مرز چذابه یکی از مهمترین و استراتژیکی ترین مرزهای ایران و عراق می باشد ولی کمتر به آن توجه شده است.

مرز چزابه از مرزهای زمینی مهم کشور است که به همراه مرز شلمچه حدود ۳ میلیون تن کالا در هر سال از طریق آنها مبادله می‌شود. چزابه که در ۳۰ کیلومتری شهر بستان واقع است از مشکلات بسیاری در زمینه‌های مختلف زیرساختی به ویژه نامطلوب بودن جاده ارتباطی و کمبود شدید امکانات رفاهی و بهداشتی رنج می‌برد. در همین زمینه نظر عده‌ای از دست اندرکاران امر را جویا شدیم:

ترمیم راه‌های ارتباطی محور چزابه

اولین و بزرگ‌ترین مشکل پایانه مرزی چزابه راه‌های ارتباطی و مواصلاتی آن است. از زمان افتتاح مرز چزابه راه‌های موجود وضعیت مناسبی برای تردد خودرو‌ها به ویژه کامیون‌ها نداشت و کارایی آنها در حد برقراری ارتباط میان روستاهای اطراف و بخش بستان با مرکز شهرستان بود. «همایون کوت‌زاده»، به نمایندگی عده‌ای از صادرکنندگان می گوید: پس از افتتاح مرز چزابه انتظار این بود که موضوع احداث یا بهسازی آن جاده در دستور کار دست اندرکاران قرار بگیرد، اما نه تنها نسبت به تعریض و بازسازی جاده‌ها و راه‌های ارتباطی اقدامی صورت نپذیرفت، بلکه برخی مسئولان مربوطه چشمان خود را روی این امر حیاتی بستند و چاره‌ای اساسی برای تسهیل تردد نیندیشیدند. پس از شکایت اهالی شهر بستان و روستاهای اطراف و کاهش تردد محسوس کامیون‌های حامل بار صادرکنندگان و عدم رغبت زائران عراقی و ایرانی برای تردد از مرز چزابه، اداره راه و شهرسازی تنها نسبت به ترمیم جاده، آن هم جاده‌ای که بدون شانه و هرگونه استاندارد بود، اقدام کرد. از طرفی‌‌ همان پروژه ناقص نیز به دلیل نبود نظارت ۲ سال به طول انجامید، در حالی که چنین کاری می‌توانست حداکثر ۴ یا ۵ ماه به پایان برسد. جالب اینکه‌‌ همان جاده به دلیل رعایت نکردن اصول و ضوابط فنی و جاده سازی به ویژه نظارت دقیق، تخریب شد و هزینه فراوانی به سیستم حمل و نقل، صادرات و بخش خصوصی تحمیل کرد.
این صادرکننده خطاب به فرماندار، نماینده مجلس و سایر مسئولان و دست اندرکاران پیشنهاد می‌کند: باتوجه به اینکه این پایانه برای بیش از ۴ هزار نفر اشتغال ایجاد کرده و به عنوان کانون و بزرگ‌ترین مرکز اشتغال آن منطقه به شمار می‌رود، همچنین باتوجه به ضرورت توسعه صادرات برای کاهش فشار تحریم‌ها و حمایت از تولیدات داخلی، لازم است سریعا و بدون از دست دادن فرصت، پیگیری‌های لازم در این خصوص را در برنامه کاری خود قرار دهند.
کوت‌زاده ادامه می‌دهد: انتظار همه صادرکنندگان و فعالان اقتصادی از استاندار به عنوان نماینده ارشد دولت در استان این است که شخصا مشکلات متعدد پایانه چزابه به ویژه راه‌های ارتباطی آن را پیگیری کنند و برای رفع سریع آنها بکوشند.  این صادرکننده نمونه خوزستانی وضعیت رفاهی، خدماتی و بهداشتی مرز چزابه را نامطلوب می‌داند و از شهردار بستان رسیدگی بیشتر و ایجاد شرایطی متناسب با جمعیت مراجعه کننده به آن منطقه را خواستار می‌شود.

