مشاور استاندار در امور  اقتصادی و سرمایه گذاری به سوالات خبرنگار ما در گفت و گویی پیرامون بخشنامه اخیر استاندار مبنی بر صدور مجوز تردد خودروهای پلاک منطقه آزاد اروند تا شعاع ۱۲۰ کیلومتری از آن منطقه و ودلایل آن بدین شرح پاسخ داد:

جناب آقای دکتر زراء نژاد لطفاً به‌عنوان اقتصاددان و مشاور استاندار در امور اقتصادی و سرمایه‌گذاری  دلایل صدور  این بخشنامه و آثار آن را تبیین بفرمایید.

یکی از الزامات برای توسعه استان، استفاده بهینه و به‌موقع از ظرفیتهای موجود و بهره‌برداری از فرصتها و تبدیل تهدیدها به فرصتها است. این امر نیاز به توجه همه‌جانبه، درایت علمی و تجربه اجرایی بالای تصمیم‌سازان و تصمیم‌گیران دارد. در این راستا، یکی از تصمیمات شجاعانه و مدبرانه، و یکی از اقدامات مردمی و توسعه‌ای آقای دکتر مقتدایی استاندار مخترم استان خوزستان، صدور بخشنامه به‌منظور ساماندهی و بهینه سازی تردد خودروهای دارنده پلاک منطقه آزاد اروند در محدوده شعاع ۱۲۰ کیلومتری منطقه‌آزاد است. این امر بسیار مفید و موجب اثرات بیرونی توسعه‌ای مطلوب می‌شود.

مردم استان بسیار علاقمند هستند که در مورد نحوه صدور مجوز تردد خودروهای دارای پلاک منطقه آزاد اروند در استان خوزستان را به روایت شما، به‌عنوان مشاور استاندار، بدانند. لطفاً در این باره بیشتر توضیح دهید.

آقای استاندار توجه ویژه‌ای به توسعه استان دارند. به‌همین دلیل وقت قابل توجهی را به مطالعه و بررسی عوامل مؤثر و تعیین‌کننده توسعه استان اختصاص می‌دهند. از جمله دغدغه‌های ایشان توسعه منابع انسانی و فراهم کردن شرایط ماندگاری نخبگان و رشد نیروهای مستعد استان است. دکتر پدیده مهاجرت نخبگان را به‌عنوان یک تهدید امنیتی برای استان تلقی می‌کنند. به‌همین خاطر، برای جلوگیری از پدیده مهاجرت نخبگان و پرورش استعدادها توجه خاصی به استفاده از تمامی مزیتها و فرصتهای موجود در سطح ملی و به‌ویژه در سطح استان دارند و برای این امر مشغول برنامه‌ریزی هستند. در این ارتباط، به مزیتها و فرصتهای موجود در منطقه آزاد اروند توجه ویژه‌ای دارند و برای استفاده از این مزیتها و فرصتها به‌دنبال ساز و کارها و راهکارهای مؤثر و سریع است. ابتکار صدور مجوز تردد خودروهای دارای پلاک منطقه آزاد اروند در استان خوزستان تا شعاع ۱۲۰ کیلومتری یکی از این راهکارهاست. این ایده را استاندار پس از بررسی همه‌جانبه، برای اولین بار در میان جمعی از مشاوران، معاونان، نمایندگان استان در مجلس شورای اسلامی، مسئولان انتظامی و اداری استان و مدیر عامل منطقه آزاد اروند و برخی از مدیران ارشد منطقه اعلام کرد. این اقدام ضمن اینکه همه را شگفت زده کرد، حاضران را به تحسین واداشت و بدون استثناء، همه از این ایده ابتکاری و اقدام توسعه‌ای حمایت و قدردانی کردند و از اعطای این عیدانه به مردم شریف و شایسته استان از استاندار تشکر کردند. استاندار در این جلسه از همگان خواستند که در چارچوب وظایف و مقررات قانونی به اجرای صحیح این امر کمک کنند و بر این نکته تأکید فراوان کردند که همه مدیریت استان باید برنامه‌ریزی لازم را انجام دهند تا همه آثار مترتب بر این اقدام، به‌ویژه جنبه‌های فرهنگی و مردمی را مورد توجه جدی قرار دهند تا احیاناً تأثیرات منفی احتمالی این اقدام به‌حداقل برسد.

