محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان صبح امروز -سه‌شنبه- در همایش دیپلماسی هسته‌ای در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی طی سخنانی گفت: در حوزه‌ سیاست خارجی بیش از سایر حوزه‌ها به هم اندیشی و هم فکری نیاز داریم و نیازمند ارتباط مداوم بین محیط‌های دانشگاهی و محیط اجرایی سیاست خارجی هستیم تا بتوانیم با طراحی و نقد و نظارت سازنده به سمت اهداف عالی نظام جمهوری اسلامی پیش برویم. رئیس دستگاه دیپلماسی با اشاره به مذاکرات هسته‌ای ایران با گروه۱+۵ گفت: امروز نه تنها سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بلکه منطقه و جهان به دنبال رسیدن به تفاهم در برنامه‌ صلح‌آمیز هسته‌ای کشورمان هستند و این امر بسیار مهم است و طلیعه‌ بسیار خوبی از همکاری‌های سازنده را نشان می‌دهد و آثار و مواهب بسیار مهمی را برای کشور به دنبال خواهد داشت. وی ادامه داد: همه‌ی ما اذعان داریم که دیپلماسی هسته‌ای در یک سال و نیم گذشته نه تنها یکی از موضوعات مهم سیاست خارجی ما بوده بلکه یکی از مهمترین موضوعات عرصه‌ بین‌الملل پس از جنگ سرد است.

موضوعی است که در مقاطع مختلف شش وزیر خارجه کشورهای عمده جهان را به یک شهر آورده که در مقابل نمایندگان ملت بزرگ ایران به مذاکره بپردازند و در بسیاری از این مقاطع شاید برای اولین بار در تاریخ اخیر سه مقام ارشد وزارت خارجه آمریکا همزمان در واشنگتن نیستند و به جای آن در مذاکره هستند. وی ادامه داد: اگر تاریخ روابط خارجی آمریکا را نگاه کنید شاید کمتر سراغ داشته باشید وزیر خارجه، قائم مقام و معاون سیاسی وزیر خارجه همزمان در واشنگتن نباشند، این نشانگر اهمیت نقش جمهوری اسلامی ایران در صحنه بین‌المللی و اهمیت این مذاکرات در روابط بین‌الملل به ویژه در روابطی که کشورهای عمده جهانی را به خود مشغول کرده است. مذاکره کننده ارشد هسته‌ای گفت: فکر می‌کنم شما در طول جلسه امروز با پرسش‌های زیادی دست و پنجه نرم خواهید کرد. شاید پرسشی که توقع داشته باشید بنده امروز به آن بپردازم این است که دستاورد یک و نیم سال مذاکره هسته‌ای چیست؟ این پرسشی است که من تلاش می‌کنم به آن بپردازم و به صورت خلاصه در ۴ گزاره به این پرسش جواب می‌دهم و بعد هر گزاره را توضیح خواهم داد.

