اصل‌هایی که توجه به آنها برای نجات کارون الزامیست
دکتر سیدحسین فاضلی مدیر کمیته برگزاری کنفرانس ملی رودخانه کارون، اظهارکرد: پتانسیل‌های اقتصادی سالانه رودخانه کارون در زمینه‌های مختلف از جمله در بخش کشاورزی نتوانسته است این رودخانه را در حیطه حمایتی همگانی قابل قبولی قرار دهد و در مقابل بهره‌کشی از آن بیش از گذشته است.
وی افزود: در عمل، نگرش متفاوت از گذشته، ضرورت امروزی رودخانه کارون است که بر مبنای چند اصل می‌توان بیان کرد.
اصل اول: حرکت به سمت جایگزینی انرژی خورشیدی به جای سدسازی
فاضلی خاطرنشان‌کرد: اولین اصل قابل بحث و پیگیری در ارتباط با رودخانه کارون، حرکت به سمت جایگزینی انرژی خورشیدی به جای سدسازی و بهره‌کشی بیش از حد از رودخانه کارون است.
وی ادامه‌داد: امکان تولید برق از طریق انرژی خورشیدی معادل کل انرژی حاصل از سدسازی بر روی رودخانه کارون، سخن تازه‌ای نیست که تعجب کسی را بر انگیزد ولی علیرغم نظر مجمع تشخیص مصلحت نظام و تأییدی مقام معظم رهبری در راستای سیاست‌های کلی نظام در بخش انرژی، همچنان مورد بی‌توجه جدی نمایندگان وزارت نیرو در استان بوده است.
مدیر کمیته برگزاری کنفرانس ملی رودخانه کارون گفت: همسان با وجود سرمایه خدادادی نفت در خوزستان، سرمایه انرژی خورشیدی به عنوان سرمایه غیرقابل انکار جهت تولید انرژی و جلوگیری از بهره‌کشی بیش از حد رودخانه کارون است که فرهنگ‌سازی عمومی ویژه‌ای در این خصوص صورت نگرفته است.
فاضلی بیان‌کرد: در نمونه بارز، مطالعات انجام شده توسط DLR آلمان نشان داده است که در مساحتی بیش از ۲۰۰۰ کیلومترمربع، امکان نصب بیش از MW 60000 نیروگاه حرارتی خورشیدی وجود دارد و اگر مساحتی معادل ۱۰۰×۱۰۰ کیلومترمربع زمین را به ساخت نیروگاه خورشیدی فتوولتائیک اختصاص داده شده باشد، برق تولیدی آن معادل کل تولید برق کشور در سال ۱۳۸۹ خواهد بود.
وی افزود: بنابراین این سوال پیش می‌آید که عملکرد موفق و قابل قبول نماینده وزارت نیرو در خوزستان در ارتباط با جایگزینی انرژی خورشیدی جهت جلوگیری از بهره‌کشی بیش از حد از رودخانه کارون و تبعات زیست محیطی چه بوده است؟ نماینده وزارت نیرو در استان به عنوان متولی کنونی رودخانه کارون، چه اقداماتی را جهت استفاده از پتانسیل انرژی خورشیدی در خوزستان انجام داده است؟
فاضلی عنوان‌کرد: شاید اکنون استفاده از انرژی خورشیدی از نظر هزینه تمام شده گران باشد ولی می‌توان با گسترش استفاده از این انرژی در جامعه آن را مقرون به صرفه کرد. اگرچه وجود سایر انرژی‌های تجدیدپذیر در خوزستان، مقوله‌های قابل توجه جهت نجات رودخانه کارون از بهره‌کشی بیش از حد هستند.
اصل دوم: بنا نهادن حفاظت از کارون براساس تجارب علمی موفق جهانی
وی گفت: دومین اصل مورد توجه در ارتباط با رودخانه کارون، بنا نهادن حفاظت از رودخانه کارون براساس تجارب علمی و بنیادی موفق جهانی است؛ یعنی اینکه حفاظت و تصمیم‌گیری تخصصی درباره آب و رودخانه‌ها، تداعی علمی با حفاظت از محیط زیست دارد نه با تولید برق، که این مطلب می‌تواند ما را در عزم به تبعیت از فرمایشات و تاکید مقام معظم رهبری در ارتباط با حفاظت از محیط زیست کمک کند.
اصل سوم: بررسی حقوق متضررشدگان
مدیر کمیته برگزاری کنفرانس ملی رودخانه کارون افزود: سومین اصل قابل تامل درباره رودخانه کارون، بررسی حقوق متضررشدگان و زیان‌دیدگان از سیاست‌گذاری مرتبط با رودخانه کارون از جمله شوری سدگتوند و تبعات آن و رسیدگی به حقوق آنها است که این امر می‌تواند نمادی از همدلی و هم‌زبانی بین دولت و ملت محسوب شود.
اصل چهارم: تمایز بین متولی و بهره‌برداری
فاضلی چهارمین اصل قابل ذکر درباره رودخانه کارون را تمایز بین متولی و بهره‌برداری در جهت حفظ حقوق روخانه‌ای رودخانه کارون، پیشگیری از وقوع جرم مرتبط با حریم رودخانه کارون و پیگیری هرگونه تعرض اتفاق افتاده برای رودخانه کارون عنوان و خاطرنشان‌کرد: این اصل در راستای اهمیت قانون‌مندی در اجرای دستورات قوه مجریه و قوه قضائیه در حفاظت از محیط زیست و امنیت تولید مواد غذایی و کشاورزی است و فراتر از آن به برخورد قانونی با هر نوع تخلف رودخانه کارون و حتی اطلاع‌رسانی رسانه‌ای کمک می‌کند.
اصل پنجم: نگرش چند بعدی علمی به رودخانه کارون
وی بیان‌کرد: پنجمین اصل قابل ارائه درباره رودخانه کارون، نگرش چند بعدی علمی به رودخانه کارون است. تصمیم‌گیری درباره رودخانه کارون فقط شامل بررسی مسائل زیست محیطی نیست و شامل بررسی اجتماعی، روانی، اقتصادی و … است که نیاز به کمک و همیاری علمی روانشاسان، جامعه‌شناسان و … در بررسی دیگر ابعاد آن دارد.
اصل ششم: تخصیص‌های حق‌آبه‌های کارون مطابق با استانداردهای جهانی
فاضلی گفت: ششمین اصل قابل توجه مرتبط با رودخانه کارون نیز تخصیص‌های حق‌آبه‌های رودخانه کارون مطابق با استانداردهای جهانی است. رعایت نوع و نحوه تخصصیص حق‌آبه‌های کشاورزی، آبزیان خلیج‌فارس و سایر موارد مشابه از ملزومات قابل توجه و اجرا است.
راهکارها جهت حل چالش‌های ریشه‌ای کنونی رودخانه کارون
وی تصریح‌کرد: جهت حل چالش‌های ریشه‌ای کنونی رودخانه کارون نیاز به توجه خاص به خیلی از موارد از جمله استقلال فراجناحی و سازمانی در بررسی معضلات رودخانه کارون، غیر ذینفع بودن و عدم بهره‌برداری در تصمیم‌گیری معضلات رودخانه کارون، پیگیری مستمر علل و حل معضلات رودخانه کارون، قضاوت و رسیدگی شفاف و صریح به وضعیت خسارت‌دیدگان از تصمیم‌های گرفته شده برای رودخانه کارون به دور از هر نوع مصلحت‌جویی و با هدف حفظ منافع ملی و جلوگیری از تصمیم‌گیری بر مبنای ذینفع بودن و صرفاً سدسازی است.
فاضلی ادامه‌داد: به عنوان نمونه بررسی وضعیت رودخانه کارون در رسانه‌ها در یک سال گذشته نشان می‌دهد که این رودخانه به نسبت ارزش حقیقی خود یا به نسبت ارزش دیگر رودخانه‌ها کمتر مورد توجه قرار گرفته است. به عنوان نمونه، در هفته دولت، نیمی از هیئت دولت عازم اصفهان شدند تا یک به یک با مسائل بی‌آبی و خشکی زاینده‌رود آشنا شوند و هر کدام در هر جلسه هیات دولت گزارشی در خصوص زاینده‌رود تهیه کرده‌اند و این یعنی زاینده‌رود در صدر موضوعات هیئت دولت قرار گرفته اما در مقابل رودخانه کارون شاهد بازدید چند نفر از هیئت دولت بوده است؟ یا در نمونه دیگری، در جهت احیای زاینده رود، وزارت نیرو هم‌تراز خود زاینده‌رود از سایر رودخانه‌ها و سرآب‌ها به این رود آب منتقل کرده است(بنا بر اعلام وزیر نیرو).
وی افزود: نمونه‌های مذکور بالا در راستای حفاظت از زاینده‌رود است که نگرش به آن بر این ادعا قرار گرفته که خشکی آن نمادی از عدم توان مدیریتی کشور در حل بحران‌های زیست محیطی است که به چهره ایران در سطح بین‌المللی خدشه وارد کرده است (بنا بر اعلام رئیس شورای اسلامی استان اصفهان).
فاضلی عنوان‌کرد: در مقابل رودخانه کارون به رودخانه‌ای کم‌آب با جزایر متعدد تبدیل شده است که وسیله‌ای برای انتقال انواع فاضلاب‌ها تبدیل شده است و بوی تعفن آن از ویژگی‌های لاینفک آن شده است.
