با فرارسیدن فصل ارائه بودجه به مجلس شورای اسلامی از سوی دولت ها؛ مهمترین تلاش همه دستگاه ها و نهاد ها و سازمان ها که دولت بخشی از بودجه آنها را تامین می کند تلاش برای افزایش و تحقق خواسته هایشان در بودجه سال بعد است هرچند که این موضوع به دلیل مسائل مختلف همچون تحریم ها و بهای نفت و نیازهای کشور در حوزه های مختلف آنطور که باید و شاید محقق نمی شود.

در این میان دانشگاه ها بعنوان مهمترین پایگاه علمی کشور، هر ساله در رسیدن به خواسته خود برای افزایش بودجه در حوزه های مختلف مانند پژوهشی، عمرانی و رفاهی و… به دلیل برخی مشکلات موجود در کشور با همه تلاش ها و رایزنی ها ناکام می مانند.

فصل اول: هرکه کارش بیش، پولش بیشتر

حال سوال مهمی که مطرح می شود این است که به راستی بودجه دانشگاه ها بر چه اساسی تقسیم می شود؟

ماه های پایانی سال ۱۳۹۳ است و دولت بودجه سال آینده کشور را تقدیم مجلس کرده است، در برخی حوزه ها به ویژه دانشگاه ها تغییرات مهمی برای محاسبه بودجه اتفاق افتاده است. مسئولان مالی وزارت علوم ۵ آذر ماه سالجاری اعلام کردند که بودجه ۹۴ دانشگاه ها قرار است با هماهنگی و همکاری سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی براساس مدل سرانه‌ای باشد. مدل سرانه ای که مدت یکسال برای تدوین آن زمان صرف شده است، مدلی است که در آن بودجه به دانشگاه ها بر اساس عملکرد دانشگاه‌ها، تعداد اعضای هیئت علمی، جمعیت دانشجویی، فعالیت‌های پژوهشی و آموزشی اختصاص داده می ‌شود.

پیش از این شیوه اختصاص بودجه به هر دانشگاه به شیوه سنتی بود. بر این اساس به عنوان مثال هر دانشگاهی که قدرت بیشتری داشته، بودجه بیشتری برای دانشگاه خود جذب کرده است.

معاون پژوهش و فناوری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، در همین باره در گزارشی با اشاره به اینکه تاکنون نظام علم و فناوری کشور از یک نظام بودجه‌ریزی برخوردار نبوده، گفت: امسال مقرر شده تخصیص بودجه دانشگاه‌ها براساس شاخص‌ های مدون باشد و به همین منظور ما توقع داشتیم بر اساس شاخص های مدون بودجه سال آینده دانشگاه‌ها نسبت به سال جاری که حدود ۵ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان است تقریبا ۲ برابر شود و به ۹ هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان برسد ولی در لایحه تنظیم شده، کل بودجه‌ دانشگاه ها فقط ۵ هزار و ۹۰۰ میلیارد تومان است.

۵ هزار و ۹۰۰ میلیارد تومان پول برای اداره یک ساله دانشگاه ها دولتی سراسر کشور در حال حاضر نهایی و به مجلس ارائه شده است.

فصل دوم: آغاز چانه زنی ها

آذرماه را شاید بتوان به نوعی ماه چانه زنی دانشگاهها در نهادهای برای افزایش بودجه نامید. یکی از این نهادها جلسه کارگروه مشورتی ستاد نقشه جامع راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور بود که نمایندگان دانشگاهها در این جلسه نیز تلاش کردند سهم دانشگاه متبوع خود را در بودجه در حوزه های مختلف علمی، پژوهشی، فرهنگی و اجتماعی ۹۴ بالا ببرند.

از سوی دیگر ۵ آذر ماه سالجاری در حالی که تنها ۱۱ روز به تقدیم بودجه به مجلس مانده بود، اما تا آن تاریخ هنوز خبری از بودجه ۱۰ دانشگاه برتر نشده بود.

۵ روز از تقدیم بودجه ۹۴ به مجلس شورای اسلامی گذشته بود و محمد حسین امید – معاون اداری مالی وزارت علوم و تحقیقات و فناوری در این تاریخ در مصاحبه ای همچنان از عدم تخصیص بودجه به دانشگاه های برتر در سال ۹۴ خبر داده است.

بودجه دانشگاههای برتر بودجه ای است که از چند سال قبل به تصویب رسیده و بر اساس آن قرار بود علاو بر سهم هر دانشگاه در بودجه، به ۱۰ دانشگاه برتر بودجه ویژه ای تعلق بگیرد.

