چالش‌های زیست محیطی رودخانه کارون بررسی شد
نشست خبری اعضای کمیته علمی کنفرانس ملی رودخانه کارون پیرامون موضوعات چالش‌های زیست محیطی رودخانه کارون، مسائل محیط زیست رودخانه، تخصیص منابع آب رودخانه کارون، تغییرات آب‌دهی و خشکسالی، بررسی کمی، کیفیت و مدل کیفی و مدیریت پایدار منابع آب رودخانه کارون، شبکه‌های آبیاری و زهکشی، بهداشت آب رودخانه، رودخانه کارون و برنامه‌ریزی شهری، فرهنگ سکونت رودخانه و جانورشناسی و اکولوژی رودخانه کارون برگزار شد.
کارون زنده است و حق حیات دارد
هوشنگ حسونی‌زاده، دبیر علمی کنفرانس کارون، در این نشست که ۲۰ آبان‌ماه برگزار شد، اظهارکرد: مشکلات رودخانه کارون به دو بخش انتقال آب بین حوضه‌ای و مدیریت این رودخانه در استان تقسیم می‌شود.
وی بیان‌کرد: کارون زنده است و حق حیات دارد. باید این کار از طریق اصول علمی و تجزیه و تحلیل فنی تهیه و اجرا شود نه این‌که مسایل احساسی و اجتماعی را در آن دخیل کنیم. مردم خوزستان حق دارند از کارون حمایت کنند اما مسایل علمی محکمه پسندتر از مسایل احساسی است.
معاون سازمان آب و برق خوزستان تصریح‌کرد: در بخش مسایل داخلی و مدیریت رودخانه در استان فشارها همیشه بر سازمان آب و برق است که همه می‌خواهند آب پشت سدها را آزاد شود تا مشکل کم آبی حل شود در حالی که تاکنون در سخت‌ترین شرایط کم‌آبی، آب ۶۰ درصد بخش کشاورزی تأمین شده است.
حسونی‌زاده گفت: وقتی آب را از پشت سدها آزاد کردیم آب به خلیج‌فارس می‌ریزد و از طرفی زمانی که دریچه آب سدها بسته شود، موج اعتراضات بلند می‌شود.
وی افزود: ۸۰ درصد آلودگی‌های موجود رودخانه کارون از زه‌آب‌های صنعتی و کشاورزی ایجاده شده در حالی که باید حداقل برای ۵۰ درصد این آلودگی که باعث کاهش گونه‌های آبزی شده، فکری شود.
حسونی‌زاده ضمن اعلام آمادگی سازمان آب و برق و کنفرانس ملی کارون برای استفاده از طرح‌های تحقیقاتی، گفت: دانشگاه‌ها در خصوص ارائه طرح‌های تحقیقاتی خود اقدام کنند؛ هزینه‌های این تحقیقات به آن‌ها پرداخت خواهد شد.
وی بیان‌کرد: امسال حجم مفید آب در مخازن کارون بزرگ دز، کارون یک و ۳، شهید عباس‌پور و گتوند، ۳ میلیارد و ۲۰۰ مترمکعب آب مفید است که نسبت به سال‌گذشته ۲۸ درصد افزایش ذخیره دارد.
معاون سازمان آب و برق خوزستان خاطرنشان‌کرد: بر اساس اعلام سازمان هواشناسی تا دی‌ماه شرایط آبی استان نرمال پیش‌بینی شده و پس از آن زیر نرمال خواهد بود. متوسط بارندگی تا ۲ ماه آینده ۳۶۰ میلی‌متر مکعب اعلام شده است.
کشاورزی مهمترین منبع آلاینده کارون
از سوی دیگر احمدرضا عمانی، عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی اهواز نیز در ارتباط با اهمیت رودخانه کارون و مشکلاتی که گریبان‌گیر این رودخانه است، گفت: روزانه آلاینده‌های شهری و صنعتی زیادی وارد رودخانه کارون می‌شوند که یکی از مهمترین منبع آلاینده‌ها، بخش کشاورزی است که اکوسیستم طبیعی را نابود می‌کند.
