بخش عمده این انتقادها نه از سوی کارشناسان سیاسی یا رسانه‌ها، که از سوی خود نمایندگان مجلس مطرح می‌شود. بسیاری معتقدند که کمیسیون برجام از ریل وظایف و عملکردی که باید داشته باشد خارج شده است. میدان دادن به منتقدان توافق و حمله به تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای فعلی رویکردی است که برداشت‌های مختلفی از آن می‌شود؛ از تسویه‌حساب‌های سیاسی تا سوءاستفاده‌های انتخاباتی.تشکیل کمیسیون ویژه برجام، در همان ابتدا با ۱۳۶ رای موافق، یعنی کمتر از نصف ۲۹۰ نماینده مجلس تصویب شد. چیزی که به تصویب تشکیل این کمیسیون کمک کرد، از یک سو معضل دنباله‌دار غیبت نمایندگان – در آن جلسه ۲۰۹ نماینده حاضر و ۷۹ نماینده غایب بودند – و از سوی دیگر رای ندادن تعداد زیادی از نمایندگان حاضر – ۲۹ نماینده – بود. تشکیل این کمیسیون ۳۹ رای مخالف و ۵ رای ممتنع هم داشت. اما این تازه اول ماجرا بود. انتخاب اعضای کمیسیون ویژه بررسی برجام نیز بی حرف و حدیث نگذشت. در حالی که بسیاری از نمایندگان و از جمله اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی – که مذاکرات تا هنگام توافق در آن بررسی می‌شد – به نحوه انتخاب اعضای کمیسیون برجام اعتراض داشتند، ترکیب این کمیسیون با رای‌های فراکسیونی تعیین شد. دو فراکسیون اکثریت مجلس – رهروان ولایت به عنوان موافقان توافق و اصولگرایان به عنوان مخالفان و منتقدان توافق – تصمیم گرفتند که کرسی‌های کمیسیون برجام را بین خود تقسیم کنند. با این حال در زمان رای‌گیری عملا این اتفاق به طور کامل روی نداد تا ترکیب اکثریت اعضای کمیسیون برجام از منتقدان توافق باشد. حاصل این موضوع را می‌توان در انتخاب اعضای هیئت رئیسه کمیسیون برجام نیز مشاهده کرد؛ جایی که علیرضا زاکانی به عنوان یک منتقد تمام‌عیار مذاکرات و توافق هسته‌ای به ریاست کمیسیون می‌رسد. غلامعلی جعفرزاده ایمن‌آبادی عضو فراکسیون اصولگرایان رهروان ولایت بعدا در گفت‌وگویی با ایلنا، ضمن اشاره به حضور ۹ عضو منتقد دولت و اصل مذاکرات از ۱۵ عضو کمیسیون ویژه برجام، یادآور شد: به‌نظر من در انتخاباتی که در صحن مجلس برای انتخاب اعضای کمیسیون ویژه برگزار شد، از صداقت آقای لاریجانی سوءاستفاده شد و در عمل سر فراکسیون رهروان ولایت به‌عنوان فراکسیون اکثریت در مجلس ‌کلاه گذاشتند. قرار بر این بود که فراکسیونی عمل کنیم اما در‌‌نهایت دو سوم اعضا را مخالفان سرسخت دولت و اصل مذاکرات تشکیل دادند.
آغاز به کار کمیسیون برجام با روزهای تعطیلی مجلس همراه شد. در روند بررسی برجام در این کمیسیون، دعوت از مسئولان و اعضای تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای از گذشته تا به امروز پیش‌بینی شده است. قرار است چهره‌هایی مثل علی لاریجانی و سعید جلیلی به عنوان سرتیم‌های اسبق و سابق مذاکره‌کننده هسته‌ای، گزارشی از عملکرد خود را ارائه دهند. رئیس مجلس شورای اسلامی قرار است امروز – شنبه – در کمیسیون حاضر شود، آن هم در شرایطی که سعید جلیلی دو جلسه به این کمیسیون رفته است و در یک جلسه دیگر نیز – احتمالا فردا – حاضر خواهد شد. در حالی که هدف از حضور سعید جلیلی و تیمش – از جمله فریدون عباسی رئیس سابق سازمان انرژی اتمی و منتقد جدی توافق هسته‌ای – گزارش عملکردی از دوران تصدی مسئولیت در بحث مذاکرات هسته‌ای بود، اما این حضور عملا به تریبونی برای دو موضوع تبدیل شد: جلیلی در سخنانش ابتدا از خود دفاع کرد، تمام اتهام‌ها و انتقادها به نحوه عملکردش در مذاکرات را – به صورت انتخابی – رد کرد و در عوض این گونه جلوه داد که توافق هسته‌ای حاصل شده در واقع لقمه آماده تیم مذاکره‌کننده پیشین در کام مذاکره‌کنندگان فعلی بوده است. وی ادعا کرد که مثلا در نشست‌های آلماتی غنی‌سازی ایران مورد پذیرش قرار گرفته بود! موضوعی که به شدت از سوی علی‌اکبر صالحی – رئیس سازمان انرژی اتمی و عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای – رد شد و وی در کمیسیون برجام اظهار کرد که اگر چنین ادعایی صحت دارد بهتر است سندش را هم بیاورند! از سوی دیگر، جلیلی در بخش دوم اظهاراتش حملات شدیدی را متوجه برجام کرد و در بخشی از آن ادعا کرد که ایران در برجام از حداقل ۱۰۰ حق مسلم خود عقب‌نشینی کرده است.