نبود مدیریت یکپارچه و غلبه سیستم سنتی بر چرخه مالی

وضعیت استراحتگاه، پارکینگ، سرویس‌های بهداشتی، رستوران، خاکی بودن بخش اعظم محیط داخلی و کمبود فضای سبز و نبود محل مناسب برای استقبال از بازرگانان یا هیأت‌های خارجی  از مهم‌ترین مشکلات پیش‌روی صادرکنندگان و زائران و مراجعه‌کنندگان عنوان می‌شود.
یکی از مطلعان، یکی دیگر از مشکلات در بازارچه مرزی را نبود مدیریت واحد و هماهنگ عنوان می‌کند که این امر سبب نگرانی بازرگانان و حتی کارگران شده است. وی می‌افزاید: نماینده فرماندار، بخشداری، شهرداری بستان، گمرک و پایانه در ادای وظایف خود هماهنگ نبوده و به شکل مستقل از همدیگر عمل می‌کنند که این امر به یک مشکل در تسهیل امور بازرگانی تبدیل شده است.  براساس مشاهدات خبرنگار همشهری مشخص شد که در مرز چزابه سیستم دریافت و پرداخت پول وجود ندارد و به طور کلی چرخه مالی با گردش ریالی قابل توجه به صورت سنتی و دستی صورت می‌پذیرد که این امر در مدیریت زمان تاثیر منفی برجای گذاشته است.

بیمه و خدمات مهم ترین مشکل کارگران

کارگران که تعدادشان بالغ بر ۲ هزار نفر است، نقش اساسی در حمل و تخلیه دوسویه بار‌ ایفا می‌کنند. برای اطلاع از این وضعیت سراغ چند نفر از آنها می‌رویم و درباره وضعیت عمومی سوالاتی را مطرح می‌کنیم. یکی از این کارگران ادعا می‌کند که هیچ یک از آنها زیر پوشش بیمه و خدمات بیمه‌ای نیست.  تعدادی از کارگران چزابه می‌گویند که ۳۵ درصد از درآمد خود را به عنوان ساماندهی و ارائه خدمات به شهرداری می‌پردازند، اما از حداقل خدمات از قبیل محل استراحت مناسب و سرویس بهداشتی مناسب بهره نمی‌برند. کارگران از استاندار خوزستان برای بررسی و رسیدگی به وضعیت خود تقاضای کمک می‌کنند.

معمای لیفتراک‌های جابجایی کالا

یکی از فعالیت‌های اقتصادی موضوع لیفتراک‌های جابه‌جایی کالاست که به صورت انحصاری به یک شخص واگذار شده که این امر ضمن کاستن از قاعده رقابت سالم، در افزایش هزینه نهایی صاحبان کالا تاثیر داشته و باعث نگرانی آنان شده است. از دیگر ابهامات موجود موضوع بارانداز است که در سال ۸۸ با مجوز استاندار و نامه فرماندار و باهزینه‌ای بالغ بر ۸۰۰ میلیون تومان از سوی شهرداری سوسنگرد احداث شد، اما به دلیل نامعلومی مورد بهره‌برداری قرار نگرفت.