عمانی تصریح‌کرد: متاسفانه بخش کشاورزی فقط به افزایش و پایداری تولید توجه کرده و هیچ‌گونه اهمیتی به محیط زیست نمی‌دهد. استفاده از سموم و کودهای شیمیایی در مزارع از طریق زه‌آب‌ها به رودخانه کارون وارد شده و به نیترات تبدیل می‌شوند که این موارد عامل اصلی ایجاد سرطان و بیماری‌های روانی است.
فقط ۱۵ درصد فاضلاب اهواز تصفیه می‌شود!
هادی معاضد عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز نیز در این سمینار با بیان این‌که تاکنون فقط بر کمیت آب توجه شده در صورتی که باید به کیفیت نیز توجه شود زیرا کمیت اثر مستقیمی بر کیفیت دارد، اظهارکرد: درحال حاضر تصفیه‌خانه فاضلاب اهواز ظرفیت تصفیه ۱۹۶ هزار نفر جمعیت را دارد در حالی که جمیعت اهواز چندین برابر این عدد است، یعنی این تصفیه‌خانه فقط ظرفیت تصفیه فاضلاب ۱۵ درصد جمعیت اهواز را دارد.
وی خاطرنشان‌کرد: فاضلاب‌های شهری منبع عمده نیترات هستند که روزانه بدون تصفیه وارد رودخانه کارون می‌شوند. همچنین فاضلاب‌های صنعتی که حامل فلزات سنگین هستند، همراه با زه‌آب‌های کشاورزی به‌طور گسترده در رودخانه کارون جاری شدهو اثرات نامطلوبی روی آن گذاشته و می‌گذارند.
عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز با بیان این‌که انتقال آب بین حوضه‌ای اثرات نامطلوبی بر غلظت رودخانه‌ها می‌گذارد، گفت: روند افزایش آلاینده‌ها در رودخانه کارون حد آن را از استاندارد بالاتر برده است و لذا مسئولان استانی باید آگاه باشند که انتقال آب بین حوضه‌ای و تخلیه فاضلاب بدون تصفیه، رودخانه کارون را رو به نابودی می‌برد.
همچنین نعمت‌الله جعفرزاده، عضو هیات علمی دانشگاه جندی شاپور اهواز با تاکید بر توجه به ۵ مورد اساسی در بهبود وضعیت رودخانه کارون، عنوان‌کرد: ما باید با توجه به شهرنشینی در حاشیه رودخانه کارون، خدمات و گردشگری را گسترش دهیم. از سوی دیگر باید نسبت به شناسایی نقش آلاینده‌ها در آلودگی رودخانه کارون، نقش آن در پس‌زدن خلیج‌فارس، نقش این رودخانه در حفظ حقوق ایران و رود اروند و تبدیل آن به میراث و ملی کشور توجه شود؛ همچنین کاهش سالانه آورد آب رودخانه کارون، کاهش خودپالایی و افزایش شوری و ناپایداری این رودخانه نیز از دیگر موارد مهم است که باید مورد توجه قرار گیرد.
وی تصریح‌کرد: برای توسعه رودخانه کارون باید نگاه ملی داشته باشیم و دنبال مقصر نباشیم زیرا در شرایط کنونی نجات کارون مهمتر از هر چیز دیگری است؛ همچنین لازم است مطالعات آمایشی سرزمین فارغ از نگاه استانی و منطقه‌ای انجام گیرد.
عضو هیات علمی دانشگاه جندی شاپور اهواز افزود: من معتقدم طرح انتقال آب بین حوضه‌ای فقط زمانی باید انجام گیرد که ارزیابی راهبردی و توان روی طرح انجام شده باشد، در غیر این‌صورت به دو حوضه آسیب جدی وارد می‌شود.
ضرورت همکاری بین بخشی برای نجات رودخانه کارون
از سوی دیگر افشین تکدستان، عضو هیات علمی دانشگاه جندی شاپور اهواز با تاکید بر همکاری بین بخشی برای نجات رودخانه کارون، اظهارکرد: هر کدام از سازمان‌ها در جایگاه خود می‌توانند در حل بحران رودخانه کارون کمک کنند اما این امر وابسته به همکاری بین این بخش‌ها است.
وی افزود: افزایش میزان آلودگی در رودخانه کارون باعث کاهش دبی رودخانه تا ۱۵۰ مترمربع بر ثانیه شده است. ورود مواد مغذی کشاورزی مانند ترکیبات ازته و فسفاته کیفیت آب را کاهش داده و طعم و بوی آب را تغییر می‌دهد.
