کارگردان «شیار ۱۴۳» گفت: دفاع مقدس یک اتفاق و حماسه ملی است و هیچ وابستگی به جریان حزبی خاصی ندارد. به نظر من دامن زدن به موضوعات حاشیه‌ای و نسبت دادن این عرصه حماسی و بزرگ به یکی از حزب‌های سیاسی ناجوانمردی بزرگی است.

نرگس آبیار از مدتها پیش می‌نوشت و همین دغدغه نوشتن بود که او را به وادی سینما کشاند. به مانند بسیاری از کارگردانان بزرگ او نیز از نوشتن فیلمنامه آغاز کرد و البته نیز آن قدر اتود زد که وقتی با فیلم اولش «اشیاء از آنچه در آینه می بینید به شما نزدیکترند» به مخاطبان معرفی شد بسیاری نوید ظهور یک فیلمساز مستعد را دادند. وسواس آبیار در نگارش فیلمنامه دومین اثرش «شیار۱۴۳» هم جاری شد و البته که کارگردانی بی نقص و دوری از اغراق این فیلم باعث شد که بسیاری از منتقدان، ایستاده او را تشویق کنند. آبیار با «شیار۱۴۳» یکی از مهمترین آثار تاریخ دفاع مقدس را خلق کرده است؛ بیش از اینها به چنین جوانانی اعتماد کنیم.

* از جشنواره مقاومت شروع میکنیم که «شیار۱۴۳» هم در بخش مسابقه آن حضور دارد. نقش جشنواره مقاومت در بهبود اوضاع سینمای مقاومت را چگونه می‌بینید؟

به نظرمن هر جشنواره ای با هر موضوعی و در هر سطحی اساسا به پویایی و فضای کنش گرایانه مربوط به حوزه خود دست کم برای یک مقطع زمانی مشخص کمک می کند. جشنواره مقاومت هم از این قاعده مستثنی نیست. به ویژه این که بر مبنای هدایتگری مقاومت جمهوری اسلامی ایران در موضوع مقاومت و در گستره ای جهانی حرکت می کند. هشت سال جنگ تحمیلی و دفاع مقدس در کشور ما تاکنون نمونه خوبی برای بسیاری از جریان های مقاومت در کشورهای دیگر بوده است. دفاعی که در نوع خود بی نظیر است و طی آن حتی یک وجب از خاک سرزمین هم توسط رژیم بعثی عراق که با تجهیزات و حمایت کشورهای غربی در یک مصاف نابرابر با ما مواجه شده بود، اشغال نشد. برگزاری جشنواره مقاومت که در بعد بین المللی حالا سیزدهمین سال تولد خود را جشن می گیرد، می تواند تاکید دوباره ای بر ارزش های دفاع باشد. این جشنواره همچنین بستر تولید آثار بیشتری در این حوزه را فراهم می کند. از طرفی با گردهمایی فیلمسازان این حوزه می تواند به حفظ، بازآفرینی و تداعی دوباره اندیشه های ناب مقاومت منجر شود.

*در جشنواره مقاومت امسال ۲ فیلمساز زن حضور دارند؛ شما و انیسه شاه حسینی. فیلمسازی در این ژانر برای زنان چه دردسرهایی دارد؟

اصولا فیلمسازی زنان همیشه با دردسرهایی مواجه بوده و هست و خواهد بود. شاید به همین دلیل است که وقتی نام کارگردانان توانمند سینما را مرور می کنیم تعداد زنان فیلمساز آن انگشت شمار و محدود است. اما فیلمسازی زنان در حوزه دفاع مقدس ممکن است این تلقی را برای مخاطبان به دنبال داشته باشد که زنان همیشه به عنوان نیروهای حمایتی و نه به طور مستقیم فضای جبهه و جنگ را درک کرده اند. بنابراین شاید ورود مستقیم آن ها به چنین موضوعاتی نتواند دریافت های رئال و واقع گرایانه و البته ملموس و باور پذیری را نسبت به دوران جنگ ارائه کند.

* کمی بیشتر توضیح دهید؟

منظورم این است که هنوز بسیاری از رزمندگان و جانبازان هشت سال جنگ تحمیلی در قید حیات هستند و تاریخ مستند این حوزه به واسطه مشاهدات و تجربه های آنان در اختیار ما قرار دارد. بنابراین دفاع مقدس موضوعی کاملا زنده و در جریان برای ماست. اگرچه تعداد آثار ساخته شده در ژانر دفاع مقدس کم نیست اما برخی از این آثار به دلیل نوع نگاه تکراری, شعارزده و کلیشه ای خود یا عدم استفاده درست از منابع مکتوب و پرداخت های نه چندان خلاقانه نتوانسته اند مورد توجه قرار گیرند و به طور شایسته نماینده سینمای جنگ باشند. بنابراین آنچه در این میان یک فیلم را برجسته می کند زاویه دید جدید به موضوع جنگ است که فکر می کنم فیلم «شیار ۱۴۳» چنین نگاهی به موضوع دفاع مقدس دارد. اگرچه موضوع مادران جنگ تا به حال در کارهای مستند، فیلم های سینمایی یا مجموعه های نمایشی دیگری به کار گرفته شده بود. اما من در این فیلم تلاش کردم تا با روایتی واقعی و مستند از زندگی یک مادر به ماجرای جنگ پل بزنم.