مسئولان وزارت علوم پیشنهاد افزایش حداقل ۸۰۰ تا ۹۰۰ میلیارد تومان را برای دانشگاهها در سال ۹۴ ارائه کرده بودند، اما افزایش نسبت به سال گذشته تنها ۲۰۰ میلیارد تومان شد.

معاون اداری و مالی وزارت علوم در خبری این موضوع را اعلام کرد و گفت: اعتبارات دانشگاه‌ها ۲۰۰ میلیارد تومان اضافه شده است و بعد از گذشت چند سال تخصیص نامناسب و غیرعادلانه، میزان درصد تحقق بودجه دانشگاه‌ها به ۹۵ تا صد در صد می‌رسد. در سال ۱۳۹۱ این میزان بین ۴۰ تا ۶۰ درصد بود؛ یعنی حداقل ۴۰ درصد. از این رو دانشگاه‌ها بودجه خود را دریافت نکردند و سبب شد کسری هزار میلیارد تومانی بر دوش دانشگاه‌ها سنگینی کند.

اظهار نظر روسا

خبرنگار مهر در گفتگو با روسای دانشگاه های مهم تهران نظر آنها را درخصوص بودجه ارائه شده به مجلس برای سال ۹۴ پرسید.

دانشگاه امیرکبیر و بودجه

سید احمد معتمدی – رئیس دانشگاه امیرکبیر با اشاره به بودجه در نظر گرفته شده برای دانشگاه متبوعش گفت: از بودجه ای که برای دانشگاه امیر کبیر در سال ۹۴ در نظر گرفته شده راضی نیستیم، اما تصور می کنیم تا حدودی وضعیت دانشگاه را نسبت به امسال حفظ می کند. ولی در ۲ سال گذشته نسبت به قبل که تخصیص ها افت کرده بود بهتر شده ما تنها وضعیت روزمره را حفظ می کنیم.

وی افزود: بودجه دانشگاه امیر کبیر حدود ۴۰ تا ۵۰ میلیارد تومان کمتر از آن چیزی که ما پیشنهاد داده بودیم در نظر گرفته شده، ولی انتظار هم نداریم در این شرایط اقتصادی دولت همه را تصویب کند اما توقع ما بیشتر از چیزی بود که تصویب شده است.

دانشگاه الزهرا و بودجه

انسیه خزعلی رئیس دانشگاه الزهرا در خصوص بودجه در نظر گرفته شده از سوی دولت برای این دانشگاه در سال ۹۴ گفت: بودجه در نظر گرفته شده برای سال ۹۴ دانشگاه الزهرا (س) تا حدود نسبی خواسته ها و نیازهای دانشگاه را برآورده می کند، ولی تا زمانی که مراحل نهایی و بررسی ها در مجلس شورای اسلامی طی نشود نمی توانیم در مورد آن اظهار نظر دقیقی داشته باشیم.

دانشگاه تهران و بودجه

محمود نیلی – سرپرست دانشگاه تهران گفت: مجموع بودجه ای که در نظر گرفته شده با آن چیزی که درخواست کردیم فاصله دارد، ضمن اینکه دانشگاه تهران بدهی های انباشته ای دارد که امیدوارم امسال در بودجه برای ما در نظر گرفته شود که بیشتر این بدهی ها در حوزه های پژوهشی و حق التحقیق هستند که هم به اساتید و هم به فعالیت های پژوهشی بدهکار هستیم.

دانشگاه علامه و بودجه

حسین سلیمی – رئیس دانشگاه علامه طباطبایی با گلایه از بودجه ۹۴ برای دانشگاه علامه طباطبایی گفت: بودجه ای که برای ما از طرف وزارت علوم پیشنهاد شده در حد مقدورات اقتصادی و مالی کشور است و نه در حد نیاز دانشگاه. در حقیقت نیازهای ما با توجه به نیازهایی که در عرصه های مختلفی که در زمینه عمرانی، پژوهشی و خصوص و دستمزد اساتید و کارکنان دانشگاه داریم بسیار بیشتر است.

وی افزود: پیش بینی کرده بودیم مبلغ یک میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان برای طرح‌های کلان ملی مصوب شورای عتف، تقویت ارتباط دانشگاه با صنعت، توسعه زیرساخت‌های آزمایشگاهی و سایر امور پژوهشی و فناوری در اختیار ستاد وزارتخانه قرار می گیرد، ولی با توجه به لایحه بودجه باید تلاش کنیم حداقل بخشی از این مبلغ اختصاص یابد.

