نقطه شروع بی ثباتی و اعتراضات سوریه از ۱۵ مارس ۲۰۱۱ بود که از آن زمان تا کنون ۴ سال گذشته است. تداوم اعتراضات در سوریه علاوه بر پیامدهای داخلی، تاثیر گسترده ای بر تحولات منطقه ای چون ثبات لبنان و اردن و حتی دیگر کشورهای عربی خاورمیانه، درگیری اعراب- رژیم صهیونیستی، نفوذ ایران و سازمانهایی چون حماس و حزب الله خواهد داشته است.

در طول این مدت تاکنون طرح های متفاوتی از طرح های بین المللی تا منطقه ای برای پایان درگیری ها در سوریه ارائه شده است که البته هیچکدام از آنها نتوانسته است محقق شود. با این حال در دوران اخیر موضوع سوریه به وضعیت دیگری درآمده است. به نحوی که گروه های تروریستی به تدریج از سوریه به سایر نقاط منطقه از جمله عراق سرازیر شده اند و این موضوع زنگ خطر بزرگی را برای ثبات و امنیت همه کشورهای منطقه و جهان به صدا درآورده است.

در حالی که تعدادی از کشورها از طریق ائتلاف، وارد جنگ علیه تروریسم شده‌اند و دست به حملات هوایی به مواضع داعش در عراق و سوریه می‌زنند، تلاش‌هایی از سوی فرستاده سازمان ملل به سوریه و برخی از کشورها جهت برگزاری نشست دیگری با هدف حل و فصل سیاسی بحران سوریه صورت می‌گیرد.

در این میان دو طرح عمده در روزهای اخیر برای پایان بحران در سوریه مطرح شده است که در ادامه به جزئیات آن می پردازیم.

۱- طرح دی‌میستورا

تاکنون نشست های بین المللی ژنو ۱ و ۲ برگزار شده است، اما به دلیل لجاجت‌های ائتلاف مخالفان سوری برای تشکیل دولت انتقالی و کناره گیری نظام سوریه، این نشست‌ها نتیجه شایان ذکری نداشته‌ است. با تغییر اخضر ابراهیمی و جایگزینی “استفان دی‌میستورا”، فرستاده سازمان ملل در امور سوریه طرح جدیدی موسوم به «دی میستورا» مطرح شده است.

طرح «استفان دمیستورا» نماینده سازمان ملل که به جای طرح‌های بلندپردازانه «کوفی عنان» و «اخضر ابراهیمی» دنبال می‌شود، طرح‌هایی که اساس آن آتش بس‌های محلی است همانند آنچه در حمص شاهد بودیم، و کانون فشار‌ها و رایزنی‌ها کنونی دمیستورا نیز برای حصول توافق یک آتش بس در شهر حلب قرار دارد. آتش بس‌هایی که قرار است آرام آرام شرایط را برای یک آتش بس فراگیر و در نتیجه بازگرداندن آرامش به سوریه دنبال کند.

این طرح شامل ایده همکاری بین ارتش سوریه و گروه های مخالف مسلح در مبارزه با جبهه النصره و داعش در مرحله بعدی این طرح با نظارت سازمان ملل است. طرف های منطقه ای به ویژه ایران و طرف های بین المللی از جمله روسیه باید با اجرای چنین طرحی موافقت کنند.

طرحی که دی میستورا برای تحقق آن تلاش می‌کند، به دو بخش اصلی تقسیم می‌شود.

۱- آتش‌بس میان ارتش و معارضان مسلح

۲- تشکیل دولت ملی ائتلافی که البته بجز ارتش و وزارتخانه‌های امنیتی، بقیه وزارتخانه‌ها و سازمان‌های سوریه باید به مخالفان سپرده شود.

«بشار الجعفری» نماینده سوریه در سازمان ملل در واکنش به طرح آقای دی‌مستورا گفت دمشق آماده است تا این پیشنهاد را «مورد بررسی» قرار دهد.

طرح روسی:

این طرح ظاهرا با کمک و هماهنگی مصر به پیش ‌می‌رود که به نظر می رسد تاکنون موفق شده است چهره‌هایی همچون «احمد معاذ خطیب»، خطیب معروف دمشق و رئیس پیشین ائتلاف ملی و همچنین «جمیل قدری» از نمایندگان اپوزیسیون رسمی سوریه و «صالح مسلم» از رهبران کردهای سوریه را با خود همراه کند.

بر اساس این طرح قرار است که در مرحله اول و در همین ماه ژانویه مذاکراتی ابتدا بین خود گروه های مخالف سوریه که حاضر به گفتگو با دولت سوریه هستند، برای ارزیابی طرح روسیه صورت بگیرد که اگر بتوانند به جمع بندی برسند سپس با نمایندگان دولت اسد هم وارد گفتگو خواهند شد.

رئیس جمهوری سوریه برای بررسی طرح مشترک روسیه برای حل بحران کشورش، به زودی و پس از تعطیلات سال نو میلادی به مسکو سفر می‌کند. بشار اسد در سفر به مسکو، طرحی را برای حل بحران کشورش بررسی خواهد کرد که به نوشته روزنامه السفیر، کار مشترک مسکو و تهران است.در صورتی که این سفر انجام شود، اولین سفر اسد به خارج از سوریه از زمان آغاز بحران در این کشور از سال ۲۰۱۱ است.

در این طرح رئیس جمهوری سوریه اعلام خواهد کرد که از برخی اختیارات خود چشم‌پوشی می‌کند و سپس موافقت خود را با برگزاری گفتگو در مسکو و سپس دمشق اعلام خواهد کرد. بر اساس این طرح، افراد معارضی که مقبول دمشق هستند و در گفتگوها شرکت خواهند کرد «معاذ الخطیب» رئیس پیشین ائتلاف مخالفان خارج‌نشین سوریه، «حسن عبدالعظیم» معارض داخلی، «قدری جمیل» معارض داخلی و دبیر حزب اراده مردمی که پیشتر معاون نخست‌وزیر بود و همچنین ۱۲ حزب کُرد و چند حزب و جریان دیگر که ارتباطی با داعش ندارند.

این منابع همچنین گفتند که گفتگوها شامل گفتگو با گروهک «جبهه النصره» نمی‌شود و طرح شامل تشکیل دولت جدید در آوریل آینده (فروردین) به ریاست معاذ الخطیب است که بیشتر وزرای آن از معارضان خواهند بود اما این امر منوط به اصلاح قانون اساسی و فراهم کردن مقدمات برای انتخابات پارلمان جدید است بدین شرط که وزارت دفاع برای بشار اسد محفوظ باشد و این همان نکته‌ای است که روس‌ها بر آن تأکید می‌کنند.

همچنین بر اساس این طرح سه نهاد نظامی شامل نیروی هوایی، امنیت نظامی و نهاد امنیت داخلی سوریه برای بشار اسد محفوظ است اما وزیر جدید کشور از معارضان خواهد بود. این منابع همچنین گفتند که طرح مذکور شامل بازگرداندن برخی افسران جدا شده از ارتش و پیوسته به گروهک موسوم به ارتش آزاد خواهد شد که در این میان نام «مناف طلاس» برای وزارت دفاع مطرح شده است.

در این حال «میخائیل بوگدانوف» معاون وزیر امور خارجه و نماینده ویژه رییس جمهوری روسیه در امورخاورمیانه با اسد در دمشق دیدار و گفتگو کرد. بوگدانوف دیروز از طریق بیروت وارد دمشق شد. گفته می شود از جمله اهداف سفر بوگدانوف به دمشق گفتگو با مقامات سوری در باره توافقاتی است که در جریان سفر ماه گذشته هیات ارشد سیاسی دیپلماتیک سوریه به ریاست ولید المعلم وزیر خارجه این کشور به مسکو صورت گرفت. بررسی راهکارهای برون رفت از بحران سوریه از طریق راه حل های سیاسی، دیگر دستورکار سفر نماینده ویژه پوتین به دمشق اعلام شده است.