رئیس دستگاه دیپلماسی با ذکر این نکته که مذاکرات بسیار به پایان موفقیت آمیز خود نزدیک شده و ما در هیچ زمانی در ۱۰ سال گذشته تا این حد به حل و فصل مسئله هسته‌ای نزدیک نبوده‌ایم، عنوان کرد: نکته دوم اینکه جمهوری اسلامی ایران یک الگوی رفتاری نشان داده که در آن برخورد و مواضع منطقی و مسئولانه، ویژگی‌های این الگوی رفتاری است. ظریف افزود: گزاره سوم این است که شرایطی که به صورت ظالمانه از سوی برخی بازیگران در صحنه بین‌المللی در دنیا بر جمهوری اسلامی تحمیل شده و ما آن را به صورت کلی پروژه ایران هراسی و اسلام هراسی معرفی می‌کردیم به شدت خدشه دار شده و رو به زوال است و رنگ و بوی خود را از دست داده است. وزیر امور خارجه اضافه کرد: چهارم اینکه افق آینده در بین همه چالش‌ها و فراز و نشیب‌ها بسیار روشن است و شرایط به هیچ وجه به یک سال و نیم پیش، قابل بازگشت نیست. وی در بیان توضیح این چهار گزاره و اینکه چرا این چهار گزاره انتخاب شده، گفت: اولین گزاره این بود که از هر زمان دیگری به توافق نزدیک تر شده‌ایم. شاید اگر صحنه موضوع هسته‌ای ایران در سطح بین‌المللی را در طول ۱۰ سال گذشته دنبال کرده باشید با من هم عقیده هستید که در اظهارات، اعلام‌ها و در واقعیت مذاکرات هیچ گاه طرف‌های اصلی مذاکره به خوش بینی پایان مذاکرات در وین دور هم نبوده‌اند. وزیر خارجه افزود: امروز دنیا به این قناعت رسیده که تنها راه برخورد با موضوع هسته‌ای ایران، مذاکره است. یعنی هیچ روش دیگری نمی‌تواند موضوع هسته‌ای ایران را حل و فصل کند. ظریف به چند مثال و نظرسنجی انجام شده در این زمینه پرداخت و گفت: ششم نوامبر ۲۰۱۴ روزنامه کریستین ساینس مانیتور مقاله‌ای را با این عنوان منتشر کرد که ۸۴ درصد یهودیان آمریکا در مخالفت با نتانیاهو از توافق هسته‌ای با ایران حمایت کرده‌اند که این امر نشان می‌دهد علی‌رغم همه هیاهوها، بازی‌های تبلیغاتی و طرح و عکس بمب کشیدن و تمام تبلیغات و تلاش نتانیاهو که حتی در سخنرانی خود در مجمع عمومی تلاش کرد با خواندن قسمت‌هایی از کتاب آقای سفیر بگوید ظریف فرد معتدلی نیست، ۸۴ درصد جامعه یهودی آمریکا معتقد است راه‌حل توافق با جمهوری اسلامی ایران است. این در شرایطی است که در تاریخ ۱۸ می ۲۰۱۲ موسسه «پیو» آمریکا یک نظرسنجی را منتشر کرد که براساس آن، ۶۳ درصد کل مردم آمریکا معتقد بودند تنها راه برخورد با موضوع هسته‌ای ایران «جنگ» است.

ظریف توضیح داد: این نشان می‌دهد که تمام دنیا حتی جامعه آمریکایی و حتی جامعه‌ای که بیشترین تاثیرپذیری را از حرف‌ها، تبلیغات و سیاه‌نمایی‌های آقای نتانیاهو دارد به این نتیجه رسیدند که راه‌ برخورد با ایران، راه مذاکره است. یعنی با این ملت با فشار، تحمیل و جنگ نمی‌شود صحبت کرد، ولی این ملت اهل گفت‌وگو، منطق مذاکره و اهل رسیدن به راه‌حل است. رئیس دستگاه دیپلماسی با بیان اینکه مذاکره کار دشواری است، گفت: مذاکره فراز و نشیب دارد و بین دو طرف همفکر صورت نمی‌گیرد و معمولا بین دو طرفی صورت می‌گیرد که دیدگاه‌های متفاوتی دارند. در دور دهم من بیش از ۷۰ تا ۸۰ ساعت مذاکره رودروی چند جانبه دوجانبه و … داشتم. ظریف گفت: فراز و نشیب زیاد است، ولی در پایان این مذاکرات اگر به بیانیه وین و مصاحبه‌های انجام شده توجه کنید همه طرف‌ها اعلام کردند که به توافق بسیار نزدیک شدند، یعنی افقی که در پیش رو داریم حتی یکی از مذاکره کنندگان که قبلا معمولا نظرات منفی داشت بعد از توافق وین گفت «من برای اولین بار احساس کردم راه‌حل در پیش روی ماست.» وی افزود: بسیاری از کسانی که مذاکره می‌کردند حتی فکر می‌کردند اگر دو سه روز مذاکرات ادامه می‌یافت این امکان وجود داشت که به چارچوب کلی دست یافت. چارچوب کلی به این معنی نیست که می‌توانستیم تمام جزییات را بنویسیم و چون به هر حال ما نیاز به تمدید داشتیم تا جزییات را بنویسیم، زیرا اگر بعد از سوم آذر می‌شد، برمی‌گشتیم به شرایط قبل از توافق ژنو.