حضور جلیلی اما چندین سوال را در ذهن‌ها ایجاد کرده است. اول این که فردی که روند مدیریتش در مذاکرات هسته‌ای با انتقادهای فراوانی روبروست، آیا در جایگاه صلاحیت انتقاد از برجام است؟ آن هم در شرایطی که وی صرفا برای گزارش عملکرد خود در دوران مذاکرات به کمیسیون برجام پا گذاشته است! دوم این که جلیلی در دوران تصدی ریاست تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران، هیچ گاه خود را در پاسخگویی به مجلس موظف نمی‌دید و به گفته اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی، دعوت‌های متعدد این کمیسیون برای حضور و گفت‌وگو درباره مذاکرات را بی‌جواب می‌گذاشت. به گفته احمد شوهانی، عضو کمیسیون امنیت ملی، جلیلی اصلا مخالف پاسخگویی به کمیسیون بوده است. حال اشتیاق جلیلی برای حضور در کمیسیون برجام جالب توجه است؛ البته حضوری که در فضایی آرام و کم‌پرسش شکل می‌گیرد و وی به تک سوال‌های جدی اعضای کمیسیون نیز پاسخی نمی‌دهد. سومین سوال نیز درباره تفاوت برخورد با سعید جلیلی و تیمش در مقابل برخوردی است که با اعضای تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای فعلی همچون علی‌اکبر صالحی و عباس عراقچی می‌شود. در حالی که جلیلی در فضایی آرام حرف‌های خود را می‌زند و در میان استقبال و بدرقه اعضای کمیسیون می‌آید و می‌رود – موضوعی که مورد کنایه برخی اعضای کمیسیون برجام نیز قرار گرفته است – چهره‌هایی مثل صالحی و عراقچی شاهد سوال‌های تند و تیزی هستند و حتی گاه به آن‌ها توهین هم می‌شود. جالب این جاست که این سوالات و بحث‌ها گاهی از سوی چهره‌هایی مثل حمید رسایی و مهدی کوچک‌زاده – نمایندگان عضو جبهه پایداری و از منتقدان پرهیاهوی مذاکرات و توافق – مطرح می‌شوند که حتی عضو کمیسیون برجام هم نیستند! فارغ از این که در مقابل ۱۱ سوال کل کمیسیون برجام از جلیلی، تنها یک نماینده – ابراهیم کارخانه‌ای – از عباس عراقچی ۸ سوال مطرح می‌کند و یا این که بسیاری از سوالات از صالحی و عراقچی، سوال‌های تکراری و گاه اشتباه است – مثل جایی که کوچک‌زاده در انتقاد از برجام، متن قطعنامه شورای امنیت را می‌خواند – موارد توهین‌آمیز هم در رفتار کمیسیون برجام دیده می‌شود که بی هیچ واکنشی از آن‌ها عبور می‌شود. به عنوان مثال در جلسه کمیسیون برجام با عباس عراقچی، یکی از نماینده‌ها خطاب به وی سوالی را مطرح کرد و سپس گفت: «این سوال را جواب بدهید، البته من جواب را می‌دانم اما شما بگو». مهدی کوچک‌زاده – که عضو کمیسیون برجام هم نیست – در جلسه با علی‌اکبر صالحی پا را فراتر گذاشت و زمانی که از صالحی سوال کرد و رئیس سازمان انرژی اتمی در حال پاسخ دادن بود بدون توجه به پاسخ‌های صالحی و در حالی که هنوز میکروفنش روشن بود به شخصی که در کنار دست خود بود گفت «به خدا دروغ می‌گن». علاوه بر این‌ها سوالات دیگری نیز وجود دارد؛ مثل این که دبیر سابق شورای عالی امنیت ملی چرا پیش از این از دستاوردهای خود رونمایی نکرده بود؟ چرا در زمانی که همه نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری او را مورد هجمه قرار می‌دادند و دولت احمدی‌نژاد و تیم مذاکره‌کننده را عامل تحریم‌های ایران می‌دانستند از داشته‌های راهبردی و سیاسی که در کمیسیون برجام می‌گوید، سخن به میان نیاورد؟ چرا او و تیمش این دستاوردها را با مردم در میان نگذاشتند؟ مگر قرار نیست مردم در جریان همه امور قرار بگیرند؟ به نظر می‌رسد کمیسیون برجام به جای بررسی و رسیدن به پاسخ، در حال ایجاد سوال‌های جدید است!
مساله اصلی در این میان، این موضوع است که چنین روندی با چه هدفی طی می‌شود. به نظر می‌رسد اتخاذ این روند در کمیسیون برجام از یک سو مقابله و تخریب تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای فعلی است. در این راستا نمایندگان منتقد توافق حاضر در کمیسیون برجام، با تکیه بر اطلاعات نصفه و نیمه پیشین و اطلاعاتی که از جلیلی دریافت می‌کنند، به مصاف تیم مذاکره‌کننده فعلی می‌روند و تلاش دارند با سوال‌های عجیب، توهین و برخی ادعاها و رفتارها، اعضای این تیم را خسته و عصبانی کرده و در نتیجه از آن‌ها اصطلاحا «آتو» بگیرند. نکته دیگر این است که پس از حضور جلیلی در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۹۲، علاوه بر شکست سختی که نصیب وی و حامیانش – که همواره از منتقدان مذاکرات در دوره دولت یازدهم بوده و هستند – کرد، طرح برخی موضوعات در مناظره‌های کاندیداهای ریاست‌جمهوری باعث شد که اتهام‌های فراوانی در مورد عملکرد ضعیف و قابل انتقاد متوجه جلیلی و تیمش شود. حضور در کمیسیون برجام فرصتی است که جلیلی و حامیانش – که بعضا در کمیسیون برجام نیز حضور دارند – وی را تطهیر کنند. این تطهیر در واقع با هدف سومی انجام می‌شود که حضور در انتخابات مجلس دهم را هدف قرار داده است. سعید جلیلی این روزها از سوی برخی طیف‌های اصولگرا به عنوان آلترناتیوی برای علی لاریجانی مطرح شده است و همفکرانش قصد دارند او را به مجلس بفرستند. حامیان جلیلی حتی فراتر رفته‌اند و برای او خواب نشستن بر صندلی ریاست مجلس را هم دیده‌اند. روندی که کمیسیون برجام در پیش گرفته است، نه تنها در تطهیر سعید جلیلی، تیمش و حامیانش کمک می‌کند، بلکه به این سو می‌رود که توافق هسته‌ای را به عنوان موفقیت اعتدال‌گرایان – که مورد حمایت اصلا‌ح‌طلبان نیز قرار دارند – را در مذاکرات هسته‌ای کمرنگ کند؛ موضوعی که منتقدان توافق آن را یک برگ برنده انتخاباتی در اردوی رقبای خود می‌دانند.
به هر ترتیب پس از گذر برجام از سد کنگره و سنای آمریکا، حال مجلس درباره نپذیرفتن برجام شرایط سختی دارد و در صورت رد آن، توپ تقابل با نتیجه مذاکرات طولانی هسته‌ای در زمین مجلس‌نشینان می‌افتد. از سوی دیگر، تایید توافق نیز ادامه‌ای بر موفقیت‌های اندیشه اعتدالی در مذاکرات خواهد بود. به نظر می‌رسد که دلواپسان مجلس‌نشین، حتی در استفاده سیاسی-انتخاباتی از کمیسیون برجام نیز ناکام باشند و در نهایت رای منفی مردم به تفکری که جلیلی و یارانش نماینده آن هستند، همچون انتخابات ریاست‌جمهوری ۹۲ در انتخابات مجلس دهم نیز تکرار شود.

منبع : ابتکار