انتصاب یک مدیر پروازی برای نخستین میراث جهانی ثبت شده ایران/ زیگورات ایلامی، بسامان می‌شود؟
مدیر پایگاه سلطانیه به زیگورات ایلامی آمد؛ مدیر پروازی دردی از چغازنبیل درمان می‌کند؟
بار دیگر یکی از مدیران میراث فرهنگی خوزستان در طی چند هفته اخیر تغییر کرد. مدیر پایگاه سلطانیه، جانشین مدیر پایگاه چغازنبیل شد. چندی پیش هم مدیر اداره میراث فرهنگی دزفول پس از اطلاع رسانی درباره تعرض و تخریب محوطه‌های اقماری چغامیش برکنار شده بود. چُغازَنبیل نیایشگاهی باستانی است که در زمان ایلامی‌ها یعنی در حدود ۱۲۵۰ پیش از میلاد ساخته شده‌است. این محوطه تاریخی بخش به‌جامانده از شهر دوراونتش است و در نزدیکی شوش (شهر باستانی) در استان خوزستان قرار دارد. این سازه در ۱۹۷۹ اولین اثر تاریخی از ایران بود که در فهرست میراث جهانی یونسکو جای گرفت.
محمد حسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی می گوید: «دلیل این تغییر مدیریت این بود که در این اواخر از مدیر پایگاه چغازنبیل خبری نبود.»
حالا مدیر جدید به پایگاه چغازنبیل آمده است و برخی از دوستداران میراث فرهنگی معتقدند این مدیر هم به دلیل پروازی بودن نمی تواند دردی از دردهای چغازنبیل را درمان کند و تمام و کمال به این محوطه تاریخی مهم برسد.»
طالبیان اما نظر دیگری دارد: «مهم کاری است که باید آنجا انجام شود.»
با این وجود، علی درویشی، از انجمن دوستداران میراث فرهنگی خوزستان به خبرآنلاین می‌گوید: «زیگورات چغازنبیل از تاریخی که ثبت جهانی شد تا امروز مدیران زیادی را به خود دیده و در طول این دوران مدیریت این پایگاه فراز و نشیب‌های فراوانی داشته است، حالا با خبر آمدن مدیریت جدید امیدوار بودیم که از کارشناسان کاملا آشنا به محوطه استفاده شود، اما متاسفانه مدیریت چغازنبیل بدون اطلاع رسانی قبلی عوض شد و مدیریت جدید پروازی است. به نظر شما چطور می شود، پایگاه جهانی چغازنبیل که پایگاه بسیار مهمی است از راه دور اداره شود. آیا در خوزستان مدیری نیست که بتواند این مسئولیت را به عهده بگیرد؟»
طالبیان اما در پاسخ به این سوال می گوید که این مدیر خوزستانی است و اطلاعات بیشتر باید از مدیر پایگاه ها گرفته شود در حالی که تماس‌های مکرر و صحبت کردن با مدیریت پایگاه ها برای پاسخگویی در این زمینه بی نتیجه است. فرهاد عزیزی، به سوالات پاسخ نمی‌دهد.
درویشی می‌گوید که در ماه های اخیر بحث تغییر مدیریت در پایگاه مطرح بود تا دوباره کارگاه مرمت فعالتر و به وضعیت حقوقی کارگران پایگاه رسیدگی شود اما متاسفانه با انتخاب مدیر پروازی که به نوعی غیربومی به شمار می رود، بدون در نظر گرفتن جوانب و تاثیرات منفی آن، نمی تواند مشکل گشای معضلات گریبانگیر پایگاه میراث جهانی چغازنبیل باشد.»
او معتقد است که معایب مدیر پروازی بسیار زیاد است. نظارت غیرمستقیم و سپردن کار به دیگران مشکلات خاص خودش را دارد از جمله نداشتن حق امضا. به طور مثال برای دریافت حقوق امضای شخص مدیر باید به دست مدیر در محل اقامتش برسد، امضا بشود و برگردد که خود این کار یک هفته زمان می برد.
