گاهی اوقات «فراموشی» چیز خوبی است اما نه در همه ی موارد. نه در مواقعی که انسان با یادآوری مسایلی، باید به «حق»، سخن بر زبان براند. در مورد مساله ی ریزگردها و گرد و غبار استان خوزستان گویا اینگونه شده که برخی تکرار این مساله را در سال های پیش و در پی مدیریت ۲ دولت قبلی فراموش کرده اند. گویا عده یی فراموش کرده اند که ریزگردها، پدیده ی نوظهور سال ۱۳۹۳ نیست. بیش از ۱۰ سال است که زندگی مردم شهرهای خوزستان با ریزگردها پیوند خورده است.

پیش از روی کارآمدن دولت یازدهم و در زمان ۲ دولت قبلی هم هر ساله، گرد و غبار مهمان شهرهای جنوبی و غربی کشور بود. اما برخی از مسوولان و گروه ها تلاش می کنند تا این بار، رنگ سیاسی بر چهره ی گرد و غبار جنوب بپاشند و در هوای گل آلود خوزستان ماهی گیری کنند. با وجود تلاش های صورت گرفته از ابتدای دولت یازدهم در حوزه های مختلف محیط زیست، بخصوص مساله ی ریزگردها، گرفتن انگشت اتهام در خصوص این مساله به سمت دولتمردان و مسوولان این دولت، تنها یک معنا می تواند داشته باشد، آن هم «بهره برداری های سیاسی» از وضعیت به وجود آمده است.

در هفته های گذشته، پدیده ی گرد و غبار در بسیاری از شهرهای استان خوزستان زندگی معمولِ مردم را با مشکل مواجه کرده بود. گرد و غبار تا اندازه یی بود که مدارس و اداره ها را در چند نوبت به تعطیلی کشاند. میزان آلودگی هوا در خوزستان تا بیش از ۶۶ برابر حد مجاز هم به ثبت رسید.

نکته ی مورد توجه در این میان، واکنش برخی از جمله نمایندگان مجلس و رسانه های همسوی آنها بود که تلاش کردند با حاشیه سازی، بخصوص در مورد به عقب افتادن سفر «معصومه ابتکار» رییس سازمان حفاظت محیط زیست به خوزستان، مسوولان این سازمان را غیر پیگیر و مقصر پایه یی ورود ریزگردها نشان دهند؛ در حالی که رخداد این پدیده، سابقه یی چند ساله دارد و بررسی اقدام های پیشین و برنامه های محیط زیستی ها از زمان به دست گرفتن مسوولیت خود در دولت یازدهم از جدیت آن ها در حل معضل های زیست محیطی نشان دارد.

سفر معصومه ابتکار در پایان سال ۱۳۹۲ به کشور عراق برای رسیدگی به موضوع ریزگردها، برگزاری نشست های فوری از نخستین روز حمله ی ریزگردها به شهرهای جنوبی کشور در ۲ هفته ی گذشته با مسوولان مربوط و همچنین سفر تازه ی وی به خوزستان نشان از توجه و تلاش این سازمان در این حوزه دارد.

ابتکار در میان گلایه ها و هجمه های بسیار، روز سه شنبه بیست و هشتم بهمن ماه به خوزستان سفر کرد تا از نزدیک به معضل پدیده ی گرد و غبار این استان رسیدگی کند. وی در این استان نشست های مختلفی را با مسوولان و اصحاب رسانه برگزار کرد و در آن ها به راهکارهای پیشنهادی و تصمیم گیری های دولت برای حل این مشکل اشاره کرد.

ابتکار در این سفر، «بسته ویژه مقابله با ریزگردها» را با خود به ارمغان برد و در «نشست اعضای ستاد استانی مقابله با گرد و خاک» و «شورای هماهنگی مدیریت بحران خوزستان»، از آن رونمایی کرد. وی همچنین از طرح های ویژه ی دولت و سازمان مطبوعش در این زمینه سخن گفت.

بنابر اظهارات وی، طرح همکاری سازمان حفاظت محیط زیست در سطح سازمان ملل و مسوولان کشورهای همسایه یکی از برنامه های مقابله با گرد و غبار بود که متاسفانه به دلیل ناامنی ها و مشکل های کشور عراق مسکوت مانده است.

ضرورت تامین حق آبه ی تالاب های هورالعظیم و شادگان در استان خوزستان، اجازه ی ورود آب به حوضچه های تالاب هورالعظیم از سوی وزارت نفت، استفاده از تجربه ی دیگر کشورها در حل معضل گرد و غبار، لزوم اصلاح الگوی کشاورزی، هماهنگی وزارت امور خارجه با کشورهای همسایه، تعیین وظیفه ی سازمان جنگل ها برای انجام اقدام های لازم مانند مالچ پاشی و نهالکاری در ۳۰ هزار هکتار از اراضی بیابانی خوزستان نیز از جزییات طرح بسته ی ویژه ی ابتکار در سفر به خوزستان بود.