دانشگاه شهید بهشتی و یک نگاه متفاوت

محمد مهدی طهرانچی – رئیس دانشگاه رئیس دانشگاه شهید بهشتی گفت: با توجه به نیازهایی که دانشگاه ها دارند دولت فاصله زیادی با تامین آن دارد، ولی نباید این موضوع را بزرگ کنیم. ما باید با روش های دیگر به سراغ تامین هزینه ها برویم و تلاش کنیم با تغییر قوانین و مقررات و تسهیل مسیر حرکت، دانشگاه ها بتوانند از تولید ناخالص ملی که تاکید مقام معظم رهبری نیز هست هزینه های خود را تامین کنند، چراکه دشمن یکی از اهدافی که از تحریم ها دارد کند کردن رشد علمی کشور است.

فصل سوم: پژوهش برای پژوهش و دیگر هیچ

بدون شک بحث پژوهش و افزایش اعتبارات حوزه پژوهش برای هر دانشگاه از موضوعات مهمی است که بیشتر مورد غفلت و ظلم قرار می گیرد. اما چون در دیگر بخش ها مانند عمرانی و رفاهی و حقوق و دستمزد اساتید و کارکنان دانشگاه تغییرات متناسب با تورم و یا افزایش بودجه در دیگر بخش ها نیست، هر ساله اعتبار پژوهشی را صرف مصارف عمرانی یا هزینه‌های دیگر می‌کنند.

البته وحید احمدی – معاون پژوهش و فناوری وزیر علوم، تأکید کرده است که دانشگاه‌ها ملزم شدند تا تمام بودجه پژوهشی را به مصارف پژوهش و فناوری اختصاص دهند و در غیر اینصورت سال آینده بودجه‌ای به آن‌ها تعلق نمی‌گیرد.

پژوهش؛ مظلوم بودجه

معتمدی – رئیس دانشگاه صنعتی امیرکبیر در همین رابطه به مهر گفت: متاسفانه به دلیل اینکه نمی توانیم از هزینه هایی چون حقوق اساتید و کارمندان و سلف سرویس و هزینه های الزامی کم کنیم، بودجه کمتری به حوزه پژوهش اختصاص پیدا می کند، این بخش مظلوم واقع می شود و متاسفانه گرنت دانشگاه ما نسبت به سال های گذشته افت داشته است.

فتوحی فیروز آبادی- رئیس دانشگاه صنعتی شریف در خصوص بودجه پژوهشی با بیان اینکه بودجه ۹۴ در راستای دستورالعمل مقام معظم رهبری در خصوص فعالیت های پژوهشی نیست به خبرگزاری مهر گفت: دانشگاه ها از نظر پژوهشی با توجه به بودجه ای که در نظر گرفته شده ضربه می خورند؛ چراکه حدود ۶۰ درصد از بودجه ای که به دانشگاه ها اختصاص داده می شود صرف حقوق و مزایای کارکنان می شود و این امکان وجود ندارد که حقوق به کسی پرداخت نشود، لذا از ۴۰ درصد بقیه بودجه ای که باقی می ماند باید صرف مسائل عمرانی و پژوهشی شود و اصولا جایی که مورد غفلت واقع می شود حوزه پژوهش است و اگر ما به دنبال این هستیم که دانشگاه ها از نظر پژوهشی و فناوری رشد جدی داشته باشند این بودجه باعث تحقق این امر نمی شود.

برخورداری – رئیس دانشگاه علم و صنعت در ادامه اظهار داشت: مهمترین بخش در دانشگاه فعالیت های علمی و پژوهشی است که مقام معظم رهبری بارها بر آن تاکید داشتند، در حالی که دانشگاه ها وارد عرصه پژوهش به مفهوم تبدیل پژوهش ها به فناوری و تولید شده اند متاسفانه این کاهش اعتبار مشکلاتی را درحوزه پژوهش بوجود می آورد.

فصل چهارم: کسری های نود و سه ای

با همه تلاش ها و رایزنی هایی که از سوی دانشگاه ها با دولت و مجلس شورای اسلامی برای افزایش بودجه در هر سال صورت می گیرد اما باز دانشگاه ها هر سال با کسری بودجه مواجه می شوند.

