پسماند (۷): از پسماند تا طلای سیاه
کارتاژ کجاست؟
هنگامی که از کارتاژ صحبت می شود بی اختیار ذهن ما به دوران باستان و امپراتوری کارتاژ در مکانی که اکنون کشور های تونس و الجزایر قرار دارد سفر می کند.
اما حقیقتا ان کارتاژی که از ان صحبت می کنیم شهر کوچکی در ایالت میسوری واقع در امریکاست و نه تنها به دوران باستان تعلق ندارد بلکه یکی از مدرنترین و
اعجاب انگیز ترین پدیده های تکنولوژی در ان به وقوع پیوسته است.
در کارتاژ همه درباره یک دستگاه جدید سخن می گویند.دستگاهی که هر گونه عنصر زائدو بی مصرف و یا حتی پسماند از یکطرف داخل ان گذاشته می شود و از طرفی دیگر نفت تازه خالص و صاف از ان خارج می شود.نفتی که طلای سیاه نام گرفت و امروز ما می دانیم که بدون ان اکثر فعالیتهای صنعتی بشر ناممکن است .
شرکتی که این پروسه خارق العاده را ایجاد کرده:c-w-t(changing world technologies)
نام دارد .این پروسه که پروسه تغییر دما شناخته شده است می تواند کوه پسماند و مواد زایدی که در پیرامون زندگی ادمی به شکل تصاعدی رو به افزایش است را به کلید حل معمای بحران انرژی و حتی از ان مهمتر به راهی برای اجتناب از مشکل عظیم افزایش دمای کره زمین تبدیل کند.
در این مکان دانشمندان انواع و اقسام و مواد زاید را داخل دستگاه تغییر دما قرار می دهند از کامپیوتر های کهنه تا اتومبیلهای قراضه لاستیکهای کهنه و یا حتی لاشه حیوانات تلف شده .شاید نکته مهم در این رابطه زمان تولید نفت باشد به طوری که نیم ساعت بعد کلیه مواد زائدی که شرح ان رفت به مخلوطی از پودر های معدنی و زغال کربن و البته نفت تبدیل می شود.این دستگاه برای ایجاد ۸۵ واحدانرژی فقط ۱۵ واحد سوخت مصرف می کند.و به جای میلیونها سال از نیم ساعت زمان بهره میگیرد ونفت تولید میکند.
نفتی را که بشر امروزه در نتیجه حفاری و ایجاد چاههای عمیق استخراج میکند که به مهمترین منبع سوخت و انرژی برای جهان مدرن تبدیل شده است .در حقیقت بقایای گیاهان و جانوران و پلانگتونهایی است که به تدریج در اعماق زمین مدفون شده و بر اثر گرمای شدیدی که در اعماق زمین جریان دارد و فشارهای متعددی که بر انها وارد می شود له شده و به صورت اجسام در هم امیخته ای در می ایند که سرانجام به توده ای گل الود و سیاهرنگ تبدیل می شوند.
اهسته اهسته روغن سیاه و غلیظ توسط عوامل کربنی تجزیه شده و سرانجام در مدتی بین ۱۰ تا ۶۰۰ میلیون سال این پروسه طبیعی در دمایی متغیر نفت و گاز را در اعماق زمین پدید می اورد.
حال این پروسه از همان تکنیک و مراحل اساسی که طبیعت به کار می گیرد استفاده می کند اما فقط ان را به مراتب مطمئن تر و بسیار بسیار سریع تر انجام می دهد و به جای بقایای جانوان و گیاهان وزائده های طبیعی این عملیات می تواند از کلیه پسماند ها و مواد زائد بهره گیرد و تنها شرط مهم ان است که مواد مذکور حاوی مقداری کربن باشد.مهمترین ماده خمیری ایجاد شده هیدروترمال است که بسیار مهم است.دما در این دستگاه معادل ۲۵۰ درجه سانتی گراد است و در همان حال ان را زیر فشاری معادل ۵۰ برابر فشار معمولی که در جو وجود دارد قرار می دهند ضمن اینکه اب هم به انتقال حرارت به نقاط مختلف خمیر مواد کمک می کند .
پس از ۱۵ دقیقه مواد زاید تجزیه می شوند.
نکته جالب ان است که در تمامی طول این مراحل هیچ مواد زائدی خارج نمی شود و تمام اضافات دوباره به مرحله اول عملیات منتقل می شوند.
در انتهای کار مرحله خالص سازی وجود دارد که نفت را با قرار دادن درحرارتی معادل ۵۰۰درجه سانتی گراد خالص می کنند
و نکته مهم دیگر انکه در هر مرحله انرژی خاصی تولید می شود که کارایی بالایی دارد.
این اولین باری است که چنین سیستم کامل و مقرون به صرفه ای در ایجاد این ماده مهم استفاده می شود.
بنابراین طبق عملیاتی که در کارتاژ صورت می گیرد در مدت ۳۰ دقیقه می توان صاحب انرژ ی حیاتی شد که در طبیعت حداقل ۱۰ و حداکثر ۶۶۰ میلیون سال برای بدست اوردن ان باید صبر و تامل به خرج داد.