ابتکار همچنین با اشاره به برخی مصوبه های آخرین نشست هیات دولت هم گفت: دولت به گونه یی برنامه ریزی کرده است که با اقدام های کوتاه مدت در مدت باقی مانده ی امسال و سال آینده، بتوان بخشی از مشکل ها را حل کرد. در این چارچوب جدولی از سوی دولت پیش بینی شده تا بتوان اعتباراتی را برای اجرای برخی اقدام های فوری برای کاهش اثرات گرد و خاک ها اختصاص داد.

اما ماجرا در این جا به پایان نرسید و حمله های رسانه یی و اتهام های وارده به ابتکار و سازمان اش مبنی بر بی توجه بودن به وضعیت گرد و غبار و انجام ندادن اقدام های عملی در راستای مقابله با این پدیده تا جایی بود که وی پیش از سفر به خوزستان مجبور به پاسخگویی به منتقدان در گفت و گو با یکی از روزنامه های کشور شد. منتقدانی که به گفته ی ابتکار، خود، عامل حذف اعتبارهای لازم برای حل معضل گرد و غبار هستند.

ابتکار در این مصاحبه گفت: روز یکشنبه ی ۲ هفته ی پیش و همزمان با دور اول ورود گرد و غبار به خوزستان، گزارش دقیق با اطلاعات و تصاویر را در دولت ارایه دادم، که اولین گزارش در این باره بود، یعنی اگر عده یی بپذیرند من هم حضور دارم و در این عرصه کار می کنم. بعد از آن گزارش اولیه، در همین باره، نشستی را با نماینده های استان خوزستان داشتیم. تمام نماینده های خوزستان به سازمان آمدند که ما با حضور کارشناسان و مدیر ملی ستاد مقابله با گرد و غبار و معاونان ابعاد قضیه را به صورت کامل و دقیق برای آنها توضیح دادیم. یک شب بعد از آن هم میزبان آقای مقتدایی، استاندار خوزستان بودیم و با او هم ابعاد مختلف موضوع را رسیدگی و پیگیری کردیم. من با تمام توان و هر روز حتی در روزهای تعطیل در این مدت پیگیر موضوع گرد و غبار بوده ام، چندین بار با سیمای خوزستان حرف زدم، با معاونان و مدیران سازمان، همه و همه به صورت ویژه این موضوع را در دستور کار قرار داده ایم.

ابتکار در این گفت و گو، تهیه ی بسته ی ویژه مقابله با گرد و غبار را عامل اصلی به تاخیر افتادن سفرش به خوزستان اعلام کرد و گفت که تصمیم داشت با دست پر به میان مردم برود. سازمان محیط زیست پیشنهاد دهنده و طراح اصلی این بسته بوده است.

رییس سازمان محیط زیست همچنین در پاسخ به برخی نمایندگان منتقد به سیاست هایش که به نشانه ی اعتراض با ماسک در جلسه ی مجلس حضور یافته بودند، گفت: واقعیت این است که برخی از نمایندگان، مخالف دولت هستند و در اغلب موارد با دولت مخالفت می کنند. این موضوع هم چیزی است که به راحتی می توان گردن فرد خاصی انداخت. خیلی از مباحثی که این دوستان مطرح می کنند احساسی است و با اهدافی بیان می شود. جالب است بدانید تعدادی از همین نمایندگان که در این روزها سرسختانه درحال انتقاد از سازمان محیط زیست هستند، دقیقا سه روز قبل از وقوع اولین موج گرد و غبار در کمیسیون تلفیق مجلس در یک نوبت همه اعتبارات پیش بینی شده برای مقابله با پدیده ی گرد و غبار در بودجه ی سال ٩۴ که از سوی سازمان محیط زیست در بودجه گنجانده شده بود را به صورت کامل حذف و آن را به یکی از مصارفی که مد نظر خودشان است منتقل کردند. ما فریادمان از این کار درآمد، به شدت اعتراض کردیم، بخشی از آن اعتبار ۶٠ میلیارد تومانی از محل عوارض آلایندگی بود که ما گفتیم برای پایش نظارت و مقابله با گرد و غبار اختصاص دهیم، یک مورد هم ۵۵ میلیارد تومان به صورت مشخص ویژه ی بحث گرد و غبار و احیای تالاب ها بود که این را هم به صورت کامل از بودجه حذف کردند. این اعتبارات به صورت کامل و قطعی توسط کمیسیون تلفیق حذف شد، عجیب اینکه مسبب اصلی حذف این اعتبارات هم اغلب همین دوستانی هستند که این روزها بیشتر از همه، از سازمان محیط زیست انتقاد می کنند.

