هورنیوز – به یاد می‌آورم که کمتر زمانی شده که من به آمارها و پیشگویی‌های هواشناسی اعتماد کنم. این سوال در ذهنم نقش می‌بندد به راستی کدام راست می‌گویند؟ دماسنج ماشین یا سازمان هواشناسی کشور.

اینجا تهران است. شهری که داغ ترین روزهایش را طی می‌کند. هرچند تهران تا گرم ترین روزهای خود فاصله دارد اما همین روزهای آغازین تابستان نشان می‌دهد که فصلی گرم پیش روی ایران است. روزهایی داغ و آتشینی که نه تنها خلق پایتخت نشین ها را تنگ می‌کند بلکه سایه گرمایش بر سر تمامی ایرانیان پهن خواهد شد.

۱۳ روز از ماه تیر گذشته است و امیدیه خوزستان با دمای ۴۹.۱ درجه سانتی گراد رتبه یک گرم ترین شهر‌کره زمین را به خود اختصاص داده است. تهران نیز از سوی دیگر گرم‌ترین روزهای خود را طی می‌کند. گرچه تهران بر طبق آن چه سازمان هواشناسی اعلام کرده هنوز به رکورد گرمای سال های پیش خود نرسیده و تنها چند درجه تا رسیدن به آن فاصله دارد اما منابع غیر رسمی هواشناسی از جمله دماسنج خودروها دمایی بالاتر از رکورد تهران (۴۲٫۶ درجه در سال ۶۷) را نشان می‌دهند.

شایعه: دمای هوای تهران؛ ۴۹ درجه
شاید شما هم در چند روز اخیر شاهد تصاویر و عکسهایی بوده اید که دمای تهران را ۴۹ درجه سانتی گراد یعنی ۹درجه بیشتر از آماری که هواشناسی اعلام کرده، نشان می ‌دهد. مسلما شما هم به این تصاویر بیشتر از آماری که هواشناسی از دمای هوا گزارش کرده است، اعتماد دارید، چرا که تجربه شخصی شما از گرمای هوا بیش از آمار و ارقامی است که هواشناسی اعلامی می‌کند. اما آیا به جد نمی‌توان به آمار هواشناسی اعتماد کرد؟

احد وظیفه، مدیر کل پیش‌بینی و هشدارسریع سازمان هواشناسی در گفت و گو با روزنامه «ابتکار» به شایعات پاسخ می‌دهد و می‌گوید: دماسنج های معمولی یا دماسنج خودروها در محیط عادی نمی‌تواند بیان کننده دمای واقعی باشد چرا که در وهله اول باید دماسنج استاندارد باشد و در وهله دوم روش اندازه گیری دما استانداردها و روش‌های خاص خود را دارد.

گرچه به گفته او دماسنج‌های معلولی یا دماسنج‌ خودروها می توانند به صورت نسبی دما هوا را نشان دهند اما آنچه آنها نمایش می‌دهند نمی تواند دقیق باشد. وظیفه می‌گوید: دمایی که سازمان هواشناسی اعلام می‌کند براساس استاندارد است. مرجع دیدبانی ها براساس روشی است که در دنیا مرسوم است و تمامی سازمان های هواشناسی از آن استفاده می کنند.

او با بیان اینکه میانگین دمای هوا به وسیله دماسنج ماشین امکان پذیر نیست، می گوید: اگر دمای هوا را در سایه و آفتاب اندازه بگیریم میان هر دو آنها تفاوت دما وجود دارد. دمای هوا در ۱۰ سانتی متری سطح زمین با ۲ متری سطح زمین فرق دارد. به عنوان مثال کودکی با نیم متر قد و یک فرد بالغ با ۲ متر قد تجربه ای متفاوت از دمای هوا دارند. کودکی که به سطح زمین نزدیک است گرمای بیشتری را تجربه می کند چرا که نزدیک به سطح زمین است و انعکاس سطحی بسیار زیاد تر است.

دمای هوا چطور اندازه گیری می‌شود؟
آن طور که احد وظیفه، مدیر کل پیش‌بینی و هشدارسریع سازمان هواشناسی هوا می‌گوید: دمای هوا به وسیله جعبه های خاصی اندازه گیری می‌شود که به آن جعبه اسکرین گفته می‌شود. جعبه اسکرین، جعبه ای چوبی با ضخامت و رنگ مشخص که نور خورشید به درون آن نمی‌تابد و هوا در آن جریان دارد. این جعبه به صورت شبکه ای است و در ساعات خاصی دمای هوا را اندازه گیری می‌کند.

