ناگفته‌های رستم قاسمی از تحریم نفتی ایران/ با چمدان پول را به دست سازندگان خارجی تجهیزات نفت می‌رساندیم
وزیر سابق نفت ضمن تشریح برخی از زوایای پنهان تحریم نفتی ایران در سال‌های گذشته به موانع خرید تجهیزات نفتی اشاره کرد و گفت: پمپ‌های ال پی جی فقط از یک شرکت آسیایی جنوب شرقی می‌آمد و ما پول را به صورت چمدانی به سازندگان می‌دادیم و آنها هم از ابتدا صددرصد پول را تحویل می‌گرفتند.
رستم قاسمی در هم‌اندیشی بررسی قراردادهای جدید نفتی ایران در دانشگاه امام صادق(ع) اظهار داشت: معمولا در شرایط تحریم قراردادهای بینالمللی چندان انجام نمی‌شود که بخواهیم آن را مدیریت کنیم و اساسا تحریم به همین دلیل وضع شده است.
وی افزود: کشورهای صنعتی تلاش‌های زیادی برای جایگزینی انرژی هیدروکربوری انجام داده‌اند اما هنوز بیش از ۷۵ درصد سبد انرژی جهان مربوط به همین منبع است.
وی با اشاره به رتبه اول ایران در ذخایر هیدروکربوری متعارف جهان گفت: قیمت انرژی را معمولا مصرف‌کنندگان پرمصرف تعیین می‌کنند و در توزیع درآمد سهم تولید‌کنندگان در اغلب موارد به دلیل ارزش افزوده و مالیات‌های کلان از سهم وارد‌کنندگان کمتر است.
وی ادامه داد: در ایران ۶۰۰ میلیارد بشکه نفت درجا وجود دارد که با ضریب بازیافت فعلی امکان برداشت ۱۶۰ میلیارد بشکه از آن وجود دارد.
وزیر سابق نفت ادامه داد: ذخایر نفتی کشورهای پرمصرف به زودی تمام می‌شود و در عین حال انقلاب انرژی شیل گاز و شیل نفت که حتما تاثیر زیادی دارد هرگز به اندازه تبلیغات انجام شده روی آن تاثیر نخواهد داشت.
وی در ادامه اظهار داشت: کسی از پدیده شوم تحریم استقبال نمی‌کند و برای کشورهای تحریم‌شونده زحمت و هزینه دارد اما واقعیت آن است که ما را تحریم کرده‌اند.
قاسمی با بیان اینکه بسیاری از این تحریم‌ها بینالمللی نیستند گفت: مثلا تحریم‌های نفت، گاز و بانکی بینالمللی نیستند و یکجانبه هستند چرا که قطعنامه‌های تحریم سازمان ملل بسیار بسیار محدود و کم‌اثر هستند.
وی اظهار داشت: نفت ایران تحریم شد چون اثر آن در تامین اعتبارات کشور بی‌بدیل است و در کوتاه مدت امکان جایگزینی آن وجود ندارد.
وی با اشاره به دو موضوع نگهداشت و توسعه تولید و بازار در حوزه تحریم گفت: با اینکه ۱۰۰ سال سابقه صنعت نفت در ایران داریم در فروش و بازار نفت ملی شده اما در بخش توسعه‌ای صنعت نفت ملی نشده است.
وزیر سابق نفت با تاکید بر اینکه تا زمان نه چندان دوری در بعد توسعه‌ای وابستگی کامل داشتیم گفت: بیش از ۳ میلیون قلم کالا در نفت مصرف می‌شود که بخش بسیار زیادی از آنها را وارد می‌کردیم یعنی ما نفت داشتیم اما هم قیمت نفت جای دیگری تعیین می‌شد و هم اینکه ما بخش عمده‌ای از درآمد نفتی را برای تامین نیازمندی خود صنعت نفت باید به خارج بفرستیم.
وی ادامه داد: در بعد توسعه‌ای در شرایط فعلی یا قراردادی بسته نمی‌شود و فرصت‌های سرمایه‌گذاری را از دست می‌دهیم یا قراردادهای مهجوری داشته‌ایم و یا حتی قراردادهای موجود هم در مواردی فسخ شده است.
وی تصریح کرد: اینکه در شرایط تحریم چه باید بکنیم شاید ارجح باشد بر اینکه قراردادها را در شرایط تحریم چگونه باید مدیریت کنیم.
وی افزود: در شرایط تحریم در قراردادها هم نرخ بازگشت سرمایه افزایش می‌یابد و هم زمان اجرا طولانی می‌شود و ما باید متناسب با شرایط موجود هزینه و فایده کشور را در قراردادها ببینیم.
وی با بیان اینکه بسیاری از کشورها و شرکت‌های توانمند اساسا در ایران حضور پیدا نمی‌کنند گفت: حضور شرکت‌های ضعیف‌تر با قراردادهای گرانتر ناشی از شرایط تحریم است.
وی تصریح کرد: چرا امروز به جای اینکه به دنبال بستن قراردادهای بینالمللی باشیم خودمان وارد عرصه بینالمللی نمی‌شویم تا قرارداد ببندیم و در دیگر کشورها اجرا کنیم مگر ما از بعد توانایی نیروی انسانی چیزی نسبت به دیگران کم داریم.
وی با تاکید بر اینکه تبدیل تهدید تحریم به فرصت در این بخش امکان‌پذیر است گفت: تجربه چند ساله اخیر نشان داده که این کار شدنی است و دلیلی برای نشدن آن وجود ندارد.
وی با اشاره به مطلب منتشر شده در یکی از رسانه‌ها گفت: ۵ فاز پارس جنوبی توسط شرکت‌های خارجی ساخته و تحویل داده شد که زمان اجرای فاز یک توسط پتروپارس ۸۶ماه، فاز ۲ و ۳ توسط توتال و شل ۷۲ ماه و فاز ۴ و ۵ که بهترین زمان را دارد ۶۳ ماه طول کشیده است یعنی به طور متوسط در فاز ۴ و ۵ پیشرفت ماهانه ۱.۶ درصد بوده است.
قاسمی با تاکید بر اینکه مدیریت منابع مالی و تکنولوژی سه مولفه اصلی اجرای پروژه بوده‌اند گفت: در زمان اجرای آن فازها هر سه مولفه به طور حداکثری و کامل وجود داشته است و زمان اولیه این قراردادها ۵۲ ماه بود.
وی با اشاره به پروژه‌هایی که در شرایط تحریم انجام شد گفت: ۱۰ فاز مشهور به ۳۵ ماهه شروع شد که قرار بود ابتدا قرارداد آنها ۵۲ ماهه بسته شود، در آن زمان یکی از دوستان دولت گفت ۳۵ ماه از دولت باقی مانده و ۳۵ ماهه قرارداد ببندید مسئولان وقت نفت و گاز پارس مخالفت کردند اما اصرار شد و با شرایطی پذیرفتند که زمان اجرا ۳۵ ماه باشد.
وی ادامه داد: در این فازها از طرح‌ها و نقشه‌ها و مطالعات آخرین فاز اجرا شده به عنوان فاز مرجع استفاده شد.
وی افزود: در فاز ۱۹ که معادل ۲ فاز استاندارد است از روزی که شروع شد تا مرداد ۹۲، ۳۵ ماه قرارداد تمام شده است شرکت پتروپارس ۶۵ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است که به معنی متوسط درصد پیشرفت ماهانه بالای ۱.۸ درصد است آن هم در شرایطی که ۳ مولفه اصلی اجرای پروژه را کامل در اختیار نداشتیم و تحریم بودیم.
وزیر سابق نفت اظهار داشت: فاز ۱۳ با ۶۴ درصد پیشرفت، فاز ۲۲ تا ۲۴ با ۶۲.۵ درصد پیشرفت و فاز ۲۰ تا ۲۱ که تقریبا عقب‌مانده‌ترین فاز ما بود در پایان ۳۵ ماه با ۵۲ درصد پیشرفت تحویل شده است.
قاسمی تصریح کرد: برای تامین تجهیزات این فازها مشکل اساسی داشتیم و در بسیاری موارد حتی کالای ساخته شده را به ما ندادند و مجبور شدیم دوباره سازی کنیم.
وی ادامه داد: مشکل شدید انتقال و جابجایی پول داشتیم اما الان پیمانکاران همه ایرانی هستند و بسیاری از کالا و تجهیزات هم در داخل ساخته شده است.
وی اظهار داشت: پمپ‌های ال پی جی فقط از یک شرکت آسیایی جنوب شرقی می‌امد و ما پول را به صورت چمدانی به سازندگان می‌دادیم و آنها هم از ابتدا صد در صد پول را تحویل می‌گرفتند و کالا را تنها در داخل کارخانه به ما تحویل می‌دادند اما همین پمپ پیشرفته توسط سازندگان داخلی ساخته و تست شد.
وی تصریح کرد: تکنولوژی‌های نفت که بالاتر از صنایع نظامی نیستند؛ وقتی می‌توانیم به تکنولوژی نظامی دسترسی پیدا کنیم می‌توانیم به تکنولوژی نفت هم دست پیدا کنیم.
وی اضافه کرد: مدیریت پروژه خود تکنولوژی مهمی است که پیمانکاران ما بلد نبودند و هزینه‌های زیادی پرداخت شد تا آموختند.
وی با بیان اینکه تامین مالی مسئله مهمی است و به آن نیاز داریم و به همین دلیل هم امتیاز‌هایی به شرکت‌های خارجی داده شده است گفت: اما در بعد توسعه‌ای امروز حتی اگر تحریم‌ها هم تمام شود بازگشت توتال و شل مانند مارپله بچه‌هاست که هرچه بالا رفته‌ایم به پایین بازمی‌گردیم.
قاسمی در ادامه اظهار داشت: من سابقه زیادی در پروژه‌های عمرانی دارم چنانکه در سال ۷۱ در اولین میدانی که مورد بازسازی قرار گرفت یعنی منصوری رئیس کارگاه بودم و همیشه آچار به دست بودم و از ریز توانایی‌ها خبر دارم.
وی تصریح کرد: ما نقص و مشکلات زیادی داریم اما حداقل از چینی‌ها و کره‌ای‌ها کمتر نیستیم و توان پیمانکاری خوبی داریم.
وی گفت: بدون برداشتن تحریم‌ها شرکت‌های بینالمللی ریسک آمدن به ایران را نمی‌پذیرند کمااینکه در زمان خود ما هم مذاکره و ابراز علاقه می‌کردند اما نمی‌توانستند بیایند.
وزیر سابق نفت اظهار داشت: برای تامین منابع مالی طرحی اجرا کردیم که شاید همه‌جا مزیت محسوب نشود اما در میادین مشترک حتما یک مزیت عادی است.
وی با اشاره به ایجاد صندوق انرژی و جذب ۱۰ میلیارد دلار منابع از این طریق گفت: بانک مرکزی در کشورهای مختلفی پول داشت که سود کمتر از یک درصد به آن پرداخت می‌شد. با بانک مرکزی توافق کردیم که به جای بانک‌های اروپایی این سرمایه‌گذاری را با سود بیشتر در نفت انجام دهد.
قاسمی افزود: فروش اوراق مشارکت هم برای میدان‌های مشترک حتما اقتصادی است چرا که به نرخ امروز تولیدات میدان کمتر از ۲ سال کل هزینه‌ها را یکجا برمی گرداند یعنی اگر ۵ میلیارد دلار برای دو فاز پارس جنوبی هزینه کنیم ظرف کمتر از ۲ سال درآمد این دو فاز بازمی‌گردد.
وی ادامه داد: ما در نفت پول زیادی برای توسعه نیاز داریم چنانچه در خشکی برای تولید یک بشکه در روز ۲۵ هزار دلار و در دریا ۳۵ هزار دلار سرمایه‌گذاری نیاز داریم.
وی با اشاره به وضعیت بازار نفت ایران در شرایط تحریم گفت: قبلا یک توافق منطقه‌ای نانوشته وجود داشت که فروش به مصرف‌کننده واقعی یعنی یک پالایشگاه انجام شود اما در تحریم این کار به سختی شدنی است چون مالک پالایشگاه با مشکل مواجه می‌شود.
وی ادامه داد: فروش نفت خام کار پیچیده‌ای است چرا که مثلا در ترکیه خریدار نفت خام فقط یک نفر است و اگر آن یک نفر که مالک پالایشگاه است نفت را نخرد کسی نمی‌تواند بخرد کمااینکه آمریکایی‌ها بخشی از سهم پالایشگاه در ترکیه را خریده‌اند و خرید نفت از ایران را کاهش داده‌اند.
وزیر سابق نفت تصریح کرد: اما در مورد فرآورده چنین نیست چرا که مصرف‌کننده نهایی هم می‌تواند فرآورده را بخرد.
وی با بیان اینکه در شرایط تحریم اگر به روش‌های خود عمل نکنیم عربستان و دیگر همسایه‌ها سود آن را می‌برند گفت: در کوتاه مدت همین روش را باید ادامه دهیم اما در دراز مدت برای حضور در بازار باید نفت خام را تبدیل به فرآورده کنیم چنانکه ما ۱۵ همسایه مصرف‌کننده فرآورده داریم و حتی همسایه‌های ما هم می‌توانند به همسایگانشان بفروشند.
وی تاکید کرد: کشورهای همسایه مشتری بنزین ما هستند و برای خرید گازوئیل ما التماس می‌کنند.
وزیر سابق نفت با بیان اینکه در چند سال گذشته تقریبا همه پالایشگاه‌ها از نظر کمی و کیفی توسعه یافتند گفت: در سال ۸۵ و ۸۶ حدود ۲۷ میلیون لیتر در روز بنزین وارد می‌کردیم اما پالایشگاه اراک که ۵ میلیون لیتر بنزین بی‌کیفیت تولید می‌کرد امروز ۱۶ میلیون لیتر بنزین یورو ۴ تولید می‌کند.
وی ادامه داد: پالایشگاه ستاره خلیج فارس را با ۵۷ درصد پیشرفت تحویل دادیم که وقتی تمام شود روزی ۴۰ میلیون لیتر بنزین تولید می‌کند.
وزیر سابق نفت با بیان اینکه طرح جامع صادرات گاز در وزارت نفت تهیه شد گفت: همه همسایگان ما به گاز نیاز دارند و با قیمت خوبی قرارداد با بعضی همسایگان مانند عراق و پاکستان بسته شده. مذاکرات با عمان پیشرفت خوبی داشته است و ترکیه نیز تقاضای گاز اضافی دارد.
وی افزود: با بعضی از کشورها هم پیش نویس نهایی شده و منتظر اجازه آمریکایی‌ها برای بستن قرارداد هستند.
وی تصریح کرد: با قراردادهای موجود سالی ۲۰ میلیارد دلار به درآمد کشور اضافه خواهد شد و از تحریم هم متاثر نمی‌شود.
قاسمی ادامه داد: امروز ۶۰ میلیون تن محصول پتروشیمی تولید می‌کنیم و ۷۵ مجتمع پتروشیمی در حال ساخت است که با اتمام آنها تولید به ۱۱۰ میلیون تن خواهد رسید.
وی افزود: اینها بالا دست پتروشیمی هستند که اگر تبدیل به پایین دست شوند در تحریم با مشکل مواجه نمی‌شویم.
قاسمی در پایان گفت: سال ۹۱ حدود ۱۷ میلیارد دلار صادرات پتروشیمی داشتیم و حتی آمریکایی‌ها هم محصولات ما را می‌خرند. این در حالی است که محصول خام صادر می‌کنیم که اگر به صنایع پایین‌دستی تبدیل شود مزایای کلانی خواهد داشت.
وی اظهار داشت: در سال ۹۱ حدود ۲۰ میلیارد دلار در شرکت ملی نفت سرمایه‌گذاری شد.