ایشان پس از اعلام و ابلاغ صدور مجوز تردد، برای ایجاد هماهنگیهای لازم و استفاده بهینه و ضابطه‌مند از این فرصت برای افزایش رفاه و امنیت در استان، این موضوع را به شورای تأمین استان نیز ارجاع دادند تا در این باره به شور بپردازند. پس از بررسی همه‌جانبه موضوع در شورای تأمین، بخشنامه لازم توسط استاندار تدوین و به همه مسئولان ذیربط برای اجرا صادر و ابلاغ شد.

 گویا از مصاحبه‌های اخیر معدودی از افراد، چنین استنباط شده است که این مسئولان نیز نقشی در این ایده و صدور مجوز داشته‌اند. لطفاً در این مورد نیز توضیح دهید.

این ایده و موضوع بخشنامه مربوط توسط استاندار در جلسه مذکور اعلام شد و تا قبل از آن کسی از موضوع جلسه مطلع نبود. اصولاً کسی به‌جز استاندار به‌عنوان نماینده عالی دولت در استان، این اختیار را ندارد که دستگاههای اجرایی را برای این امر ملزم و هماهنگ نماید. با توجه به این واقعیت، اعلام این موضوع توسط افراد مختلف نشان از اهمیت و اثرگذاری این اقدام از نظر دوستان مصاحبه‌کننده دارد. یقیناً این دوستان، هدفی جز انتشار این خبر و بیان اهمیت و اثرات مفید این اقدام نداشتند و تصور مصادره این امر توسط دوستان، تصور معقولی نیست.

با توجه به ارتباط موضوع با منطقه آزاد، لطفاً در موارد اهداف و اهمیت مناطق آزاد نیز به خوانندگان ما توضیحات مختصری دهید.

فلسفه ایجاد مناطق آزاد ﺗﺴـﺮﯾﻊ در اﻧﺠـﺎم اﻣـﻮر زﯾﺮﺑﻨﺎﯾـﯽ، ﻋﻤﺮان و آﺑﺎداﻧﯽ، رﺷﺪ و ﺗﻮﺳـﻌﻪ اﻗﺘﺼـﺎدی، ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔـﺬاری و اﻓـﺰاﯾﺶ درآﻣـﺪ ﻋﻤﻮﻣﯽ، اﯾﺠﺎد اﺷﺘﻐﺎل ﺳﺎﻟﻢ و ﻣﻮﻟـﺪ، ﺗﻨﻈـﯿﻢ ﺑﺎزار ﮐـﺎر و ﮐﺎﻻ، ﺣﻀﻮر ﻓﻌﺎل در ﺑﺎزارﻫﺎی ﺟﻬﺎﻧﯽ و ﻣﻨﻄﻘﻪ‌ای، ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﺻـﺎدرات ﮐﺎﻻﻫـﺎی ﺻـﻨﻌﺘﯽ و ﺗﺒﺪﯾﻠـﯽ و ارائه ﺧﺪﻣـﺎت عموﻣﯽ، دستیابى به دانش فنى و تکنولوژى روز و ارتقاء سطح مهارت‌هاى داخلی است. این اهداف در جهت ایجاد یک الگو و مدل اقتصادی مناسب از توسعه متوازن و پایدار متکی بر نیروى کار و توان اقتصاد داخلى و بهره‌مند از ظرفیتهای سرمایه‌گذاری خارجی و فناوری روز جهانی است.

در واقع ماموریت اصلی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی ارائه الگویی از توسعه ایران در سال ۱۴۰۴ در محدوده‌ای از جغرافیای کشور بر اساس سند چشم انداز توسعه ایران اسلامی است. مناطق آزاد چابهار، کیش، قشم و اروند در جنوب کشور، ارس و ماکو در شمال غربی و انزلی در دریای خزر، در واقع باید دورنمایی از توسعه ایران در افق  ۱۴۰۴ را الگوسازی کنند.