انسان خود تولید کننده گرماست
هر چند کارشناسان می‌گویند که زمین در حال گرم شدن است اما باید گفت که ما انسان ها خود تولید کننده گرما هستیم. از بدنمان گرفته تا کارخانه‌هایی که هر لحظه انرژی گرمایشی بسیاری را به زمین منتقل می‌کند، سبب می‌شوند که ما تجربه متفاوتی از گرما در سطح شهر داشته باشیم.

احد وظیفه در این رابطه می‌گوید: بدن انسان خود تولید کننده دماست. انرژی که از دمای بدن انسان تولید می شود، می تواند موجب افزایش دمای هوا باشد. بدن انسان به واسطه انرژی که مصرف می کند گرما زاست. عموما در زمستان‌ها دمای هوای شهرها از بیابان های اطراف گرم تر است چرا که انسان ها خود تولید کننده گرما هستند. اگر دمای محیط ۴۰ درجه باشد، بدن ما از محیط گرما را می‌گیرد و زمانی که دمای محیط از دمای بدن انسان کمتر باشد، این بدن ما است که گرما را به محیط منتقل می‌کند تا دمای محیط به حد تعادل برسد.

او می گوید: چندین میلیون خودرو در سطح کشور در حال تردد است و موتور آنها انرژی گرمایی را به بیرون منتقل می کند. علاوه بر آن سطح پوشش خیابان ها و ساختمان ها و کارخانه ها نیز بر گرما موثر هستند. در محیط آزاد بخشی از انرژی گرمایی جذب درختان و گیاهان می شود اما در مکانی که سطح آن را آسفالت پوشانده است چه اتفاقی خواهد افتاد؟ به دلیل رنگ تیره آسفالت حداکثر انرژی در لایه سطحی جذب می شود و چون نمی تواند به عمق زمین نفوذ کند، انرژی گرمایی را به هوای مجاور منتقل می‌کند. به همین خاطر است که در طول تابستان می توانید بدون کفش روی چمن قدم بزنید اما این عمل روی آسفالت ممکن نیست.

وظیفه ادامه می دهد: بخش عظیمی از سطح شهر را خیابان‌ها و ساختمان‌هایی از جنس سیمان و آجر تشکیل می‌دهد که جذب کننده خوبی از انرژی هستند و همین باعث می شود که در طول شبانه روز دمای محیط شهر همواره از دمای خارج از شهر بیشتر است.

خبرهای خوش در راه است
آن طور که احد وظیفه، مدیر کل پیش‌بینی و هشدارسریع سازمان هواشناسی می‌گوید: آمارهای بلند مدت دقیق نشان می دهد تهران دمای بالاتر از ۴۳ درجه را تجربه نکرده است و در چندین دوره از جمله سال‌های ۱۹۵۸ و ۱۹۷۵ دمای تهران به ۴۳ درجه سانتی گراد رسیده است.

او دلیل اصلی گرمای تهران و سایر استان های کشور را عرض جغرافیایی و زاویه تابش خورشید عنوان می‌کند و می‌گوید: عمده گرمایش تهران و نقاط هم عرض تهران تابش آفتاب است. در ابتدای تابستان یا اواخر بهار ما با حداکثر زاویه تابش روبرو هستیم به عبارت دیگر تابش خورشید به صورت عمودی و ۹۰ درجه است. خورشید به ۲۳ درجه و نیم شمالی می رسد بنابراین هر چه قدر که زاویه تابش خورشید عمود باشد زمین می تواند انرژی بیشتری را دریافت کند. دومین عامل این است که طول روز در تابستان بیشتر زمستان است. پس به طور نسبی در این فصل سال گرمترین روزهای را تجربه خواهیم کرد.

گرچه وظیفه می گوید که پیش بینی دمای تهران تا آخر فصل تابستان ممکن نیست و نمی‌توان به این سوال پاسخ داد که آیا تهران در سال ۹۵ رکورد بالاترین دما را می شکند یا نه؟ اما می گوید که تا ۱۰ روز آینده می توان پیش بینی کرد که از شدت دما کاسته می‌شود و دمای تهران حداکثر به زیر ۴۰ و حداقل به ۲۵ درجه خواهد رسید. او می‌گوید: احتمال اینکه تهران دمای ۴۳ را تجربه کند بدیع است. چرا که وقتی از مدت زمان معینی می گذرد، انرژی خورشید دیگر توان رساندن دمای هوا به حداکثر را ندارد.

ابتکار