وی گفت: نیاز داشتیم فرصتی فراهم کنیم که جزییات را بنویسیم و نیاز بود جزییات در زمانی برای تمدید قطعی شود. امید این بود و خیلی هم نزدیک شدیم به اینکه چارچوب این توافق مشخص شود که بتوانیم جزییات را نگارش کنیم و این هنوز کاملا در دسترس است و فرصت هفت ماهه‌ای که برای رسیدن به توافق نهایی مطرح شده است، فقط فراهم کردن یک زمان است، با این شرایط که اکثر مذاکره کنندگان معتقدند زمان لازم برای رسیدن به تفاهم، بسیار کمتر از این وضعیت است. رئیس دستگاه دیپلماسی ادامه داد: ما بعد از یک و نیم سال مذاکره از وضعیتی که دنیا فکر می‌کرد هیچ راه‌حل سیاسی برای حل و فصل موضوع هسته‌ای نیست و بسیاری فکر می‌کردند هیچ راه حل عزتمند برای موضوع هسته‌ای نیست، امروز به این نتیجه رسیدند که راه‌حل مبتنی بر احترام متقابل، بزرگداشت دستاوردهای مردم بزرگ ایران و شناسایی حقوق این مردم، تنها راه‌حل رسیدن به توافق است.

وزیر خارجه خاطرنشان کرد: ما در مذاکرات توانستیم تا حد بسیار زیادی تصور طرف‌های مذاکره از الگوی رفتاری ایران را تغییر دهیم و این برای آینده کشور بسیار ضروری است و از نکاتی است که به عنوان دانشجوی علوم سیاسی و روابط بین‌المللی برای بنده همیشه از اهمیت و ارزش بالایی برخوردار بوده است. ظریف با بیان اینکه همیشه غربی‌ها تصور غلطی از نحوه مذاکره مقامات ایرانی چه قبل و چه بعد جمهوری اسلامی داشتند، عنوان کرد: این تصور غلط از الگوی رفتاری ما باعث می‌شد در هر مذاکره‌ای نتوانیم به اهداف خود از مذاکره دست یابیم. موسسه صلح‌ آمریکایی کتاب‌هایی را راجع به روش مذاکره کشورهای مختلف منتشر می‌کنند که کتابی راجع به ایران دارند. این کتاب‌ تصوراتی از فرهنگ مذاکراتی ایرانی که به روش بازاری‌های ما و بخصوص فرش فروش‌های ماست، منتشر کرده است. چند روز قبل از مذاکرات ۲۰ ژوئیه مقاله‌ای تحت عنوان «تلگراف بی ادبانه‌ای که می‌تواند کلید مذاکرات ایران و آمریکا باشد،» منتشر کردند. این متنی بود که در دهه ۷۰ سفارت آمریکا به واشنگتن مخابره کرده بود که در آن انواع گزارهای غلط و تا حدی نژادپرستانه را به عنوان روش مذاکراتی ایرانی‌ها مطرح کرده بود. وی گفت: ما توانستیم و بنده نیز اصرار داشتم که در این مذاکرات این تصور و ادراک غلط از نحوه مذاکره ایرانی را به هم بزنیم، چون اگر این تصور باقی بماند و می‌ماند در همه شئون رفتاری ما با جهان خارج تاثیر می‌گذاشت. رئیس دستگاه دیپلماسی در ادامه سخنان خود با اشاره به اظهارات اخیر مقام معظم رهبری و ضمن قدردانی از اظهارات ایشان گفت: ما از روز اول بحث منطقی کردیم، حرف منطقی زدیم، راجع به موضوع صحبت کردیم و فرار از بحث راجع به موضوعات نکردیم، در مواضع خود منسجم بودیم، پایین و بالا و حرکت زیگزاگی و نامنسجم در مذاکرات از ما دیده نشد. از ابتدا نشان دادیم که می‌خواهیم به راه‌حل برسیم و نمی‌خواهیم وقت بکشیم.