عضو هیات علمی دانشگاه جندی شاپور اهواز خاطرنشان‌کرد: بیشتر موارد آلاینده موجود در رودخانه کارون از طریق فاضلاب، صنایع غذایی، لبنی، سموم و کودها شیمیایی مورد استفاده در کشاورزی وارد شده است. این موارد غلظت ازت را تا ۸ میلی‌گرم و فسفر را تا ۴ میلی‌گرم افزایش داده است.
تکدستان یادآورشد: در همه نقاط کشور شهرداری‌ها مسوول ساماندهی آب‌های روان هستند و با توجه به این امر شهرداری اهواز برای بهبود وضعیت رودخانه کارون باید وارد کار شوند.
تاکید بر اهمیت سازمان‌های مردم‌نهاد در حفظ محیط زیست
همچنین بهنام کرمی، فعال حوزه محیط زیست خوزستان در این نشست با اشاره به اهمیت وجود سازمان‌های مردم‌نهاد در حفظ محیط زیست، بیان‌کرد: چیزی که امروز جامعه ما نیاز دارد این است که سازمان‌های مردم‌نهاد در زمینه حفاظت از محیط زیست و مقابله با چالش‌های زیست محیطی راهکار ارائه دهند.
وی اظهارکرد: باوجود اهمیت محیط زیست متاسفانه در رسانه‌های خوزستان هیچ‌گونه صفحه کاغذی یا صفحات مجازی ویژه محیط زیست دیده نمی‌شود.
کرمی تصریح‌کرد: مساله مهم دیگر وجود فارغ‌التحصیلان رشته‌های محیط زیست است که تعداد این کارشناسان خیلی زیاد است اما از دانش علمی کافی برخوردار نیستند و در مواقعی دیده می‌شود که حتی مدیران محیط زیست هم از دانش کافی در این حوزه بهره‌مند نیستند.
شبکه‌های آبیاری و زهکشی پس از اجرا رها می‌شوند!
بهروز دهان‌زاده، عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی در این نشست با اشاره به این‌که آب و خاک محور توسعه است، عنوان‌کرد: سرمایه‌گذاری در زمینه استفاده بهینه از آب و خاک لازم است. یکی از این موارد مطالعات آمایش سرزمین است که برای توسعه و عمران استفاده می‌شود.
وی افزود: ۴۵۰ هزار هکتار شبکه آبیاری و زهکشی در خوزستان وجود دارد که حدود ۳۰ درصد این شبکه‌ها در حاشیه کارون احداث شده است.
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی اهواز تصریح‌کرد: با توجه به این‌که ۹۰ درصد منابع آبی در بخش کشاورزی مصرف می‌شود، استفاده از شبکه‌های آبیاری و زهکشی جهت افزایش راندمان آب لازم است. متاسفانه سرمایه‌گذاری‌های فراوانی در جهت احداث این شبکه‌ها انجام می‌شود اما پس از مدتی به حال خود رها می‌شوند.
دهان‌زاده ادامه‌داد: وقتی پروژه‌ای اجرا می‌شود باید پس از مدتی مورد ارزیابی قرار گیرد تا نقاط قوت و ضعف آن شناسایی شود. متاسفانه این کار در بخش شبکه‌های آبیاری و زهکشی انجام نمی‌شود.
حیات تالاب‌های شادگان و هوالعظیم وابسته به رودخانه کارون است
از سوی دیگر اشرف جزایری، عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز در این جلسه با ضروری دانستن حضور مدیران استان در چنین جلساتی، گفت: بی‌مهری به محیط زیست نه‌تنها در خوزستان بلکه در کل کشور دیده می‌شود. همیشه چالش‌های زیست محیطی زمانی اطلاع‌رسانی می‌شود که تبدیل به فاجعه شده‌اند.
وی بیان‌کرد: حیات تالاب‌های شادگان و هوالعظیم وابسته به رودخانه کارون است و باید به این مساله بیش از هر چیز دیگر توجه کرد.
عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز خاطرنشان‌کرد: افزایش جمعیت استان در چند سال اخیر حجم آلودگی رودخانه کارون را چندین برابر کرده است، به طوری که اکنون این آلودگی‌ها رودخانه کارون را تهدید می‌کند.