معتمدی – رئیس دانشگاه صنعتی امیرکبیر با اشاره به کسری بودجه سالجاری گفت: در سال جاری حدود ۳۰ میلیارد تومان کسری بودجه داریم. ولی آن بخشی که بحرانی هست حدود ۱۵ میلیارد تومان است. چراکه بودجه افزایش حقوقی را در ابتدای سال داشتیم، دیده نشده بود البته قرار شده این بخش جبران شود.

نیلی احمد آبادی سرپرست دانشگاه تهران با اشاره به کسری بودجه دانشگاه تهران در سال ۹۳ گفت: کسری بودجه انباشته در این سالها ۳۶ میلیارد تومان است البته برای جبران این کسری درخواست هایی را به وزارت علوم دادیم که هنوز پاسخی داده نشده ولی امیدوارم پیش بینی و این کسری جبران شود.

رئیس دانشگاه شهید بهشتی کسری بودجه را تقصیر خود دانشگاه ها دانست و گفت: اگر در سال با کسری مواجه می شویم این تقصیر خود ماست، اما ما در دانشگاه شهید بهشتی ۳ سال است تلاش می کنیم تا با کسری مواجه نشویم و در همین راستا به روش های نو و جدید کاری، مدیریتی و درآمدی فکر می کنیم و سال گذشته قرار بود ۲۵ میلیارد تومان درآمد اختصاصی داشته باشیم اما حدود ۴۳ میلیارد تومان درآمد داشتیم، اما در سال جدید برخی تصمیمات از سوی دیگر دستگاه ها ما را محدود کرده و لطمه زده است.

فتوحی فیروز آبادی رئیس دانشگاه صنعتی شریف در خصوص کسری این دانشگاه در سال ۱۳۹۳ گفت: حدود ۷ میلیارد تومان کسری بودجه سال ۹۳ است و اگر بودجه ۹۴ به همین شکل فعلی تصویب شود عدد کسری بالاتر خواهد رفت.

فصل پنجم: دانشگاه ها روی پای خود بایستند

در میان همه گلایه هایی که روسای دانشگاه های دولتی از تخصیص اعتبار به دانشگاهایشان دارند، اما مسئله عدم نیازمند به بودجه دولت و خودکفایی دانشگاه ها برای تامین هزینه های خود با توجه به اینکه از توانمندی بالایی در زمینه علمی برخوردارند و کشور نیز در عرصه های مختلف به دانش و فناوری های ارائه شده از سوی دانشگاه ها نیاز دارد می تواند راهکاری مناسب برای رهایی دانشگاه ها از دراز کردن دست نیاز به سمت دولت دارد.

در این میان افزایش تولید ناخالص ملی و عدم اتکا به فروش نفت و توسعه و گسترش طرح های پژوهشی و اجرای طرح های کلان ملی می تواند در افزایش درآمدهای دانشگاه ها و جدا شدن از نیازمندی به بودجه دولت راهگشا باشد.

معتمدی در این خصوص گفت: دانشگاه امیرکبیر در سال جاری ۱۶ پروژه کلان ملی داشته که با بعنوان مجری اصلی یا بعنوان همکار در آنها حضور دارد.

خزعلی-  رئیس دانشگاه الزهرا (س) درخصوص منابع درآمدی دانشگاه الزهرا (س) به غیر از بودجه دولت و دریافت شهریه گفت: دانشگاه الزهرا نسبت به دانشگاه های دیگر به جهت اینکه دانشگاه بانوان است فعالیت محدودتری دارد و بسیاری از خانم ها به دلیل وظایفی که در نهاد خانواده دارند وقت کمتری برای حضور در دانشگاه می گذارند و در این دانشگاه  رشته های صنعتی نسبت به دیگر دانشگاه های دیگر کم رنگتر هست که هم در این حوزه و هم در سایر حوزه های پژوهشی به دنبال تقویت آن و کسب درآمد از این مسیر هستیم.

رئیس دانشگاه شهید بهشتی به مهر گفت: دولت بیش از این توان تامین هزینه دانشگاه ها را ندارد نه اینکه نخواهد، بلکه نمی تواند از این رو باید قوانین بالادستی را آزاد و اصلاح کنیم تا دانشگاه خودش بتواند روی پای خودش بایستد و بخشی از هزینه ها را خودش تامین کند.

طهرانچی در ادامه اظهار داشت: متاسفانه برخی مواقع تصمیماتی گرفته می شود که خلاف مسیری است که دانشگاه ها باید حرکت کنند و گاهی این تصمیمات حرکت دانشگاه را منحرف و یا با کندی مواجه می کند. در سال ۹۴ باید ۴۰ درصد هزینه ها را خودمان تامین کنیم.