صحبت از معضل فاضلاب شهری اهواز نه تنها به عنوان یک کلانشهر، بلکه شهری که پر آب‌ترین رودخانه جاری به دریای اقتصاد ایران، پایتخت نفت و صنعت کشور به حساب می‌آید موجب تأسف و تأثر است.

در نگاه جامع‌تر این معضل قابل تعمیم به کل شهرستان‌های استان خوزستان از جمله شهرهای با قدمت و ارزشمند آبادان، خرمشهر، اندیمشک و شوشتر است.

فاضلاب شهری موضوعی است که با گذشت سال‌ها اکنون تنها مشکل شهروندان در شهرهای خوزستان نیست و در کنار معضل‌های ریزگرد‌ها، کمآبی، خشک شدن ‌رودخانه‌ها، انتقال آب، مشکلات زیست محیطی و آلودگی متأثر از وجود صنایع بالادستی که سودشان تنها قشر خاصی را منتفع می‌کند، مردم و خاک خوزستان را تنها سهام‌دار در زیان و آسیبشان می‌دانند جای گرفته است و تن خسته خوزستان سرشکن می‌کند مشکلاتش را به مشکل دیگری برای یافتن راه نجات وصل می‌کند.

بدیهی است، فاضلاب شهری از ارکان و اولویت‌های ضروری ایجاد هر محل اسکان بهداشتی و سالم است و از حقوق مبرهن شهروندان بر مدیران شهری، مسؤولان استانی و کشوری است، با این وجود در خوزستان همواره انگیزه‌های درآمدی و سود‌جویی بر رفاه مردم و محیط‌ زیست استان غالب بوده و میز دوستی از جانب مدیران را می‌توان به وضوح از شرایط حاکم بر وضعیت معیشت، خدمات رفاهی و سلامت مردم برشمرد.

اعطای تقدیرنامه‌های متعدد به سازمان‌ها و ادارات استان از بابت عملکردشان پارادوکس ناموزونی است در حالی که مردم از رفاه مطلوبی برخوردار نیستند.

اهواز در این میان به عنوان کلانشهر شاید بارز‌ترین امتیازش بر شهرستان‌های دیگر خوزستان وسعت در حال گسترش آن باشد و در ‌‌نهایت افزایش مشکلات حاصل از این گسترش که پدید آمده است.

بازگویی و بررسی مشکلات دیرینه استان و در رأس آن شهر اهواز مطمئناً کتاب تاریخی پر تکراری خواهد شد که تنها خوانندگان آن نویسنده و مردم قربانی هستند، مدیران استانی و کشوری همچون پیشینیان این میراث را مسکوت نگه خواهند داشت؛ مدیرانی که هیچ‌گاه همرنگ مردم نشدند و حتی خود مردم نیز به کثرت در این میان رنگ باخته‌اند.

در پی گزارش‌های مردمی و گله‌مندی شهروندان اهوازی از وضعیت نامناسب فاضلاب و سوء استفاده رسانه‌های بیگانه از وضعیت انشعابات غیر مجاز موجود در مناطق حاشیه شهر، بر آن شدیم علل و کمبود‌ها را در این رابطه جویا شویم.

برخلاف اطلاع عموم که شهرداری را مسؤول تمامی مشکلات فاضلاب شهر می‌دانند، شرکت آب و فاضلاب از سال ۱۳۷۲ متولی اجرای شبکه فاضلاب جمع‌آوری بهداشتی فاضلاب از سطح شهر و تأمین و توزیع آب شرب سالم است.

* شبکه فرسوده فاضلاب اهواز همواره نیازمند بازسازی و ترمیم است

سعید دشتی‌زاده در این رابطه در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در اهواز اظهار کرد: طول شبکه فاضلاب در محدوده شهر اهواز یک هزار و ۹۰۰ کیلومتر است که ۷۰۰ کیلومتر آن جزء شبکه فرسوده و سنتی و مربوط به قبل از سال ۱۳۷۰ و تفکیک شرکت‌های فاضلاب بوده و توسط شهرداری وقت صورت گرفته است.

وی افزود: متأسفانه این ۷۰۰ کیلومتر شبکه فرسوده و سنتی عمدتاً در مناطق مرکزی و پر تراکم امانیه، کیانپارس و زیتون کارمندی واقع شده است که در سال‌های اخیر نیز شاهد رشد جمعیتی و ساخت و ساز فراوان در این مناطق بوده‌ایم.

معاون بهره‌برداری شرکت آب و فاضلاب اهواز خاطرنشان کرد: قرارگیری این شبکه فاضلاب فرسوده در مناطق پر جمعیت شهر تنها یکی از موانع توسعه و اصلاح شبکه فاضلاب است.

دشتی‌زاده تصریح کرد: شبکه فرسوده فاضلاب اهواز همواره نیازمند بازسازی و ترمیم است که به تبع آن صرف هزینه و خدمات‌رسانی به این شبکه معیوب بار مالی هنگفتی را به دوش شرکت آب و فاضلاب اهواز تحمیل می‌کند و هر سال نسبت به سال گذشته در حدود ۴۰ درصد افزایش هزینه در بخش فاضلاب، به دلیل بالا بودن ضریب فرسودگی شبکه فاضلاب را ناشی می‌شود.

* نامناسب بودن شیب زمین در اهواز

وی هم سطح بودن و نبود شیب مناسب زمین در شهر اهواز را به عنوان  وضعیت خاص در طراحی و اجرای شبکه فاضلاب یادآور شد و گفت: در شهرهای دارای شیب طبیعی می‌توان عمق لوله‌گذاری را با یک تا ۲ متر و ۲ ایستگاه پمپاژ انجام داد اما در شهر اهواز به‌دلیل مسائل زیر ساختی و جغرافیایی موجود و محدودیت عمق لوله‌گذاری تنها تا عمق ۵ متر و ایجاد حدوداً یک‌صد و ۶۵ ایستگاه پمپاژ فاضلاب که بنا به ضرورت وجود دارند، موجب افزایش هزینه‌های بخش فاضلاب است.

وی با اشاره به عدم وجود شبکه جمع‌آوری آبهای سطحی در شهر تصریح کرد: یکی دیگر از مشکلات فاضلاب شهر اهواز عدم وجود شبکه جمع‌آوری آب‌های سطحی است که سبب شده در زمان بارندگی گل و لای سطح خیابان همراه با زباله به درون شبکه فاضلاب فرسوده نفوذ کرده و موجب انسداد شود و این انسداد تنها مربوط به‌‌ همان زمان بارش نیست و رسوبی که وارد شبکه فاضلاب می‌شود موجب آسیب و خسارت به شبکه شده و حتی گا‌هاً در فصل تابستان نمود پیدا می‌کند.

*عدم تأمین اعتبار کار اجرایی شدن و توسعه فاضلاب را با مشکل مواجه کرد

معاون بهره‌برداری شرکت آب و فاضلاب اهواز، عدم تأمین اعتبارات را از علل عمده اجرایی نشدن طرح جامع فاضلاب اهواز و عدم تکمیل شبکه فاضلاب در مناطق حاشیه دانست و تشریح کرد: متأسفانه در حدود ۸۰ درصد مناطق کارون و کوت‌عبدالله فاقد شبکه جمع‌آوری فاضلاب هستند و حدود نیمی از طرح فاضلاب مناطق ملاشیه و زرگان انجام نشده است و بوی مشمئز کننده و آلوده فاضلاب رو باز در این مناطق آزار دهنده است.

وی افزود: در مورد مناطق دیگر همچون کوی سیاحی نیز نیازمند اعتبارات برای اجرای شبکه فاضلاب هستیم.

دشتی‌زاده خاطرنشان کرد: روند گسترش حاشیه‌نشینی و مشخص نبودن محدوده شهری، خدمت‌رسانی و طراحی شبکه فاضلاب را نیز همانند دیگر خدمات شهری با مشکل مواجه می‌کند.

* انشعابات غیرمجاز باعث کاهش امکانات بهداشتی و خدماتی مطلوب می‌شود

وی بیان داشت: انشعابات غیرمجاز در این مناطق علاوه بر ایجاد اختلال در شبکه فاضلاب و زیان رساندن به شرکت آب و فاضلاب، خود حاشیه‌نشینان را نیز از برخورداری از امکانات بهداشتی و مطلوب و درخورشأن محروم می‌سازد.

دشتی‌زاده با بیان اینکه اجرای خط فاضلاب امری تخصصی است و دقیقاً شبکه بایستی بر اساس اصول فنی و مهندسی اجرا شود، گفت: خدمات شهری باید متمرکز باشد و تمامی مسؤولان به نوعی در این امر دخیل هستند؛ در حال حاضر هزینه‌های اجرای توسعه فاضلاب بسیار بالاست و از عهده درآمد‌ها و هزینه‌های جاری شرکت آب و فاضلاب به تنهایی خارج بوده و حتماً نیازمند اعتبارات عمرانی، ملی و فایناس است.

وی ادامه داد: برای تمامی نقاط شهر اهواز طرح جامع فاضلاب طراحی شده که ۶۵ درصد آن اجرا و مابقی نیازمند تخصیص اعتبارت عمرانی است؛ اجرای کامل طرح جامع فاضلاب اهواز تا سال ۱۳۹۴ در حدود یک‌هزار میلیارد تومان بوده که به‌دلیل عدم تأمین اعتبارات در سطح ملی سکون مانده است.

بر اساس این گزارش، آنچه از خدمات شهری، عمرانی، سطح رفاه و بهداشت استان خوزستان و به‌ویژه مرکز آن مشهود است هیچ تناسبی با تعریف کلانشهر و قطب طلای سیاه کشور ندارد و با اینکه این استان صنایع بالادستی قدرتمند و عظیم را در خود جای داده است همچنان در محرومیت از حداقل‌ها به سر می‌برد و از عواید آن در سازندگی خود و رفاه مردمش آن‌طور که شایسته باشد بی‌نصیب مانده است.

فارس