افزون بر همه ی این ها، نکته ی قابل توجه برای آن دسته از افرادی که مسوولیت اصلی بروز ریزگردها را بر گردن معصومه ابتکار و تیم زیست محیطی دولت می اندازند این است که درست یک سال پیش در روز بیست و هشتم بهمن ماه، معصومه ابتکار به همراه هیاتی برای حل معضل گرد و غبار به کشور عراق سفر کرد و توجه خود را به این پدیده ی زیست محیطی به اثبات رساند.

امضای تفاهم نامه در بغداد، گفت و گوهای متعدد و طولانی و همچنین کاشت نخستین نهال در شهر کربلا نتایج برآمده از این سفر بود و در پایان نهال کاری به عنوان یکی از راه های کلیدی ثابت کردن گرد و غبار در این منطقه و ممانعت از ورود آن به ایران شناخته شد که تاکنون به دلیل وضعیت امنیتی این کشور، مسکوت مانده است.

چند روز پیش از آخرین سفر ابتکار به اهواز هم «حسن قاضی زاده هاشمی» وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به عنوان نماینده ی رییس جمهوری برای بازدید از وضعیت شهر اهواز و بررسی مشکل مردم استان در مواجهه با ریزگردها، به این استان سفر کرد.

این سفر هم از گزند منتقدان دولت به دور نماند و بسیاری تلاش کردند تا سفر وزیر بهداشت به اهواز را سفری نمایشی جلوه دهند.

این در حالی است که هاشمی در گزارش سفر خود به اهواز با توضیح علل اصلی ورود گرد و غبار، نسبت به رفتارهای صورت گرفته از سوی برخی گروه های ناهمسو با دولت اعتراض کرد و نوشت: نخستین نکته ای که در این مورد باید مورد توجه قرار گیرد آن است که شرایط آب و هوایی کشور تغییر کرده و به دلیل خشک سالی گسترده ای که از ٢۵ سال قبل آغاز شده، اکنون ٢٢ استان درگیر مسأله ریزگردها هستند. پس ما باید این وضعیت را بپذیریم و با همین شرایط کشور را مدیریت کنیم. نگاه مسئولان و مردم هر دو باید تغییر کند. با توجه به تغییر اکوسیستم باید برای سامان دادن منابع آبی کشور، کنترل آلاینده ها و… برنامه ریزی کنیم و هموطنان هم باید با درک شرایط موجود، رفتار شهروندی مناسبی داشته باشند. نکته دوم این که باور کنیم با سخنان احساسی و فرافکنی نمی توان این معضل را حل کرد. انجام کار علمی، سود جستن از دانش مشاوران کارآزموده و داشتن برنامه، تنها چاره است. با مردم هم البته باید صادقانه صحبت کنیم. آن چه بر افکار عمومی اثری نامطلوب برجای می گذارد، تبلیغات غیر واقع و عدم انعکاس حقایق است.

سفر وزیر بهداشت به عراق به همراه «اسحاق جهانگیری» معاون اول رییس جمهوری، امضای دو سند یادداشت تفاهم همکاری و یک بیانیه ی مشترک میان ایران و عراق را نیز به همراه داشت.

در کنار تلاش های صورت گرفته، مسوولان سازمان محیط زیست و بسیاری از کارشناسان این حوزه، بارها از اینکه معضل های زیست محیطی راهکار کوتاه مدت نداشته و برای حل آن ها زمان طولانی لازم است؛ سخن گفته اند اما اظهارات کارشناسی شده ی آن ها در خصوص زمان حل مساله ی ریزگردها هم تاکنون نتوانسته منتقدان و سودجویان سیاسی را که به بهانه های مختلف از دولت یازدهم و سیاست های آن انتقاد می کنند، راضی کند.

بهره برداران سیاسی از ماجرای گرد و غبار خوزستان، باید بدانند که با حاشیه سازی ها و تلاش های بیهوده ی خود تنها مانعی بر سر راه کسانی خواهند بود، که دلسوزانه به دنبال حل مشکل آلودگی هوای مردم ساکن در جنوب و غرب کشور هستند و با این کار باعث خواهد شد تا اقدام های عملی در این حوزه آنگونه که باید و شاید، اجرایی نشود و خاگ و غبار این رفتارها تنها به چشم ساکنان خوزستان خواهد رفت.

*گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا