چرا زیر میزی ریشه‌کن نشد؟
هورنیوز – در گام سوم طرح تحول سلامت و باهدف از بین رفتن پدیده زیرمیزی و حراست از بیماران شاهد افزایش میانگین ۱۵۰ درصدی در تعرفه‌های پزشکی بودیم. تعرفه‌هایی که در ابتدای همان سال با افزایش ۴۴ درصدی مواجه بودند. اصلاح کتاب ارزش‌گذاری نسبی خدمات درمانی و در نتیجه افزایش تعرفه‌ها، موجب شد تا هاشمی وعده حذف کامل زیرمیزی را از آبان سال ۹۳ به مردم بدهد.
اما بعد از گذشت بیش از یک سال از این اقدامات شاهد عدم اثرگذاری مطلوب آن‌ها هستیم. به‌گونه‌ای که وزیر بهداشت در مصاحبه‌ای به عدم از بین رفتن زیرمیزی اعتراف و تشدید نظارت ها در این زمینه را خواستار شد.
در اینجا سؤالی که به ذهن می‌آید این است که آیا اساساً افزایش تعرفه می‌تواند پدیده زیرمیزی را ریشه‌کن کند؟
به‌طورکلی عوامل به وجود آورنده پدیده زیرمیزی عبارت‌اند از:
۱- عدم نظارت کافی و کارآمد بر عملکرد پزشکان
۲- عدم بازدارندگی مجازات
۳- آشنا نبودن بیماران با حقوق خود
۴- واقعی نبودن تعرفه‌های پزشکی و تفاوت کیفیت خدمات
۵- صف طولانی پشت سر برخی پزشکان
چه کسی از کمبود پزشک سود می‌برد؟
از بین موارد ذکرشده، مهم‌ترین عامل پدیده زیرمیزی ایجاد صف طولانی در برابر گرفتن خدمات برخی پزشکان است. در سال‌های اخیر و به دلیل سیاست‌های محدودسازی تربیت پزشکان، شاهد افت تعداد پزشکان نسبت به جمعیت بودیم. با این شرایط تقاضا برای مراجعه به برخی پزشکان بیش از ظرفیت پاسخگویی وی خواهد بود، این شرایط عامل انگیزشی پزشک جهت گرفتن مبالغ خارج از تعرفه هست تا با این کار درآمد خود را نسبت به پزشکان دیگر افزایش دهد.
در حقیقت ذینفعان نظام سلامت از طریق اعمال‌نفوذ، با محدود ساختن ظرفیت تربیت پزشک به بهانه‌هایی چون حفظ کیفیت، بازار سلامت را به سمت انحصار و افزایش دستمزدها سوق می‌دهند. ادغام آموزش و درمان و انتقال آموزش پزشکی از وزارت علوم به وزارت بهداشت در سال‌های پس از انقلاب اسلامی بسترساز این انحصار بوده است.
درحالی‌که در نظام‌های سلامت مترقی دنیا همچون آلمان و انگلستان منع حضور ذینفعان در تعیین ظرفیت آموزش به سنتی متعارف تبدیل‌شده است و اساساً در این کشورها تولیت آموزش پزشکی بر عهده وزارت بهداشت نیست.
آگاهی مردم نسبت به خدمات دریافتی
از سوی دیگر اضطرار و ناآگاهی بیمار باعث می‌شود تا وی برای دریافت خدماتی که تصور می‌کند سلامتی وی و عزیزانش را به ارمغان می‌آورد و یا به لحاظ ذهنی تصور می‌کند تنها پزشک موردنظر قادر به انجام باکیفیت آن خدمت است، قیمت بالاتر ولو به ازای فقیرشدن را بپردازد؛ بنابراین افزایش قیمت خدمات پزشکی تأثیر خاصی بر خارج شدن بیمار از صف و کاهش تقاضا نخواهد داشت.
راهکارهای کوتاه مدت
با توجه به دلایل گفته‌شده و بدون در نظر گرفتن راهکارهای عرضه نیروی انسانی، اصلاح صرف قیمت، چندان کارساز نیست و پس از مدتی، عوارض سابق مجدداً بروز کند؛ اما با توجه به زمان‌بر بودن افزایش تعداد پزشکان، می‌توان با تصحیح و تقویت سازوکارهای نظارتی و افزایش آگاهی بیماران و اخلاق پزشکی در کوتاه‌مدت از ترویج پدیده زیرمیزی کاست.