*چقدر پیشیه داستان نویسی شما در جذابیت روایتهای داستانی دو اثر بلندتان و به ویژه «شیار۱۴۳» به شما کمک می کند؟

من پیش و بیش از این که یک فیلمساز باشم یک نویسنده ام و چیزی نزدیک به ۱۰ رمان درباره جنگ نوشته ام. کاراکتر الفت در «شیار ۱۴۳» به عنوان زن قهرمان داستان نیز برگرفته از یکی از همین رمان ها به نام “چشم سوم” است. به نظر من حوزه داستان نویسی و نشر کتاب به دلیل زمانی زیادی که برای نوشتن، تحقیق و پژوهش، بازنویسی صرف آن می شود غنی تر و قابل استناد تر است. اگرچه نمی توان جذابیت های تصویری، عامه پسندی، قدرت و تاثیرگذاری سینما را نادیده گرفت. اما معمولا زمانی که صرف نوشتن تا چاپ یک کتاب می شود چیزی حداقل دو برابر ساخت یک فیلم سینمایی از پیش تولید تا تدوین نهایی است. شاید یکی از ضعف های سینمای دفاع مقدس نیز در کنار سایر علت ها درست استفاده نکردن از منابع نوشتاری در این حوزه باشد. اما در نظر گرفتن  یک الگوی واقعی با تجربه فضای جنگ و ناآشنا نبودن من با موضوع دفاع مقدس کمک کرد تا بتوانم “َشیار ۱۴۳” را به گونه ای بسازم که تاکنون همه مادران جنگ که به تماشایش نشسته اند اذعان می کنند انگار زندگی شان را بر پرده سینما می بینند نه یک فیلم.

*وقتی «شیار ۱۴۳» را می نوشتید فکر می کردید طی ۱ ماه برگزاری جشنواره، به ناگاه به اثری تبدیل شود که تقریبا تمامی طیف های سیاسی بر ارزش های آن تاکید دارند؟

راستش در مرحله تولید و نوشتن آن فقط به نتیجه کار فکر می کردم و حساسیت هایی که روی کیفیت کار داشتم برایم از همه چیز مهم تر بود. “َشیار ۱۴۳” در زمان تولید خود کاملا مظلوم واقع شد. ما به جز حمایت های لجستیکی مس سرچشمه از هیچ حمایت مالی و پشتوانه سازمانی برخوردار نبودیم. اما فکر می کنم آن چه که باعث موفقیت این کارشد، نیت صادقانه همه اعضای گروه در ادای دین به مقام مادر بود و سختی های فیلمبرداری در شرایط گرم تابستان و همزمان با ماه مبارک رمضان را برای همه ما پذیرفتنی و دلچسب می کرد. زمانی که احساس کردم این فیلم در جشنواره دیده می شود اکران های سایر سینماها به جز سالن برج میلاد شروع شده بود و بازتاب های مردمی خوبی نسبت به فیلم دریافت می کردم تا این که زمان اکران آن در سینمای اصحاب رسانه فرارسید و بعد از آن صحبت های آقای حاتمی کیا و تقدیم فیلم چ از سوی ایشان به شیار ۱۴۳ هم در دیده شدن بیشتر فیلم کمک بسزایی کرد و جا دارد از حمایت های همیشگی ایشان از این ژانر و لطفی که به بنده داشتند تشکر کنم.

*سخت ترین پروسه تولید «شیار ۱۴۳» کدام بخش بود؟ نگارش، فیلمبرداری، تدوین و یا تلاش برای حضور در جشنواره فیلم فجر؟

همه بخش هایی که نام بردید سخت بود،اما تلاش برای حضور در جشنواره فیلم فجر شاید سخت تر!

*اخیرا یکی از افرادی که در زمان عدم پذیرش فیلم در هیات انتخاب جشنواره بود، از تلاش های پشت پرده برای حضور فیلم در جشنواره صحبت کرد؛ اینکه چهار ماه بعد از آن اتفاقات حالا در موفقیت بسیاری شریک شده اند را نشأت گرفته از چه می دانید؟

اینکه دوستان بعد از همه اتفاقات ریز و درشتی که برای فیلم افتاد به نوعی خود را شریک  یا عامل موفقیت های فیلم می دانند را به فال نیک می گیرم. یک فیلم مطمئن باشید برای رسیدن به موفقیت نیاز به تلاش گروهی دارد. در این تلاش فقط حامیان فیلم نیستند که سهم دارند بلکه کسانی که جلوی فیلم می ایستند هم به نوعی به فیلم کمک می‌کنند. چون تلاش ما را برای رسیدن به موفقیت، بیشتر و بیشتر می کنند.

*برخی از این میگویند که برای ککار در ژانر دفاع مقدس باید وابسته به جریان سیاسی خاصی بود. آیا واقعا همین طور است؟

دقاع مقدس یک اتفاق و حماسه ملی است و هیچ وابستگی به جریان حزبی خاصی ندارد. به نظر من دامن زدن به موضوعات حاشیه ای و نسبت دادن این عرصه حماسی و بزرگ به یکی از حزب های سیاسی ناجوانمردی بزرگیست. همچنین باعث می شود تا خواسته یا ناخواسته متن و ارزش های این حوزه به تدریج فراموش شود. در عرصه فیلمسازی نیز باید از نقدهای غیرمنصفانه و نسبت دادن های بدون آگاهی به یک جریان پرهیز  و از فیلمسازان جنگ حمایت کرد. فیلمسازی در این ژانر زنده به معنای حفظ تاریخ رشادت ها و جوانمردی های روزگار نه چندان دور مردمی است که بدون هیچ گونه جناح بندی و غرض ورزی جانشان را کف دستشان گرفته و در جبهه های جنگ حاضر شده اند.