از طرف دیگر نداشتن شناخت کافی از منطقه و مردم بومی اطراف چغازنبیل و از روحیات بومی های منطقه جهت تعامل در مسایل عرصه و حریم محوطه تاریخی و دیگر تعارضات مردم و همچنین ضروری بودن شرکت در جلسه های با مسئولان شهری ممکن است با مشکل رو به رو شود.
این مسایل در مورد مدیر جدید پایگاه چغازنبیل در حالی مطرح می شود که در سال ۱۹۹۸ میلادی برای جلوگیری از تخریب هر چه بیشتر این شهر کهن، طی توافق به عمل آمده بین سازمان میراث فرهنگی ایران، یونسکو، بنیاد اعتباری ژاپن و همکاری موسسه کراتره فرانسه (موسسه بین‌المللی حفاظت از بناهای خشتی) طرح مطالعاتی حفاظت و مرمت محوطه تاریخی چغازنبیل در زمینه‌های مختلف علمی آغاز و قرار شد یک پایگاه دائمی پژوهشی شامل بخش‌های آزمایشگاه، حفاظت و مرمت، کتابخانه، رایانه و تالارکتیبه در بخش اداری موزه آثار تاریخی چغازنبیل و هفت‌تپه ایجاد و تجهیز شود.
چهارچوب کلی پایگاه میراث جهانی چغازنبیل و هفت تپه به دو بخش مطالعاتی و اجرایی تفکیک شده است. در بخش مطالعاتی این پایگاه مواردی همچون جمع‌آوری اطلاعات، مستندسازی، مطالعات باستان‌شناسی، معماری، زمین‌شناسی، شناخت مواد و مصالح، محیط زیست، حفاظت و مرمت، ژئوفیزیک و غیره گنجانده و در بخش اجرایی نیز انجام اقدامات حفاظتی و مرمتی مجموعه تاریخی بر مبنای اطلاعات بدست آمده در نظر گرفته شده است.
با آغاز فعالیت پایگاه حفاظت و مرمت چغازنبیل در سال ۱۳۷۸ خورشیدی، گروه باستان‌شناسی ایـن پایگاه به سرپرستی «بهزاد مفیدی نصرآبادی» دسـت به مطالعات مجدد در این مجموعه زد. باستان شناسان سرشناس بسیاری در طی دوره های مختلف روی این محوطه تاریخی بسیار مهم فعالیت داشته‌اند.
«علیرضا رازقی»، رئیس سابق پایگاه گنبد سلطانیه و رییس کنونی پایگاه چغازنبیل پیش از این نزدیک به ۵ سال در گنبد سلطانیه مشغول به فعالیت بوده و قبل از آن نیز در پایگاه‌های ملی مانند تپه میل ورامین، بافت تاریخی اردکان، قلعه پرتغالی های قشم و لارک کار کرده است. او می‌گوید: «نسبت به چغازنبیل شناخت های اولیه ای وجود دارد اما شناخت عملیاتی پس از مستقر شدن به دست می آید. اینجا پایگاهی است که براساس مصالح خشت ساخته شده و قابل اهمیت است. کیفیت های باستانی هفت تپه و چغازنبیل و وجوه آیینی و شهری نیز در این دو مجموعه بسیار ارزشمند است.»
مجموعه تاریخی چغازنبیل و هفت تپه در کنار مجموعه سازه های آبی شوشتر قرار گرفته است در آینده نیز شهر شوش به عنوان یک پایگاه جهانی ثبت خواهد شد بنابراین می توان قرار گیری این سه عنصر تاریخی و مهم در کنار هم را یکی از مهمترین ظرفیت ها برای تعریف مسیر گردشگری استان خوزستان در نظر گرفت.
حال باید دید که مدیر کنونی چغازنبیل چقدر در پیشبرد اهداف مرمت و ساماندهی و حفاظت به رغم مخالفت برخی از دوستداران میراث فرهنگی این محوطه تاثیرگذار در تاریخ ایران گام برمی‌دارد.