وی با بیان اینکه اصرار بر شش ماه و یکسال را ما کردیم، افزود: ما گفتیم که مذاکرات باید پایان داشته باشد و مذاکره برای مذاکره بی معناست. نشان دادیم جمهوری اسلامی ایران یک طرف مذاکره کننده جدی است. همه برخوردها مسئولانه، روشنگر بود، ابهام زدایی کردیم و با زبان بین‌المللی و قابل فهم با طرف مقابل صحبت کردیم. وی با اشاره به فرمایشات مقام معظم رهبری مبنی بر اینکه هر قرار عادلانه و عاقلانه را قبول می‌کنیم اما زیر بار حرف زور و زیاده‌خواهی نخواهیم رفت، ادامه داد: این برای طرف‌های مذاکره کننده ما به عنوان الگوی مذاکراتی دولت تدبیر و امید و الگوی مذاکراتی ایران جای افتاده است. ظریف گفت: بزرگترین افتخار برای بنده و دوستان در تیم مذاکره کننده که واقعا زحمت اصلی مذاکرات بر دوش آنهاست و از آنها تشکر می‌کنم این بوده که از حمایت مردم برخوردار بودیم و مردم در تمام مذاکرات همراه ما بودند. یقین دارم که منتقدان ما در لحظات حساس مذاکرات در شب‌های قدر ماه رمضان و شب‌های ماه محرم همه به ما دعا کردند و این بزرگترین دستاورد تیم مذاکراتی ماست. حمایت مقام معظم رهبری و اینکه ایشان می‌فرمایند تیم مذاکراتی ما حقا و انصافا پایداری می‌کنند و منطقی و جدی هستند. امیدوارم این اجماع ملی در خصوص مذاکرات ما را به سرمنزل در همه حوزه‌های کشور برساند.

ظریف با اشاره به اینکه ما دستاوردهای خود را حفظ کردیم و هیچ عقبگردی تاکنون نداشتیم، ادامه داد: ساختار برنامه هسته‌ای ایران در هر تفاهمی حفظ می‌شود. این شعار ما نیست این تفاهم کلی است. حرکت رو به جلوی برنامه هسته‌ای ایران تا رسیدن به مرحله صنعتی ادامه خواهد داشت. غنی سازی ما ادامه می‌یابد. برنامه‌های ما در اراک و سایر موارد به صورت جدی و با اختیار جمهوری اسلامی و با همکاری جامعه بین‌المللی و دسترسی به جدیدترین فناوری‌های روز پیگیری می‌شود. رئیس دستگاه دیپلماسی اضافه کرد: ما امروز ثابت کردیم بدون هیچ کمکی می‌توانیم روی پای خود بایستیم. امروز می‌توانیم از بهترین دستاوردهای جامعه بین‌المللی استفاده کنیم و از فناوری پیشرفته جهانی استفاده کنیم و این یک دستاورد عمده است. ظریف ادامه داد: همزمان برای کشور تولید احترام کردیم و مردم دنیا امروز به ما احترام می‌گذارند و محاسبات دشمنان، بدخواهان این مردم، کشور و نظام به هم ریخته و تیغشان برش نداده است. ۸۴ درصد جامعه یهودی آمریکا به آقای نتانیاهو یک نه بزرگ گفتند.

رئیس دستگاه دیپلماسی به تولید امنیت، اقتدار، نفوذ و کاهش آسیب پذیری ایران در اثر این مذاکرات و تغییر فضای بین‌المللی به نفع ایران اشاره کرد و افزود: ادعا می‌کنم بر اثر این مذاکرات، ایران است که امن‌تر شده است، هیچ کس دیگر نمی‌‌تواند بر طبل جنگ علیه این مردم بکوبد. تمام فضاسازی‌های خصمانه علیه این ملت فروریخته و دنیا فهمیده می‌توان با این مردم براساس احترام، گفت‌وگو و درک متقابل و منافع مشترک به تفاهم رسید. برای رسیدن به تفاهم کسی نمی‌تواند دیگر بهانه‌تراشی کند. برای توهین به مردم ایران کسی مبنای منطقی ندارد و نمی‌تواند ادعا کند و تصور چنین ادعایی امروز در جامعه بین‌المللی بی معناست.

