بیانیه فعالان میراث فرهنگی در آستانه حضور بازرسان یونسکو در «شوش»
«از پافشاریِ بی‌دلیل و تقلیلِ بی‌منطقِ عرصه‌ی شوش به «۴۰۰ هکتار» که منجر به نادیده گرفتن بخش قابل توجهی از این سرمایه و میراثِ بی‌مانندِ ملّی و بشری خواهد شد، پیشگیری شود.»
جمعی از پژوهشگران، باستان‌شناسان، هنرمندان، خبرنگاران، فعالان اجتماعی و دوستداران میراث فرهنگی در بیانیه‌ای بار دیگر نگرانی خود را از وضعیت پرونده‌ی جهانی «شوش» ابراز و به توجه بیشتر بازرسان ایکوموس در زمان بررسی محوطه‌ی جهانی شوش تاکید کردند.
در این بیانه که به امضای بیش از ۵۰ نفر از این افراد رسیده، آمده است: نامزدی «مجموعه باستانی شوش» در فهرست میراث جهانی خبر خوشی است که بعد از سال‌ها مظلومیتِ این مجموعه‌ی میراثِ بشری، از چند ماه پیش به طور جدی در فضای رسانه‌ای کشور زمزمه می‌شود.
با وجود این و به رغم تقدیر و تحسینی که باید از تلاش‌های مسؤولان محترم سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور انجام داد، نمی‌توان نسبت به نگرانی‌ها و نقدهای جدی کار‌شناسی که در این زمینه وجود دارد بی‌توجه بود.
به‌ویژه به سادگی نمی‌توان چشم بر ابهام‌هایی بست که اظهارات مسؤولان محترم درباره‌ی مشخصاتِ عرصه و حریم این مجموعه‌ی میراث بشری به وجود آورده است.
بنابراین، با توجه به نزدیک بودن زمانِ حضور ارزیابانِ سازمان ایکوموس جهانی به نمایندگی از یونسکو که به منظور بررسیِ پرونده‌ی ثبت جهانی شوش در این شهر کهنسال و مقاوم حاضر خواهند شد، از ایشان تقاضا داریم به‌گونه‌ای تصمیم بگیرند که هم در خور شأن این میراث بشری باشد و هم اعتبار حرفه‌ای سازمان یونسکو را ضمانت کند.
در این زمینه، دو نکته حایز اهمیت است:
نخست این‌که، با وجود گذشت ماه‌ها از ارسال پرونده‌ی شوش به یونسکو هنوز مقامات سازمان میراث فرهنگی و گردشگری مشخصات این پرونده را تشریح نکرده‌اند و در هفته‌های گذشته جلسه‌هایی به منظور مشخص شدن محدوده‌ی عرصه‌ی شوش برگزار کردند که با توجه به ارسال پرونده به یونسکو پرسش برانگیز بوده است.
در شرایط کنونی، یافتن راهکاری برای حفظ و صیانت از عرصه‌ی باستانی شوش، که در آخرین تحقیقات علمی در سال ۱۳۸۷ حدود ۱۲۰۰ هکتار برآورد شده، ضروری است.
همچنین ضروری است تا حد امکان، راهکارهای حفظ این سرمایه‌ی ملی و بشری با استفاده از همه‌ی توان و با مشورت و چاره‌جویی از متخصصان و کاوشگران و نیز با استفاده از تجربیات جهانی پیگیری شود.
بخصوص، از پافشاریِ بی‌دلیل و تقلیلِ بی‌منطقِ عرصه شوش به «۴۰۰ هکتار» که منجر به نادیده گرفتن بخش قابل توجهی از این سرمایه و میراثِ بی‌مانندِ ملّی و بشری خواهد شد، پیشگیری شود.
دوم این‌که پرونده‌ی ثبت جهانی شوش به صورت یک «مجموعه‌ی میراثی» یا در صورت امکان «منظر فرهنگی طبیعی» تدوین شود نه به عنوان یک اثر «منفرد»، تا هم محوطه‌های اقماری پیرامونِ هسته‌ی مرکزیِ بقایای باستانی شوش (همچون تپه‌ها و محوطه‌های جعفرآباد، جوی، بندبال، ایوان کرخه و نظایر آن) را دربرگیرد و هم نسبت به بستر طبیعیِ شکل‌گیریِ این شهر ریشه‌دار و کهن بی‌توجهی نشود.
لازم به یادآوری است که پرونده‌ی اولیه‌ی ثبت جهانی شوش که در زمان ریاست سیدمحمد بهشتی بر سازمان میراث فرهنگی توسط میرعابدین کابلی، باستان‌شناس و کار‌شناس پیشکسوت سازمان میراث فرهنگی و از کاوشگران شوش، زیر نظر معاونت پژوهشی وقت این سازمان و دکتر شهریار عدل تهیه می‌شد نیز شوش به صورت یک «مجموعه» و نه «تک اثر» دیده شده بود.
با همتی که تاکنون مسؤولان نشان داده‌اند خوشبختانه بخشی از مسیر برای ثبت جهانی شوش پیموده شده است. با وجود این، درخواستِ مؤکد ما این است که پرونده‌ی ثبت جهانی شوش باید متناسب با شأن و جایگاه تاریخی و تمدنی آن باشد. شوش یکی از نخستین کانون‌هایِ شکل‌گیریِ حکومت‌های اولیه، شهرنشینی و ابداع خط در جهان است. این شهر کهن، دیرپا‌ترین «پایتخت» در سرتاسر تاریخ ایران بوده است.
شوش همچنین یکی از نخستین مکان‌ها در ایران و جهان بوده که کاوش‌های علمی و مدرن باستان‌شناسی در آن آغاز شد و ادامه یافت.
در هشت سال دفاع مقدس نیز اگرچه شوش قهرمانانه ایستاد، اما میراث‌اش آسیب‌ها و لطمه‌های بسیاری دید. یادآوری این سرگذشتِ پر فراز و نشیب به ما اجازه نمی‌دهد که با تعجیلِ غیرضروری در ثبت جهانی، نسبت به ارزش‌ها و خصایصِ واقعی آن ناسپاسی و حق‌نا‌شناسی روا داریم.
بنابراین ما امضاکنندگان این بیانیه، علاوه بر تشکر از تلاش‌های مسؤولان، قویا تقاضا داریم بحث‌ها و نقدهای کار‌شناسی مورد توجه قرار گیرد و پرونده‌ی میراث جهانی شوش پس از بازبینی و تکمیل بر اساس نظرات کاوشگران و متخصصان نهایی شود.