اماکن اقامتی مجهز راه‌اندازی می‌شود

شهرداری بستان یکی از دستگاه‌هایی است که حضور جدی در مرز چزابه دارد. به همین منظور به سراغ مهندس «سیدکریم سعیدی»، شهردار شهر مرزی بستان رفتیم و نظر وی را جویا شدیم. سعیدی می‌گوید: مرز چزابه در ۳۰ کیلومتری شهر بستان و در میان تپه ماهورهای ماسه‌ای میشتاغ و هور العظیم واقع است. بستان در مجاورت استان میسان عراق و شهر عماره قرار دارد. روزانه حدود ۱۰۰۰ تریلی حامل کالاهای تجاری (عمدتا مصالح ساختمانی نظیر سیمان، آجر، سرامیک و…) همچنین مواد غذایی و تره بار به کشور عراق صادر می‌شود.
شهردار بستان مزیت این شهر را دسترسی سریع به مرکز عراق همچنین مسیر عمده زوار اربعین حسینی می‌داند و راه‌اندازی سیستم زیارت انفرادی را یکی از عوامل رونق اقتصادی منطقه توصیف می‌کند و می‌گوید: یکی از کاستی‌ها و موانع موجود در رابطه با رونق اقتصادی منطقه، نبود اماکن اقامتی است که سازمان حج و زیارت با هدف رفع این مشکل در حال احداث یک هتل سه ستاره در شهر بستان است. همچنین زائرسرای شهرداری در حال احداث است. یکی از اهداف ما و همه مسئولان تبدیل بستان به یک مرکز توریسم درمانی است که البته این امر نیازمند حمایت‌های گسترده در سطوح استانی و ملی است.
سعیدی درباره بزرگ‌ترین مشکل مرز چزابه و دغدغه اصلی صادرکنندگان یعنی راه‌های غیر استاندارد، می‌گوید: راه‌های موجود تناسب کیفی با حجم ترددی که بر روی آنها صورت می‌گیرد ندارد و یکی از پیگیری‌های همیشگی شهرداری همین امر است. در حال حاضر جاده از سوی اداره راه و شهرسازی در حال احداث است، اما هم به لحاظ سرعت و هم از نظر کیفیت (به کارگیری مصالح نامرغوب) وضع مطلوبی ندارد، و تقاضای بنده از دست اندرکاران امر توجه و نظارت بر عملیات جاده‌سازی است.
وی به لیفتراک‌های جابه‌جایی کالا اشاره می‌کند و می‌گوید: این دستگاه‌ها چند سال است که به صورت انحصاری به یک شخص سپرده شده و باوجود اینکه متولی تخلیه و حمل بار شهرداری بستان است و خیلی هم پیگیر بودیم، اما نتوانستیم انحصار مزبور را از دست آن شخص خارج کنیم. درآمد ناشی از لیفتراک‌ها برای شهرداری بستان می‌تواند تحول بزرگی در زمینه‌های مختلف عمرانی و خدماتی درون محیط چزابه ایجاد کند.
شهردار بستان موضوع تحت بیمه قرارنگرفتن کارگران را این‌گونه توضیح می‌دهد: تعداد کارگران دارنده کارت فعالیت حدود ۸۰۰ نفر است که همه آنها بیمه حوادث شده‌اند. باید گفت که اکثر کارگران به صورت روزمزد و مقطعی به چنین فعالیتی روی آورده‌اند و در مقاطع مختلف به فعالیت‌های کشاورزی (فصلی) مشغول هستند، با این وجود تعدادی از آنها به شیوه موسوم خویش‌فرما زیر پوشش سازمان تامین اجتماعی قرار گرفته‌اند. شهرداری بستان در حدود امکانات و توانایی‌های خود سعی در ارائه خدمات مناسب به کارگران کرده که از آن جمله می‌توان به تامین سرویس ایاب و ذهاب، تهیه فضای سرپوشیده، آبخوری و سرویس بهداشتی اشاره کرد. شهرداری یک مجموعه بهداشتی با ۱۶ چشمه را در حال ساخت دارد، همچنین برای رفاه حال کارگران و کاستن از گردوخاک روزانه کل مساحت بارانداز به طول ۱۲ کیلومتر از سوی شهرداری آبپاشی می‌شود. رفت و روب و جمع آوری زباله از بارانداز به صورت روزانه انجام می‌گیرد.
وی با اشاره به اختلاف بر سر بارانداز که شهرداری سوسنگرد مدعی راه‌اندازی آن است، می‌گوید: محوطه بارانداز و زمین‌های اطراف آن به مساحت ۴۸ هکتار متعلق به شهرداری بستان است. شهرداری سوسنگرد در محل مذکور مقداری مخلوط به ارزش ۲۰۰ میلیون تومان تخلیه کرد که به دلیل تداخل در وظایف ۲ شهرداری، موضوع به مرجع صالح قضایی ارجاع شد و دادگاه رای به نفع شهرداری بستان صادر کرد. در هرحال مشکل در چارچوب قانون حل و فصل شد و مبلغ مذکور نیز به واسطه فرمانداری به شهرداری سوسنگرد اعاده شد.  یکی از خواسته‌ها یا آرزوهای شهردار بستان تقویت بیش از پیش روابط تجاری با بازرگانان عراقی و افزایش مبادلات به ویژه تجارت چمدانی است. وی اعتقاد دارد که این اتفاق می‌تواند تحول چشمگیری در رفع معضل بیکاری و رونق فضای کسب و کار در شهر بستان ایجاد کند.

موضوع انحصاری بودن فعالیت صحت ندارد

پس از شنیدن سخنان شهردار، به سراغ شخصی که گفته می‌شود، قرارداد انحصاری لیفتراک‌ها را در دست دارد، می‌رویم. «عبدعلی سعیدی» ضمن رد ادعای مزبور می‌گوید: در حال حاضر ۸ گروه در زمینه لیفتراک فعالیت می‌کنند و همه آنها با مجمع دهیاری‌های دشت‌آزادگان قرارداد دارند و فرمانداری در جریان این امر است، بنابراین موضوع انحصاری بودن فعالیت صحت ندارد.
آنچه از گفته صادرکنندگان، کارگران، اشخاص مطلع و شهردار بستان بر می‌آید آن است که تا رسیدن به وضع مطلوب فاصله بسیاری در پیش است که طی کردن آن نیازمند اراده و عزمی ملی، استانی و محلی است. این مرز که به عنوان خط ارتباطی سالانه چند میلیون زائر ایرانی و عراقی را جا به جا می‌کند و نقطه تلاقی تجار و بازرگانان ۲ کشور و یکی از سکوهای صادرات کشوراست، به هیچ عنوان در قامت یک گذرگاه جذاب و تاثیرگذار ظاهر نشده است.

علی عبدالخانی