جزایری بیان‌کرد: در حال حاضر ۱۶ کانال بزرگ و چندین کانال کوچک، ۹۴ میلیون مترمکعب فاضلاب و زه‌آب‌های صنعتی، شهری و کشاورزی را وارد رودخانه کارون می‌کنند. همچنین اهواز با ۱۸ مرکز درمانی، ۶۸ مترمکعب فاضلاب بیمارستان را در این رودخانه تخلیه می‌کند. از سوی دیگر کشتارگاه‌ها بیشترین آلودگی‌ها را وارد رودخانه کارون می‌کنند که متاسفانه کسی به این بخش توجهی نکرده است.
در ادامه این نشست فروغ پاپهن، عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز گفت: چرا تاکنون به نیروگاه‌هایی که آب گرم خود را به رودخانه کارون وارد می‌کنند توجهی نشده است؟ این نیروگاه‌ها با تخلیه آب گرم به رودخانه اکوسیستم آن را به هم می‌ریزند.
وی تصریح‌کرد: ورود آب‌های گرم نیروگاه‌ها به رودخانه کارون تعداد زیادی از ماهی‌ها را از بین می‌برد و در کوتاه‌مدت جمعیت ماهی‌های رودخانه را کاهش می‌دهد. از طرفی در اثر این کار تعدادی از گونه‌های ماهی بومی از بین می‌روند. برخی از گونه‌های ماهی خوزستان برند تجاری هستند اما متاسفانه در اثر آلایندگی بیش از حد رودخانه کارون از بین رفته‌اند.
پاپهن خاطرنشان‌کرد: متاسفانه مردم ما فرهنگ استفاده از آب را ندارند. بیشتر مردم شیر آب را در مدت طولانی باز می‌گذارند و میزان زیادی از آب تصفیه شده را هدر می‌دهند.
فریدون رادمنش، هیأت علمی دانشگاه شهید چمران اهواز نیز در این نشست عنوان‌کرد: شرایط اقلیمی کشور ما خشک و نیمه‌خشک است، به طوری که متوسط بارش سالیانه بین یک‌سوم تا یک‌چهارم بارش جهانی است. علاوه بر این، خشکسالی چند سال اخیر نیز مشکلات کم‌آبی را دو چندان کرده است.
وی افزود: کارون رگ حیات و شریان زندگی مردم خوزستان است که اکنون سخت‌ترین دوران را طی می‌کند.
عضو هیأت علمی دانشگاه شهید چمران اهواز بیان‌کرد: باید به دنبال راهکارهایی باشیم که بهره‌وری از آب را بیشتر کند و آب طوری استفاده شود که بازدهی داشته باشد. صرف هزینه‌های فراوان برای جابه‌جایی آب نه بازدهی دارد و نه مشکل کم‌آبی منطقه مقصد را حل می‌کند.
همچنین محمد آخوند، علی عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز در این نشست گفت: سدهایی که برای کنترل و تولید برق به صورت زنجیره‌ای بر رودخانه کارون ایجاد شده‌اند فقط ظرفیت ذخیره ۴ میلیارد مترمکعب آب دارند و حجم زیادی از آب به خلیج فارس می‌ریزد.
وی افزود: آمار متوسط ورود آب رودخانه کارون به خوزستان ۲۵ میلیون مترمکعب در سال است. منحنی بهره‌برداری از این رودخانه مقعر است، به طوری که در برخی نقاط بیشتر و در نقاط دیگر کمتر مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد.
آخوندعلی خاطرنشان‌کرد: ۶۰ درصد سال‌های آورد آب رودخانه کارون در خوزستان، ۷ میلیارد مترمکعب است که این امر نشان‌دهنده خشکسالی است.
در پایان این نشست علی‌حسین جلیلیان، عضو هیات علمی دانشگاه پیام‌نور خوزستان گفت: متاسفانه ما هنوز درک درستی از محیط طبیعی پیرامون خود پیدا نکرده‌ایم و طبیعت را برای پیشرفت نابود می‌کنیم و رودخانه کارون و سایر رودخانه‌های دیگر را با بی‌تدبیری به منظور صنعتی شدن و دست‌یابی به پیشرفت از بین برده‌ایم.