مدیر کمیته برگزاری کنفرانس ملی رودخانه کارون گفت: فراتر از آن عدم مدیریت وزارت نیرو در خوزستان (بنا به اعلام انجمن حمایت از کشاورزان اصفهان) مقوله‌ای حاکم در استان است.
وی بیان‌کرد: هم‌راستا با عدم مدیریت وزارت نیرو در استان، عملکرد نماینده وزارت کشاورزی در خوزستان از عوامل تبدیل کردن رودخانه کارون به منبعی برای شیوع بیماری‌های صعب‌العلاج است. متاسفانه عدم اقدامات جدی همگانی نماینده وزارت جهاد کشاورزی در استان در راستای آموزش کشاورزان و بالابردن سطح بهداشتی زه‌آب‌های کشاورزی و جلوگیری از بالارفتن عوامل بیماری در زه‌آب‌های کشاورزی از مهمترین دغدغه‌های بهداشتی آب در خوزستان بوده است.
فاضلی افزود: جالب‌تر اینکه از آنجایی‌که بیشترین فاضلاب‌های رودخانه کارون متعلق به فاضلاب کشاورزی است، کیفیت زندگی مردم را بیشتر به مخاطره می‌اندازد. اگرچه به‌طور مبرم نیاز است تا نقش وزرات بهداشت در راستای آموزش و جلوگیری از به مخاطره افتادن کیفیت زندگی مردم در استان خوزستان محسوس شود و همکاری بین وزارت بهداشت و وزارت کشاورزی به طور قابل توجه نمایان گردد.
وی خاطرنشان‌کرد: وقوع مکرر پدیده ریزگردها در خوزستان و انتقال انواع بیماری‌ها و آغشته نمودن رودخانه کارون به آنها از مهمترین وقایعی که مردم استان شاهد آن هستند که وزارت نیرو، وزارت نفت و وزارت جهاد کشاورزی از عاملان تاثیرگذار در زمینه تولید ریزگردها و خودبه‌خود ایجاد آلودگی‌های مرتبط با رودخانه کارون هستند.
مدیر کمیته برگزاری کنفرانس ملی رودخانه کارون افزود: در این رابطه این سوال‌ها مطرح می‌شود که عملکرد نماینده وزارت نیرو در خوزستان در برابر وقایع مذکور اتفاق افتاده شده چه بوده است؟ نماینده وزارت نیرو در استان چقدر توانسته است به عنوان متولی رودخانه کارون از حقوق آن دفاع نماید و چقدر توانسته است زمینه را پیروی از تاکید مقام معظم رهبری، موضع رئیس جمهور و بخش‌نامه تایید شده توسط رئیس قوه قضائیه جهت حفاظت محیط زیست را فراهم آورد؟
فاضلی تاکید کرد: بررسی اخبار رسانه‌ها در چند سال اخیر نشان می‌دهد رودخانه کارون از لحاظ کمی و کیفی به خطر افتاده است و تبعات وخیمی را برای زندگی مردم داشته است (به عنوان نمونه می‌توان به شوری سدگتوند اشاره نمود)، ولی به غیر از سازمان حفاظت محیط زیست، هیچ ارگانی و سازمانی به عنوان متولی حاضر به دفاع و حمایت همه جانبه عمومی، قضایی و آکادمیکی نشده است. این می‌تواند دلایل مختلفی از جمله به خطر افتادن منافع مدعی و مدافع داشته باشد؛ یعنی زمانی که متولی و بهره‌بردار رودخانه کارون یک ارگان واحد باشد چگونه ارگانی می‌تواند از خود شکایت نماید؟
وی ادامه‌داد: نکته دیگر اینکه چگونه یک ارگان متولی ذینفع رودخانه کارون می‌تواند سخن از حق‌آبه تالاب، حق‌آبه کشاورزی، حق‌آبه آبزیان خلیج‌فارس و غیره کند در حالی‌که خود با بهره‌برداری از رودخانه کارون در معرض اعلام علت نابودی کشاورزی، نابودی تالاب‌ها و دیگر موارد است.
فاضلی خاطرنشان‌کرد: معضلات رودخانه کارون به‌طور یقین ماندگار هستند تا زمانی‌که امروزی‌ها مشکل را به دلیل عملکرد گذشتگان می‌دانند یا نتیجه عملکرد ارگانی به غیر از خودشان. پس تشکیل سازمان ملی متولی غیره بهره‌بردار رودخانه کارون، سازمانی فراجناحی و متشکل از شخصیت‌های حقوقی غیرذینفع ضرورت امروزی است.