوندی ادامه داد: قرا راست ۵۰ کشور درگیر با گرد و غبار در پنج قاره جهان، قطعنامه پیشنهادی را امضا کنند که در این صورت می توان از کمک های بین المللی برای مقابله با این پدیده استفاده کرد.

زراسوندی همچنین با اشاره به اینکه هورالعظیم یکی از کانون های مهم گرد و غبارهای خوزستان است اضافه کرد: اکنون بخش عراقی هورالعظیم، آب بیشتری نسبت به بخش ایرانی دارد؛ البته با فشارهایی که استان وارد کرده و بارندگی و وقوع سیلاب، بخش ایرانی این تالاب نیز وضعیت بهتری نسبت به گذشته دارد.

به گفته وی، وزارت محیط زیست عراق با همکاری سازمان های بین المللی نیزارهای هورالعظیم را احیا کرده است.

بر اساس این گزارش، خوزستان از سال ۸۰ با پدیده گرد و غبار درگیر است و مساله مقابله با گرد و غبار یکی از مهمترین خواسته های مردم این استان بوده است. تا کنون همایش ها و مطالعات زیادی روی این پدیده صورت گرفته اما مقابله عملی با این پدیده به کندی پیش می رود.

کنسرسیوم ریزگردها از سال ۹۰ در دانشگاه شهید چمران اهواز تشکیل شده است.