نفت به عنوان یک ماده مهم برای ایجاد سوخت و انرژی به چنان ارزشی دست یافته که به ان طلای سیاه می گویند و حال اگر از انواع پسماند در ۳۰ دقیقه به نفت می توان دست یافت پس گفتن این نکته که از پسماند می توان به طلا رسید سخنی گزاف نخواهد بود.
پسماند معضلی است که دامنگیر اجتماعات بشری شده است
پیشرفت تکنولوژی بدون توجه به مضرات حاصله از آن می رود تا بشریت را به نابودی بکشاند.
امروز کشور عزیزما ایران با معضل دفع پسماند مواجه است. مدیریت های شهری با توجه به حجم بجا مانده از پسماند ها ی حاصل از فعالیت بشری مستاصل در کنترل آن است.
لذا مدیریت پسماندها که عبارت است از جمع آوری- حمل و دفع یا بازیافت – بایستی بگونه ای نظارت شود که نتیجه حاصل جلوگیری از کاهش زیان های آن به انسان محیط و حفظ زیبائی شهر ها باشد.
عمده کارمدیریت پسماند تعیین محل بهداشتی برای جمع آوری پسماند در شهر ها – حمل به مناطق دفن یا بازیافت است .
مدیریت پسماند های شهری بایستی با آموزش دادن شهروندان و انواع پسماند ها ی شهری از نظر شکل (جامد-مایع-گازو رادیو اکتیو) با نظارت در این مهم و روش های انهدام و بازیافت آن که عبارتند از: دفن پسماندlandfill – سوزاندن incineration -بازیافت recycling-پایداری sustainability – بازیابی منابع disposal sources روش اجتناب و کاهش avoidance and reduction method ) است.تلاش فراوان نماید.
لازم بذکر است در مورد پسماند های تر و خشک و خطرناک از طریق رسانه ها ی عمومی آموزش لازم به شهروندان داده شود.
در هنگام دفن پسماند و بازیافت آن به اثرات زیست محیطی اش نیز توجه خاص شود.
صرف دفن و بازیافت بدون توجه به اثرات زیست محیطی آن باعث آلودگی محیط زیست و با نفوذ شیرابه های حاصل در لایه های زمین منابع آبی را آلوده می نماید.
از طرفی انباشته شدن پسماند در شهر ها و حاشیه آنها با ایجاد سه عامل مواد غذائی –رطوبت و پناهگاه باعث رشد میکربها و تولید و ازدیاد حشرات و سایر جانوران موذی بالاخص موش که ناقل انواع بیماریها مخصوصا” ((تیفوس وطاعون)) است میشود.
ازسوزاندن پلاستیک و نایلون که ایجاد اسید کلریدریک می نماید و هوای اطراف را آلوده و سبب ورود زیان به انسان و سایر جانداران می شود جدا” باید خو داری شود.
هر تن پسماند ای که بر جا می ماند و بموقع دفن یا بازیافت نشود می تواند بالغ بر ۴۰۰ متر مکعب گاز گلخانه ای(دی اکسید کربن) و نیز ۴۰۰ الی ۶۰۰ لیتر شیرابه تولیدکند که اثرات زیانبار بر خاک و آب دارد.
وجود مگس در محل های انباشت پسماند باعث اسهال-حصبه-وبا سل و غیره میشود . حمل پسماند های بیمارستانی در بسیاری از شهر ها با ماشین های حمل پسماند معمولی و در محل های دفن پسماند های خانگی تخلیه میشود و مسئولین محلی نظارتی بر این مهم ندارند که این عدم دقت میتواند برای انسانها و ساکنین محل دفن پسماند خطر آفرین باشد.
بایستی به بسیاری از روستائیان از طریق خانه های بهداشت و دهیاران و رسانه های عمومی آموزش داده شود بعد از تزریق آمپولها نحوه چگونگی دفن سرنگ ها را بدانند.
به شهروندان و روستائیان آموزش داده شود که میتوانند بیشتر ضایعات آشپز خانه ا ز قبیل:استخوان-ضایعات گوشتی-سبزیجات—میوه ها-پوست تخم مرغ و بسیاری دیگر از مواد قابل تجزیه را در خاک حیات منزل خود در باغچه ها دفن و به کمپوست تبدبل نمایند.
با شناخت منابع تولید پسماند های شهری : خانگی( household waste )-تجاری( commercial waste)- نخاله (demolition waste ) –بیمارستانی(Clinical waste ) –صنعتی( industrial waste) بایستی با همکاری شهر داریها –ومهندسی بهداشت محیط با دفن یا بازیافت اینگونه آنها بر طبق ضوابط اصولی اثرات حاصل آسیب های انسانی و محیطی آن را به حد اقل کاهش داد.
امروزه تولید پسماند در جهان بالغ بر ۱/۳ میلیارد تن میرسد که این مقدار در سال ۲۰۲۵ بالغ بر ۲/۲میلیارد تن خواهد رسید..