وی با ذکر این نکته که فضای امنیتی علیه ایران پاشیده، اضافه کرد: پروژه امنیتی سازی ایران که پروژه‌ای که شاید هزینه انجام شده در آن از حد حساب خارج باشد، به همین خاطر متاسفانه برخی همسایگان ما و صهیونیست‌ها اینقدر تلاش می‌کنند این مذاکرات به نتیجه نرسد چون می‌دانند چقدر سرمایه گذاری کردند و سرمایه‌گذاریشان به هدر می‌رود و دیگر نخواهند توانست از پروژه ایران هراسی، اسلام هراسی و شیعه هراسی برای پیشبرد اهداف شوم خود استفاده کنند. ظریف اضافه کرد: این امروز بر اثر یک سال و نیم مذاکرات گذشته و حمایت و مقاومت مردم ایران به دست آمده است. ما توانسته‌ایم مقاومت مردم ایران را به کالای قابل عرضه در عرصه بین‌الملل تبدیل کنیم.کالایی که برای ما نفوذ، قدرت می‌خرد و از آسیب پذیری مردم، نظام و کشور ما می‌کاهد. مذاکره کننده ارشد هسته‌ای ادامه داد: احترام ایران افزایش یافته است. امروز با هر ایرانی در سراسر دنیا صحبت کنید، می‌گویند از ایرانی بودن خود احساس غرور می‌کنیم. کاری به خط و ربط سیاسی آنها ندارد. ایرانی که ممکن بود با طعنه و توهین مواجه باشد امروز با تکریم و دید منطقی به آن نگاه می‌کنند و این تغییر تصورات به هم ریختن فضاسازی‌های دشمنان انقلاب و ایران بسیار مهم است.

وزیر خارجه در خصوص آثار عملیاتی آن گفت: امروز قدرت منطقه‌ای ایران افزایش یافته و در منطقه دیگر نمی‌توانند علیه منافع ایران وارد شوند. تحولات یک سال گذشته در کشورهای مختلف منطقه اتفاق افتاد و دیدید سیاست‌های جهانی، دنباله رو سیاست‌های ضد ایرانی به آن شکل که برخی تلاش می‌کردند آن سیاست‌ها را جهت دهی کنند، نشدند نه در سوریه و نه در عراق. مشاهده کردید جبهه داعش و تکفیری‌ها علیرغم حمایت‌هایی که داشتند، به عنوان تهدید جهانی شناخته شد این همان جبهه‌ای بود که تا سال گذشته در سوریه از آن حمایت می‌کردند. مگر داعش فرقی کرده و تحولی در ماهیت آن ایجاد شده است؟ تحولی که ایجاد شده در نحوه نگرش به ایران، اسلام و شیعه در منطقه و جهان است. وی گفت: این تحول است که باعث می‌شود بازی‌هایی که امنیت سوز و اطمینان سوز برای ایران است، نتوانند وارد آن شوند و از این بازی‌ها نتوانند استفاده کنند و رنگ و آب این سیاست‌ها از بین برود. مشتری‌هایشان را از دست دادند.

ظریف با ذکر این نکته که ایران هراسی پروژه شکست خورده‌ای است، خاطرنشان کرد: فضای رفت و آمد به ایران، گفت‌وگو و معامله با ایران بسیار باز شده و بنگاه‌های اقتصادی برای آمدن به ایران صف کشیده‌‌اند. شرکت‌هایی که سال گذشته در نمایشگاه دبی شرکت‌های ایرانی را به غرفه خود راه نمی‌دادند، امروز خواهان صحبت با شرکت‌های ایرانی هستند.

وی ادامه داد: هفته آینده انشاءالله سمینار بین‌المللی جهان علیه خشونت و افراط را در ایران برگزار می‌کنیم و سیاستمداران و اندیشمندان برجسته به ایران می‌آیند. فضای صحبت در مورد ایران و با ایران تغییر اساسی پیدا کرده است. مذاکره کننده ارشد هسته‌ای تصریح کرد: امروز ایران قدرتمند‌تر، پرنفوذتر و آسیب ناپذیرتر از گذشته است و انشاءالله این روند با ایستادگی ملت ایران و با منطق و تعامل و گفت‌وگو و رسیدن به فهم مشترک به شکل تصاعدی افزایش خواهد یافت.