بدیهی است که سازمان منطقه آزاد تجاری اروند نیز باید بر اساس این اهداف سازماندهی شود و با استفاده از ظرفیتهای موجود، ایجاد فرصتهای جدید، خلاقیت و نوآوری، و اعمال مدیریت توانمند و پویا الگویی مناسب از توسعه مورد انتظار افق آینده ایران اسلامی را پایه‌گذاری کند. البته این امر لوازم و شرایطی دارد که از جمله آنها اهتمام اصلی و اقدام عملی و مؤثر به توسعه محلی است تا از این رهگذر به فرایند توسعه منطقه‌ای و ملی کمک نماید.

منطقه آزاد اروند چه نقشی در توسعه محلی دارد؟

منطقه آزاد تجاری اروند تنها از طریق توسعه ناحیه‌اى و محرومیت‌زدایى از خرمشهر و آبادان می‌تواند به اهداف خود در سطح منطقه‌ای و ملی برسد. بدون توجه اساسی و برنامه‌ریزی برای ارتقای اقتصاد، امنیت و فرهنگ در قالب توسعه پایدار و متوازن این دو شهر، موفقیتی حاصل نخواهد شد. باید مردم محلی ضمن اینکه عامل اصلی و ابزار اساسی توسعه منطقه تجاری اروند باشند، خود نیز غایت و هدف اساسی این توسعه نیز باشند. آثار توسعه منطقه تجاری اروند باید به‌سرعت و با وسعت به مردم خرمشهر و آبادان سرایت یابد تا امنیت پایدار و رفاه  عمومی شود.

از نظر شما راهکارهای توسعه محلی توسط منطقه آزاد اروند کدامند؟

با افزوده شدن شهرهای آبادان و خرمشهر به محدوده منطقه آزاد اروند، محدوده این منطقه از ۱۷ هزار به ۳۴ هزار هکتار گسترش یافته است. این دو شهر می‌توانند از این پس، از امتیازات مناطق آزاد بهره‌مند شوند که این امر موجب رونق کسب و کار و تجارت در منطقه خواهد شد. گمرک فرودگاهی و بندری در منطقه آزاد وضعیت جدیدی پیدا کرده است و کالاهای ورودی به این شهرها از پرداخت عوارض گمرکی معاف شده‌اند و مبادلات در داخل منطقه آزاد و واردات از بندر به این منطقه مشمول پرداخت عوارض گمرکی نیست. در این فضای ایجاد شده باید به ترغیب و جذب سرمایه‌گذاری، ارتقای دانش تخصصی و ورود فناوری روز دنیا همت گماشت و برای بهبود محیط کسب و کار برنامه‌ریزی کرد و اقدامات اجرایی کارا و مؤثر نمود تا کسب و کار رونق یابد و تولید صنعتی پای بگیرد و اشتغال مولد افزایش یابد و رفاه عمومی مردم خرمشهر و آبادان ارتقاء یابد.

 لطفاً راجع به راهکارهای توسعه منطقه‌ای و استانی نیز توضیح دهید.

 آثار توسعه منطقه آزاد تجاری ملی و فراگیر است. اما آثار توسعه ملی باید به‌طور وسیع و عمیق مردم خوزستان را متنعم و بهره‌مند سازد. استفاده ملی از ظرفیتها، فرصتها، زیرساختها و منابع استان، و تحمیل آثار و پیامدهای نامطلوب بیرونی فراوان به‌ویژه اثرات مخرب زیست‌محیطی مقتضی این است که توسعه استان خوزستان به‌عنوان یکی از کانالهای اصلی توسعه ملی تلقی شود. از این منظر، یکی از اهداف اصلی منطقه آزاد تجاری اروند و بی‌تردید شرط لازم موفقیت این منطقه آزاد توجه جدی از طریق برنامه‌ریزی علمی و مؤثر برای توسعه محلی و سپس توسعه استانی باشد.

آیا می‌توان با استفاده از فرصتهای ایجاد شده از توسعه محدوده منطقه آزاد اروند، معضلات استان را با تدابیر و اقدامات، به‌اصطلاح شما، توسعه ‌منطقه‌ای و استانی حل کرد.

آری با تدبیر شایسته و اقدامات بایسته می‌توان از ظرفیتها و فرصتهای وجود منطقه آزاد اروند برای حل مشکلات اساسی استان بهره گرفت. صدور بخشنامه مجوز تردد خودروهای دارای پلاک منطقه آزاد اروند یکی از این اقدامات است. این مجوز می‌تواند به بازسازی ناوگان حمل‌ونقل، خودروهای خدمات عمومی مانند خودروهای آتش نشانی، آمبولانس و خودروهای پلیس، و تأمین ماشین‌آلات راهسازی استان کمک شایانی کند. استفاده از خودروهای شخصی دارای استانداردهای بین‌المللی علاوه بر اینکه امنیت سفر را به‌طور محسوس و مؤثر ارتقاء می‌بخشد و تلفات انسانی را بسیار کاهش می‌دهد، یکی از عوامل کاهش آلودگی هوا و حفظ محیط زیست است. بی‌تردید، سرانه مصرف بنزین این‌گونه خودروها بسیار پایین‌تر از مصرف سرانه خودروهای تولید داخل است. آثار اقتصادی استفاده از این‌گونه خودروها صرفه‌جویی میلیاردها تومان در سال ناشی از کاهش مصرف سرانه بنزین است. صرفه‌جوییهای اقتصادی ناشی از به‌کارگیری خودروهای حمل‌ونقل عمومی، خودروهای خدمات عمومی و ماشین‌آلات راهسازی چند برابر صرفه‌جوییهای ناشی از تردد خودروهای شخصی است. تسری منافع و صرفه‌های اقتصادی بیرونی منطقه آزاد اروند در وجوه و ابعاد مختلف به سایر شهرها و مردمی که به تصدیق امام دین خود را به انقلاب اداء کرده‌اند، موجب احساس رضایت و تعلق بیشتر به استان، افزایش ضریب امنیت و کاهش روند مهاجرت نخبگان به خارج از استان می‌شود.

یکی از مشکلات اصلی استان خوزستان مهاجرت نخبگان از استان است. باید محیطی مناسب برای ماندگاری سرمایه‌های انسانی فراهم گردد. دلایل این مهاجرت از لحاظ اقتصادی و اجتماعی متعدد است؛ اما تردیدی در این نیست که از جمله دلایل اصلی مهاجرت نخبگان کمبودها و مشکلات مربوط به اشتغال مولد و پایدار، محیط‌زیست، فضای آموزشی، امکانات درمانی و بهداشتی، امنیت سرمایه‌گذاری، امکانات رفاهی و تفریحی و سطح توسعه و عمران و آبادی درون استان است. منطقه آزاد تجاری اروند می‌تواند به توسعه استان و کاهش روند مهاجرت نخبگان به بیرون از استان کمک شایانی کند. ظرفیتها و فرصتهای زیاد و ساز و کارهای فراوان و مؤثری برای این امر وجود دارد که می‌توان به‌طور اختصاصی به این مقوله در یک فرصت مناسب پرداخت.

در توضیحات قبلی، شما به مقوله امنیت و ارتباط آن با صدور این مجوز اشار کرده‌اید، لطفاً در مورد این امر نیز توضیح بیشتری بدهید.

توجه داشته باشید که یکی از اهداف منطقه آزاد اروند، توسعه پایدار منطقه نفوذ است. اگرچه تأمین این هدف با تعیین محدوده قبلی ۱۷ هزار هکتاری، که کاملاً با محدوده شهری خرمشهر و آبادان هم‌جوار و هم‌مرز است، بسیار مشکل می‌نمود و پیش‌بینی بروز مشکلات عدیده با وجود چنین محدوده‌ای در موقعیت جغرافیایی منطقه، چندان دشوار نیست؛ زیرا فقط بخش کوچکی از افراد محلی از امکانات و مقررات ویژه منطقه آزاد بهره‌مند می‌شوند و امکان رعایت عدالت و تأمین امکانات یکسان برای تمامی مردم محلی میسر نیست. این پدیده می‌توانست به یک معضل اساسی اجتماعی و اقتصادی تبدیل گردد و حتی بالقوه می‌توانست به یک تهدید امنیتی منجر شود. زیرا توسعه ناموزون و نامتعادل، پیامدهای نامطلوب اقتصادی، اجتماعی و امنیتی در پی‌دارد. شاید توسعه محدوره منطقه آزاد اروند از ۱۷ هزار هکتار به ۳۴ هزار هکتار و قرارگرفتن دو شهر خرمشهر و آبادان در محدوده منطقه آزاد و اعلام آن توسط رئیس جمهور در سفر ایشان به خوزستان حاکی از توجه به این پدیده اقتصادی از منظر اجتماعی به‌ویژه از منظر تأمین امنیت است. اگر دقت کنید، موضوع گسترش محدوده منطقه، پیش از مطرح شدن در هیأت دولت، در شورای امنیت ملی مطرح و تصویب شد که این امر نیز شاید شاهد دیگری بر توجه با این موضوع از منظر امنیت است.

این موضوع فقط محدود به محدوده منطقه آزاد نمی‌شود و در مراتب نازلتری در سطح استان نیز قابل ردیابی است. به‌طور طبیعی، انتظار می‌رود که وجود منطقه آزاد، علاوه بر مردم محلی، برای سایر مردم استان عامل توسعه و پیام‌آور رفاه باشد. در صورتی که این انتظار برآورده نشود، ممکن است از نظر اجتماعی و امنیتی تبدیل به عامل آسیب شود. به‌همین دلیل، صدور مجوز تردد خودروهای دارنده پلاک منطقه آزاد اروند در محدوده شعاع ۱۲۰ کیلومتری منطقه، عامل مهمی برای کاهش این آسیب است و موجب کاهش روند مهاجرت نخبگان  به خارج از استان نیز می‌شود.

 آیا مزایا و ظرفیتهای دیگری در منطقه آزاد اروند وجود دارد که آقای دکتر مقتدایی قصد دارند از آنها برای رفاه مردم سایر شهرهای استان استفاده کنند؟

مزیتها و ظرفیت های منطقه آزاد اروند بسیار زیاد است. با استفاده بهینه از این مزیتها و ظرفیتها می‌توان سطح رفاه عمومی مردم استان خوزستان را ارتقاء داد. با توجه به تقاضای افزاینده ورود خودرو از منطقه‌آزاد پس از صدور این مجوز، یکی از فرصتهای ایجاد شده، فرصت برنامه‌ریزی برای تولید قطعات و ارائه خدمات فنی در داخل منطقه‌آزاد با کمک و سرمایه گذاری مشترک خارجی است. با وجود این تقاضای بالا، تولید قطعات خودروهای وارد شده و ارائه خدمات فنی لازم، از نظر اقتصادی دارای توجیه اقتصادی مالی و سودآور و اشتغال زا خواهد بود. علاوه بر این برای نمونه، می‌توان از ظرفیتهای سرمایه‌گذاری خارجی، فناوری به‌روز دنیا و امتیازات ویژه منطقه آزاد برای تولید کالاهای صنعتی باکیفیت و ارزان استفاده کرد و از مقررات مجاز بودن ورود کالاهای تولید شده در منطقه آزاد به داخل استان (موضوع مواد ۱۵و ۱۶ آیین نامه قانون و مقررات مناطق آزاد تجاری) بهره جست و منافع قابل توجهی را به مردم استان سرازیر کرد. واقعاً مزیتها و فرصتها زیاد است. باید منتظر ایده‌هایی نو و ابتکارهایی تازه‌ای از استاندار در سال ۹۳ بود تا با کمک و همت مدیریت منطقه‌آزاد همه مردم استان از این آثار توسعه‌ای استفاده کنند و سطح رفاه عمومی افزایش یابد