که در صد ترکیب خشک آن برابر آمار اعلام شده (کاغذ ۱۷%-پلاستیک۱۰%-شیشه۵% فلز۴% مواد بازمانده از موجودات زنده ( organic )46% و سایر موارد ۱۸% است.پسماند .
هنوز پسماند های بیمارستانی در بسیاری از شهر ها و روستا ها بدون توجه به عواقب مخاطره آمیز آن بصورت غیر بهداشتی حمل وبه محل دفن پسماند های خانگی برده میشود که بسیار خطر ناک است.
در قانون بلدیه بیستم ربیع الثانی ۱۳۲۵هجری قمری نظافت شهری بر عهده شهرداریها گذاشته شدکه با تکمیل قانون ۱۳۳۴ شمسی مراقبت در امر بهداشت بخشی از وظایف شهرداریها در روند تکمیل قانون قبلی شد.
لذا بعد از انقلاب که بسیاری از قوانین بدون در نظر گرفتن و تطبیق با قوانین قبلی مصوب شد .حیطه شرح وظایف در هم تداخل نمود و بنا چار به جهت جلوگیری از بیماریها وزارت بهداشت-درمان و آموزش پزشکی با صدور بخشنامه مورخ ۲۸/۷/۱۳۷۶با توجه به بیماریهایی از قبیل هپاتیت و ایدز و حساسیت امر و خطراتی که از پسماند های بجا مانده از مصرف بیمارستانی مردم را تهدید میکرد تفکیک-جمع آوری و دفع پسماند های بیمارستانی را از طریق استانداریها مطرح و در شورای بهداشت هر استان قرار شد که بدقت اجراء گردد.
دفع پسماند های خطرناک از روش دفن ترانشه های ویژه با استفاده از پودر آهک و محل نگهداری موقت پسماند ها و نوع پسماند ها و نحوه دفن آنها مشخص شد .
در بسیاری از شهرستانها مدیران فعلی بعضا” اطلاعی از این دستور العمل نداشته و بسیاری از مطب ها و کلینیکهای خصوصی و بعضی از کلینیکهای دولتی نیز هیچ گونه نظارتی نمی شوند.
بنظر می آید مهندسی بهداشت محیط ایران مسئولیت سنگینی بعهده دارد و بایستی پیگیر آن باشد. پسماند های نوک تیز و برنده که در بعضی مطب ها و کلینیکها در سطل های مخصوص جمع آوری پسماند قرار داده میشود همراه با پسماند های خانگی تحویل شهر داریها داده میشود وهمراه با پسماند های خانگی دفن میگردد که حتی فاقد هر گونه علائمی هشدار دهنده می باشد.
بسیاری از شهر های ایران فاقد مکان مناسب جهت دفن پسماند های خانگی و تجاری هستند و بسیاری از شهروندان به لحاظ عدم آموزشهای لازم از رسانه های عمومی و یا عدم امکانات دسترسی به سطلهای جمع آوری پسماند آنرا در محیط زیست خود رها می کنند .
وجود پلاستیکهای در سطح اتوبان ها و محیط های جنگلی و کنار رودخانه ها و در یا ها دلیل بر اینگونه کم توجهی ها در اموزش وعدم دسترسی به امکانات اولیه جمع آوری پسماند است که علاوه بر آسیب های انسانی زیبائیهای شهر ها را زیر سوال قرار داده است.
آزمایشگاهها و مراکز تحقیقاتی که با مواد پرتو زا سرو کار دارند افراد با تجربه موظفند از دستگاههای (film bag)استفاده نموده و هر شش ماه یکبار به آزمایشگاه تشخیص طبی مراجعه و آزمایش کامل بدهند.
و در مراکز آزمایشگاهی پرتو زا میبایستی دستگاههای حساس ( GAIGER ) جهت شناسائی ریخت و پاش(splash )مواد پرتو زا وجود داشته باشد.
مواد آلاینده حاصل از مواد پرتو زا بایستی با دستمال های مخصوص جاذب رطوبت (pad) پاک شده و پد ها به سازمان انرژی اتمی جهت بی اثر نمودن پرتو زائی انتقال داده شوند.
با توجه به اینکه در حال حاضر تولید پسماند در کشور مان حدود چهل هزار تن در روز است و با رشد جمعیت بیشتر نیز خواهد شد کمتر از چهار در صد آن بازیافت میشوداز این مقدار پسماند روزانه بالغ بر ۲۵۰۰ تن در گیلان تولید میشود که این مقدار برای جمعیت دو میلیون و چهارصد هزار نفر قابل تامل است و گیلان را در زمره اولین استان ایران در تولید پسماند قرار داده است.
تولید سرانه پسماند برای هر نفر در روزدر گیلان ۰۴/۱کیلو گرم در حالیکه میدانیم ۷۰% پسماند های خانگی را پسماند تر تشکیل میدهد با توجه به اینکه گیلان منطقه اکوتوریسم است اکثر گردشگران بعلت عدم دسترسی به امکات اولیه سطل های نگهداری پسماند آنها را در جنگل های حاشیه شهر ها رها می نمایند.
پلاستیک های حاصل از اینگونه فعالیت انسانی می توانند حدود ۵۰۰ سال باقی بمانند .