وی با بیان اینکه آینده به سمت بهتر شدن است و هیچ گاه به شرایط گذشته باز نخواهیم گشت، اظهار داشت: شرایط قابل بازگشت به گذشته نیست. ساختار مفهومی که در دنیا علیه ایران در پروژه ایران هراسی ساخته بودند در هم شکسته است. ساختمان تحریم‌ها به هم ریخته و این شرایط قابل تکرار مجدد نیست و نمی‌شود این شرایط را به وضعیت قبلی بازگرداند. ظریف افزود: سیاست مقام معظم رهبری مبتنی بر سیاست مقاومتی ایران را آسیب ناپذیرتر کرده و از برندگی تحریم‌ها علیه این مردم کاسته و انشاءالله با پیگیری این سیاست که یکی از اولویت‌های دولت است فشار بر طرف‌های مذاکره برای رسیدن به تفاهم افزایش خواهد یافت. ضمن اینکه معتقدیم طرف‌های مذاکره ما به این درک رسیده‌اند که باید با ایران مذاکره کنند و رفتارشان نیز همین را نشان می‌دهد. مذاکراتی که پنج روز سه مقام عالی وزارت خارجه آمریکا، سه روز وزیر خارجه آلمان، دو بار وزرای خارجه انگلیس و فرانسه در عرض دو روز به وین آمدند که به نتیجه برسند، حتما این شرایط بازگشت به گذشته را غیرممکن می‌کند.

رئیس دستگاه دیپلماسی ادامه داد: هر مذاکره‌ای مخصوصا مذاکره‌ای که طرف مقابل نخواهد امتیاز دهد و نخواهد از اصولش کوتاه بیاید، مذاکره یعنی بده و بستان، مذاکره به معنای گفت‌وگوی یک طرفه نیست به معنی تحمیل همه نظرات نیست، ما روی اصولمان ایستاده‌ایم و مذاکره فراز و نشیب دارد. وی عنوان کرد: فراز و نشیب طبیعی مذاکره است. نباید کسی نگران شود که مذاکرات ما فراز و نشیب داشته، نباید کسی زیادی خوشحال شود و «هیچ» ننویسند. اینها طبیعی مذاکرات است. کسی که این چیزها را می‌گوید مذاکره متوجه نیست. اگر قرار باشد بیانیه بخوانید و بیانیه طرف مقابل را قبول کنید، مذاکره یک روزه یا به نتیجه می‌رسد یا نمی‌رسد. مذاکره کننده ارشد هسته‌ای ادامه داد: اما اگر قرار باشد در مذاکره به آنچه که محیط تفاهم، درک مشترک و توافق است برسیم، بالا و پایین و فراز و نشیب دارد و دشوار است و شما یقین داشته باشید که هیأت مذاکره کننده شما انشاءالله در برابر این دشواری می‌ایستد و با مقاومت و منطق.

وی گفت: ما هیچ چیزی بیشتر از حقوقمان نمی‌خواهیم. معتقدیم چون سیاست هسته‌ای ایران براساس فتوای مقام معظم رهبری و براساس محاسبات استراتژیک صد در صد صلح‌آمیز هست، بوده و خواهد بود. نگرانی برای رسیدن به تفاهم نداریم، تفاهم برای ما مفید است و برای ما ضرری ندارد. چون ما چیزی نداریم که در تفاهم از دست بدهیم؛ ما دنبال سلاح نیستیم.

وزیر خارجه با بیان اینکه درست است که آنها هم گفته و می‌گویند که ما نگرانی‌ها را رفع کردیم و دیگر تهدید خطر هسته‌ای ایران نیست، خاطرنشان کرد: دلشان را به این خوش کنند، ما هیچگاه خطر هسته‌ای برای کسی نبودیم. ما معتقد نیستیم سلاح هسته‌ای برای هیچ کشوری امنیت زاست. سلاح هسته‌ای تنها امنیت زدا است. وی اضافه کرد: مبنای بازدارندگی هسته‌ای، دیوانگی است. بحمدالله ما ملتی عاقل و منطقی هستیم و انشاءالله با یک چشم انداز روشن با حمایت و دعای مردم و حمایت مقام معظم رهبری و هدایت‌ها و حمایت‌های رئیس جمهور و توکل به خدا که تنها قدر قدرت جهان، خداست. آمریکا قدر قدرت نیست. هیچ کس و هیچ کشوری در دنیا قدر قدرت نیست، یک قدر قدرت لایزال داریم و آن خدای قادر متعال است و با توکل به خدا با استعانت از ارواح طیبه ائمه هدی و شهدا و اتکا به قدرت لایزال مردم ایران انشاءالله حتما با موفقیت این کار را به پایان خواهیم برد.